ویکی لیکسویکی لیکس چیست؟
ویکی لیکس یک پلتفرم آنلاین است که به عنوان یک منبع عمومی و روشنگر در مورد اطلاعات محرمانه و رازهای دولتی شناخته می‌شود. این پروژه به وسیله جولیان آسانژ، فعال اینترنتی استرالیایی و برخی همکارانش در سال ۲۰۰۶ تأسیس شد و هدف آن افشای اطلاعات مهم و حساس است که معمولاً از طریق رسانه‌های رسمی به عموم افشا نمی‌شوند. ویکی لیکس به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی فعالیت می‌کند و با کمک مشارکت عمومی و خبرنگاران مستقل، اطلاعات را در دسترس عموم قرار می‌دهد.
تاریخچه ویکی لیکس
ویکی لیکس در سال ۲۰۰۶ توسط جولیان آسانژ و همکارانش در سوئد تأسیس شد. ایده اصلی پشت این پروژه افشای اطلاعات محرمانه و رازهای دولتی بود. انتشار این خبرها باعث شهرت و شناخت ویکی لیکس در سطح جهانی شد و به رسانه‌های بزرگ توجه بسیاری را به خود جلب کرد. ویکی لیکس در سال‌های بعدی به عنوان یک منبع قدرتمند برای افشای اطلاعات محرمانه از دولت‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی شناخته شد. این پروژه با انتشار هزاران سند مهم و اطلاعات مشخصاتی درباره رویدادها و عملکرد دولت‌ها، در هزاران مورد توجه رسانه‌ها و جامعه بین‌المللی قرار گرفت.
جولیان آسانژ، بنیانگذار ویکی لیکسآسانژ و فعالیت های او
آسانژ، یک هکر رایانه ای مشهور، در سال ۱۹۹۱ به جرم انبوهی از جرایم سایبری اعتراف کرد، اما به دلیل جوانی اش، تنها حداقل مجازات را دریافت کرد. او از انتشار اسناد پنتاگون در سال ۱۹۷۱ توسط دانیل السبرگ برای ایجاد ویکی لیکس الهام گرفت. آسانژ با مشاهده اینکه دو سال از دستیابی السبرگ به اسناد پنتاگون و انتشار آنها در نیویورک تایمز می گذرد، سعی کرد روند افشاگری را ساده کند.
در سال ۲۰۰۶ او طرح اولیه سایت را روی رایانه ای در استرالیا ایجاد کرد، اما wikileaks.org به دلیل قوانین قوی حفاظت از مطبوعات در سوئد، خیلی سریع به سرورهای این کشور منتقل شد (بعدها سیستم های اضافی را در کشورهای دیگر اضافه کرد).
اگرچه ویکی‌لیکس در بیشتر فعالیت‌های روزانه‌اش به نیروی کار داوطلبانه متکی بود، اما از فرمول سنتی «ویکی» منحرف شد زیرا محتوای آن توسط کاربران نهایی قابل ویرایش نبود.
اولین سند منتشر شد ویکی لیکس
ویکی لیکس اولین دسته از اسناد حساس خود را نه از یک افشاگر، بلکه از The Onion Router (Tor) دریافت کرد، یک شبکه رمزگذاری که به کاربران اجازه می دهد داده ها را به صورت ناشناس منتقل کنند. یکی از داوطلبان ویکی‌لیکس داده‌های بیرون‌آمده از تور را استخراج کرد و در نهایت بیش از یک میلیون سند را جمع‌آوری کرد و اولین اسکوپ خود را در اختیار سایت قرار داد - پیامی از یک رهبر شورشیان سومالی که استفاده از افراد مسلح اجیر شده را برای ترور مقامات دولتی تشویق می‌کرد. این سند در دسامبر ۲۰۰۶ در سایت پست شد. اصالت سند هرگز تأیید نشد، اما داستان ویکی لیکس و سؤالات مربوط به اخلاقیات روش های آن به زودی آن را تحت الشعاع قرار داد.
اسناد محرمانه منتشر شده توسط ویکی لیکسدستاوردهای ویکی لیکس
ویکی لیکس در طی سال‌ها با افشای اطلاعات حساس و محرمانه، تأثیر فراوانی در جهان داشته است. برخی از دستاوردهای بزرگ این پروژه عبارتند از:
۱. افشای جنایات جنگی
ویکی لیکس توانست اطلاعات بسیاری درباره جنایات جنگی و انتهاجات غیرقانونی در برخی مناطق جهان را در اختیار عموم قرار دهد. از جمله معروف‌ترین افشاگری‌های ویکی لیکس می‌توان به افشای فیلم‌های وحشتناک از کشتار عام در عراق و افغانستان توسط نیروهای آمریکایی اشاره کرد. این اطلاعات نه تنها به شناخت دقیق‌تر از وضعیت واقعی در مناطق جنگی کمک کردند، بلکه باعث شکل‌گیری انتقادات و فشار عمومی بر روی دولت‌ها و سازمان‌های مربوطه شد.
۲. افشای فساد
ویکی لیکس همچنین به افشای فساد و تخلفات مالی در دولت‌ها و شرکت‌ها مشهور است. با انتشار سند‌ها و اطلاعات مربوط به معاملات مشکوک، اختلاس‌ها و رشوه‌دادگیری‌ها، ویکی لیکس توانست برخی از فسادهای سیاسی و اقتصادی را در دسترس عموم قرار دهد. این افشاگری‌ها باعث شفاف‌سازی روابط تاریک میان قدرتمندان و تأثیرگذاران در موقعیت‌های سیاسی و اقتصادی شد و منجر به بازتاب قوی در جوامع مختلف شد.
۳. حفاظت از آزادی بیان و رسانه
ویکی لیکس با افشای اطلاعات محرمانه و رازهای دولتی، نقش مهمی در حفظ آزادی بیان و رسانه ایفا می‌کند. این پروژه با ارایه اطلاعات به صورت ناشناس و از طریق خبرنگاران مستقل، از تعقیب و تحت فشار قرار دادن افرادی که اطلاعات محرمانه را فاش می‌کنند، جلوگیری می‌کند. بنابراین، ویکی لیکس یک نقش مهم در حفاظت از آزادی بیان و برابری اطلاعات دارد.
تأثیر ویکی لیکس بر جامعه و رسانه‌ها
تأثیر ویکی لیکس بر جامعه و رسانه‌ها بسیار گسترده است. افشاگری‌های این پروژه باعث شکل‌گیری یک جریان جهانی برای شفافیت، حسابرسی اجتماعی و حق دسترسی به اطلاعات شده است. رسانه‌ها با انتشار اخبار و اطلاعات ارائه شده توسط ویکی لیکس، می‌توانند در گسترش اخبار و تحلیل‌هایشان از رویدادها و مسائل جهانی از این منابع بهره ببرند. همچنین، ویکی لیکس توانسته است مفهوم حق دسترسی عمومی به اطلاعات را تقویت کند و در برخی موارد به شناخت عمومی از مسائل و مشکلاتی که قبلاً مورد مخفی‌کاری و سانسور قرار داشته‌اند، کمک کند. با این حال، افشاگری‌های ویکی لیکس همچنین مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.
برخی افراد و دولت‌ها این پروژه را به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی و مصالح دولتی می‌دانند. انتشار اطلاعات محرمانه و رازها ممکن است منجر به آسیب به افراد یا منافع ملی شود. همچنین، برخی افراد معتقدند که ویکی لیکس در برخی موارد به طور ناعادلانه اطلاعات را بدون پس‌زمینه کافی یا تحلیل دقیق ارائه می‌دهد.
تاثیر ویکی لیکس بر جامعهمشکلات ویکی لیکس
ویکی لیکس همچنین با برخی مشکلات مواجه شده است. برخی از مشکلاتی که ممکن است باعث کاستی از اعتبار و تأثیرگذاری این پروژه شوند عبارتند از:
۱. اعتبار اطلاعات
با توجه به نحوه انتشار اطلاعات توسط ویکی لیکس، برخی از افراد و منابع خبری ممکن است اعتبار اطلاعات را به چالش بکشند. برخی ممکن است از مبنای اطلاعات، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل آنها شک کنند و این می‌تواند باعث کاهش تأثیرگذاری افشاگری‌های ویکی لیکس شود.
۲. تأمین منابع مالی
ویکی لیکس تأمین منابع مالی مستقلی برای فعالیت‌های خود دارد. این وابستگی به حمایت مالی افراد و سازمان‌های حقوق بشر ممکن است منجر به محدودیت‌ها در عملکرد ویکی لیکس شود و در برخی موارد به تأخیر در انتشار اطلاعات منجر شود.
۳. عدم حفظ حریم خصوصی
این سازمان به دلیل نگهداری ناکافی برخی از محتوای آن و نقض حریم خصوصی افراد مورد انتقاد قرار گرفته است. به عنوان مثال، ویکی لیکس شماره های تامین اجتماعی، اطلاعات پزشکی، شماره کارت اعتباری و جزئیات تلاش های خودکشی را فاش کرده است.
انتقادهای وارد شده به ویکی لیکسجوایز ویکی لیکس
ویکی لیکس برنده جوایز متعددی شده است و به دلیل افشای اسرار دولتی و شرکتی، افزایش شفافیت، کمک به آزادی مطبوعات و تقویت گفتمان دموکراتیک و در عین حال به چالش کشیدن نهادهای قدرتمند مورد ستایش قرار گرفته است. ویکی لیکس و برخی از حامیان آن می گویند که نشریات این سازمان دارای سابقه انتساب کامل هستند. از جمله جوایزی که به ویکی لیکس اختصاص داده شده اند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جایزه ۲۰۰۸ رسانه‌های جدید از طرف مجله اکونومیست
- در ژوئن ۲۰۰۹، ویکی‌لیکس و جولین آسانژ جایزه رسانه‌های بریتانیا را از عفو بین‌الملل در رده رسانه‌های نو برای نشر سال ۲۰۰۶ «کنیا: گریه خون – قتل‌های قضایی اضافی و ناپدیدشدن‌ها» که گزارشی از سوی کمیسیون ملی حقوق بشر کنیا در مورد کشتار‌های پلیس در کنیا بود، به‌دست‌آورد.
وبسایت ویکی لیکساقدامات برعلیه ویکی لیکس
کمپین هایی برای بی اعتبار کردن ویکی لیکس
نیک دیویس که در سال ۲۰۱۰ برای گاردین می نویسد: "برخی شواهد دال بر تلاش های سطح پایین برای تهمت زدن به ویکی لیکس" وجود دارد، از جمله اتهامات نادرست آنلاین مربوط به آسانژ و پول.
در سال ۲۰۱۰، ویکی لیکس یک گزارش نظامی ایالات متحده مربوط به سال ۲۰۰۸ را منتشر کرد که در آن گفته بود افشای اطلاعات به ویکی لیکس "می تواند منجر به افزایش تهدیدات برای پرسنل، تجهیزات یا تاسیسات وزارت دفاع شود". این گزارش طرحی را برای شناسایی و افشای منابع ویکی‌لیکس پیشنهاد می‌کرد تا «دیگران را از استفاده از ویکی‌لیکس بازدارد» و «مرکز ثقل» ویکی‌لیکس را با حمله به قابلیت های ویکی‌لیکس از بین ببرد.
در سال ۲۰۱۰ بانک آمریکا از خدمات مجموعه ای از شرکت های امنیت اطلاعات، معروف به تیم تمیس
استفاده کرد، زمانی که بانک نگران اطلاعاتی شد که ویکی لیکس در مورد آنها در اختیار داشت و قصد داشت آن را منتشر کند.
در سال ۲۰۱۱، گروه هکتیویست آنونیموس ایمیل هایی را که از HBGary Federal به دست آورده بود، منتشر کرد. ایمیل‌ها فاش می‌کردند که تیم تیمس قصد داشت با استفاده از اطلاعات نادرست و حملات سایبری، عملکرد ویکی‌لیکس را افشا کند.
در دسامبر ۲۰۱۰، پی پال حساب ویکی لیکس را پس از ارسال نامه ای از سوی وزارت امور خارجه به حالت تعلیق درآورد.
مسترکارت و ویزا اروپا نیز تصمیم گرفتند که پرداخت به ویکی لیکس را متوقف کنند. بانک های آمریکا، آمازون و بانک سوئیس پست فاینانس پیش از این معامله با ویکی لیکس را متوقف کرده بودند. دیتاسل، شرکت فناوری اطلاعات که ویکی لیکس را قادر به پذیرش کمک های مالی و کارت اعتباری کرد، گفت که اقدام ویزا نتیجه فشار سیاسی بود.
گردآوری: بخش سیاسی سرپوش
- 19
- 6
