آینده برنامه‌های کاوش مریخ در دهه ۲۰۲۰

در دهه ۲۰۱۰ ماموریت‌های مختلفی با هدف کاوش مریخ به انجام رسید که دستاوردهای فراوانی هم داشت. دهه ۲۰۲۰ اما نویدبخش اکتشافات هیجان‌انگیزتری است.

در دهه گذشته دانشمندان به یافته‌های مهمی درباره تاریخچه و تحول سیاره مریخ دست پیدا کردند. داده‌های مریخ‌نورد کنجکاوی که در سال ۲۰۱۲ بر سطح مریخ فرود آمد نشان داد که حداقل بخش‌هایی از مریخ در گذشته‌های دور توانایی پشتیبانی از حیات را داشته است.

حال نوبت آن است که یک گام فراتر برویم و به دنبال نشانه‌های حیات در سیاره سرخ باشیم.

تابستان سال آینده اولین گام برای رسیدن به این هدف برداشته خواهد شد. مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ ناسا و مریخ‌نورد روزالیند فرانکلین روسیه و سازمان فضایی اروپا به زودی به سمت مریخ پرتاب خواهند شد. این دو مریخ‌نورد به جست‌وجوی نشانه‌های حیات در سیاره سرخ خواهند پرداخت.

اما جدا از برنامه‌های سازمان‌های فضایی شرکت‌های فضایی خصوصی، به ویژه اسپیس‌ایکس، نیز برنامه‌های خود را برای سفر به مریخ دنبال می‌کنند. اگر پروژه‌های اسپیس‌ایکس مطابق برنامه پیش بروند حتی ممکن است در ده سال آینده انسان بر سطح مریخ قدم بگذارد.

ورود به مرحله‌ای جدید در کاوش مریخ

ناسا پیش از این نیز ماموریت‌هایی را برای جست‌وجوی حیات در مریخ انجام داده است. سطح‌نشین‌های وایکینگ ۱ و وایکینگ ۲ در سال ۱۹۷۶ بر سطح مریخ فرود آمدند. این دو سطح‌نشین آزمایش‌هایی را در سطح مریخ انجام دادند که نتایج آن‌ها باعث تغییر استراتژی ناسا درباره کاوش مریخ شد.

سطح‌نشین وایکینگ.

نتایج ماموریت وایکینگ نشان داد که یافتن حیات در مریخ کار بسیار سختی است. به عبارتی برای یافتن حیات در سیاره سرخ ابتدا باید به شناخت بهتری از مریخ دست پیدا کرد. به این ترتیب ناسا مجموعه‌ای از ماموریت‌ها را طراحی کرد تا با دقتی بیشتر ویژگی‌های مریخ را بررسی کند.

در دهه گذشته ماموریت‌های پرشماری با این هدف در مریخ فعالیت کردند. از مریخ‌نورد کنجکاوی تا سطح‌نشین MAVEN، سطح‌نشین InSight و مدارگرد MRO. کشورهای دیگر نیز در دهه ۲۰۱۰ ماموریت‌هایی را روانه مریخ کردند که از میان آن‌ها می‌توان به ماموریت مدارگرد مریخ هند و مدارگرد TGO سازمان فضایی اروپا و روسیه اشاره کرد.

اکنون و با توجه به نتایج ماموریت‌های پیشین راه برای ماموریت‌های جدید باز شده است. این ماموریت‌ها نشان دادند که مریخ به احتمال زیاد در گذشته تمام شرایط مورد نیاز برای شکل‌گیری حیات را داشته است. با این شرایط دهه ۲۰۲۰ زمانی مناسب برای برداشتن گام بعدی است.

به دنبال حیات

ادامه ماجرا ما را به مریخ‌نوردهای روزالیند فرانکلین (Rosaling Franklin) و مارس ۲۰۲۰ می‌رساند. مریخ‌نورد روزالیند فرانکلین که بخشی از برنامه اگزومارس (ExoMars) است در اوایل سال ۲۰۲۱ بر سطح مریخ فرود خواهد آمد. این مریخ‌نورد با کمک ابزارهای علمی و دوربین‌هایش نشانه‌های حیات در گذشته مریخ را جست‌وجو خواهد کرد. این مریخ‌نورد می‌تواند برای رسیدن به نمونه‌های مناسب عملیات حفاری انجام دهد و تا عمق دو متر سطح مریخ را حفر کند.

مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ نیز کاوش‌های مشابهی را در دهانه جزرو (Jezero Crater) انجام خواهد داد. دانشمندان بر این باورند که دهانه جزرو در گذشته میزبان یک دریاچه و دلتای یک رودخانه بوده است. به همین دلیل این مکان محلی بسیار مناسب برای رسیدن به اهداف این ماموریت است.

دهانه جزرو. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS/JHU-APL/ESA

مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ همچنین نمونه‌هایی را جمع‌آوری و حفظ خواهد کرد تا در ماموریت‌های آینده برای بررسی‌های بیشتر به زمین بازگردانده شوند. ماموریت بازگرداندن نمونه‌ها به زمین قرار است با همکاری ناسا و سازمان فضایی اروپا انجام شود. طبق برنامه‌های فعلی نمونه‌ها تا سال ۲۰۳۱ به زمین خواهند رسید.

چین هم قصد دارد تا در پنجره پرتاب سال ۲۰۲۰ ماموریتی را روانه مریخ کند که از یک مدارگرد و یک مریخ‌نورد تشکیل شده است. امارات متحده عربی نیز اولین ماموریت خود به مریخ را در همین سال انجام خواهد داد و یک مدارگرد را به سیاره سرخ اعزام خواهد کرد.

ژاپن نیز طبق برنامه یک سطح‌نشین را در سال ۲۰۲۲ به مریخ اعزام خواهد کرد. ژاپن ماموریتی را هم در سال ۲۰۲۴ با هدف آوردن نمونه‌های قمر فوبوس به زمین انجام خواهد داد.

دومین ماموریت هند به مقصد مریخ، که احتمالا از یک مدارگرد، یک سطح‌نشین و یا یک مریخ‌نورد تشکیل شده، احتمالا در نیمه اول دهه ۲۰۲۰ به مریخ اعزام خواهد شد.

قدم گذاشتن بر سطح مریخ

ناسا فعلا برنامه سفر سرنشین‌دار به مریخ را برای دهه ۲۰۳۰ زمان‌بندی کرده است. اما اسپیس‌ایکس به دنبال برنامه‌های جاه‌طلبانه‌تری است.

شرکت ایلان ماسک در حال توسعه فضاپیمایی غول‌پیکر با نام استارشیپ (Starship) است. ایده ایلان ماسک ساخت شهری در مریخ با جمعیتی یک میلیون نفری است که در پنجاه تا صد سال آینده عملی خواهد شد.

طرحی گرافیکی از فضاپیمای استارشیپ. Credit: SpaceX

اسپیس‌ایکس قصد دارد تا در سفری بدون سرنشین فضاپیمای استارشیپ را در سال ۲۰۲۲ روانه ماه کند. هر چند که برای رسیدن به این هدف راهی بسیار سخت پیش روی اسپیس‌ایکس وجود دارد.

در هر صورت آن‌طور که به نظر می‌رسد دهه ۲۰۲۰ دورانی جذاب برای علاقه‌مندان به سیاره سرخ خواهد بود.