زنگی به صدا در می‌آید؛ رودخانه‌ای از زباله‌ها در خط بازیافت در مالدون انگلیس جاری می‌شود: جعبه‌های مقوایی، تخته‌های شکسته، بطری‌های پلاستیکی، قاب‌های دی‌وی‌دی، کارتریج‌های پرینتر و روزنامه‌های بی‌شمار، تنها بخشی از این زباله‌ها هستند. خط بازیافت زباله در مالدون ساعتی حدود ۱۲ تن زباله را بازیافت می‌کند.
«ما روزانه چیزی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن تولید می‌کنیم.» این را جیمی اسمیت، مدیرکل این کارخانه می‌گوید. در کنار او در طبقه شیروانی ایستاده‌ام و به پایین نگاه می‌کنم؛ جایی که یک بیل مکانیکی گودال‌های زباله‌ها را بر روی یک نقاله متحرک خالی می‌کند. در امتداد آن، کارگران آن چیزهایی که به نظر با ارزش می‌آیند، مثل بطری، مقوا و قوطی‌های آلومینیومی را جدا می‌کنند.
اسمیت ۴۰ ساله می‌گوید: «محصولات اصلی ما کاغذ، مقوا، پلاستیک و چوب است. البته به لطف آمازون، تعداد جعبه‌ها هم بسیار افزایش یافته.» در پایان خط، زباله‌ها در یک جا جمع و آماده بارگیری می‌شوند.
شما یک بطری کوکاکولا می‌خورید و بطری آن را هم درون سطل‌های بازیافت می‌اندازید و دیگر آن را فراموش می‌کنید. اما این بطری ناپدید نمی‌شود. هر آن چیزی که شما دارید، روزی وارد این صنعت زباله می‌شود. در ابتدا زباله‌ها از یکدیگر تفکیک می‌شوند، اما نه همه آنها. تقریبا نیمی از کاغذ و مقواها در انگلیس به اروپا یا آسیا فرستاده و در آن‌جا بازیافت می‌شوند. نیمه دیگر کاغذ و مقواها به کارخانه‌ها فرستاده می‌شوند. پلاستیک‌ها نیز مانند شیشه‌ها و فلزات ذوب می‌شوند و دوباره از آنها استفاده می‌شود. غذاها و سایر مواد هم سوزانده یا دفن می‌شوند.
تا‌سال گذشته، چین، مواد پلاستیکی انگلیس و چند کشور دیگر را وارد و آنها را بازیافت می‌کرد. تا این‌که مستندی به نام «چین پلاستیکی» پخش شد. در نخستین روز‌سال ۲۰۱۸، بزرگترین واردکننده مواد پلاستیکی درهای خود را بست. چین ورود ۱۲ نوع زباله را به کشورش ممنوع کرد. این مستند بسرعت در اینترنت پخش شد. در این فیلم زندگی خانواده‌ای به تصویر کشیده شده بود که در صنعت بازیافت کار می‌کردند. آنها مواد پلاستیکی قابل بازیافت را از میان تپه‌های زباله جدا و آنها را ذوب می‌کردند و به کارخانه‌ها می‌فروختند. کاری بسیار کثیف با درآمدی بسیار اندک. باقیمانده زباله‌ها هم در فضای باز سوزانده می‌شدند.
اسمیت می‌گوید: «قیمت پلاستیک در ۱۲ ماه گذشته بشدت سقوط کرد، چون چین به این نتیجه رسیده بود که این مواد ارزش بازیافت ندارند. اگر چین پلاستیک ما را نگیرد، ما نمی‌توانیم آنها را بفروشیم.» در هر حال این پلاستیک باید به جایی برود. انگلیس مثل بیشتر کشورهای توسعه یافته، میزان تولید زباله‌های پلاستیکی‌اش بسیار بالاست: ۲۳۰میلیون تن در هر سال. یعنی چیزی حدود ۱.۱ کیلوگرم به ازای هر فرد در هر روز. مردم آمریکا بیشترین زباله را در میان همه کشورهای جهان، روزانه ۲کیلوگرم به ازای هر فرد زباله پلاستیکی تولید می‌کنند. به دنبال ممنوعیت مواد پلاستیکی به چین، حالا این زباله‌ها باید به جایی دیگر سرازیر می‌شدند: تایلند، اندونزی، ویتنام و کشورهایی که «سوء‌مدیریت زباله دارند»؛ به این معنا که زباله‌ها را به‌طور غیرقانونی می‌سوزانند یا هیچ گزارشی در مورد سرنوشت نهایی زباله‌های آنها وجود ندارد.
زباله‌ها در این کشورها مانند چین، اغلب سوزانده یا در طبیعت رها می‌شوند یا راه خود را به رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها می‌یابند. در ماه مه، دولت مالزی مانع ورود چند کشتی زباله شد و آنها را بازگرداند. تایلند و هند نیز ورود این زباله‌های پلاستیکی را ممنوع اعلام کرده‌اند، اما همچنان سیل زباله‌ها به این کشورها ادامه دارد.
انگلیس کشور موفقی در بازیافت زباله است. این کشور توانسته حدود ۴۶درصد از زباله‌های خانگی را بازیافت کند. این درحالی است که این نرخ برای آمریکا حدود ۲۶درصد است.
اما موضوع پلاستیک، کاملا متفاوت است. (از ۸میلیارد و ۳۰۰میلیون تن زباله پلاستیکی تولید شده در سراسر جهان، تنها ۹درصد آن قابل بازیافت است. این را در مقاله‌ای که در‌سال ۲۰۱۷ با عنوان «کاربرد و سرنوشت همه پلاستیک‌هایی که تاکنون تولید شده» می‌توان مشاهده کرد. رونالد گی‌یر، استاد راهنمای این تحقیق و استاد اکولوژی در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «گمان می‌کنم نرخ جهانی بازیافت زباله‌های پلاستیکی درحال حاضر حدود ۲۰درصد باشد.») با این حال بسیاری از متخصصان به این ارقام شک دارند؛ چراکه سرنوشت این زباله‌ها به دلیل صادر شدنشان، به راحتی قابل ردیابی نیست.
جیم پوکت، مدیر اجرایی شبکه عملیاتی «بازل» که علیه تجارت غیرقانونی زباله مبارزه می‌کند، می‌گوید: «این یک افسانه است که مردم فکر می‌کنند ما زباله‌های پلاستیکی را بازیافت می‌کنیم. من دوست ندارم این را به همه گوشزد کنم، اما اول این‌که بخشی از این زباله‌ها در چین و نه کشور ما بازیافت می‌شد و دوم این‌که آنها مقادیر زیادی از این پلاستیک‌ها را در فضای باز می‌سوزانند.»
صنعت بازیافت، صنعتی بسیار قدیمی است. ژاپنی‌ها در قرن ۱۱ کاغذ را بازیافت می‌کردند؛ آهنگران قرون وسطی از فلزات بازیافت شده، سلاح درست می‌کردند. در زمان جنگ جهانی دوم نیز با بازیافت فلزات، تانک می‌ساختند و از جوراب‌های زنانه، چتر نجات. آقای گی‌یر می‌گوید: «مشکل از زمانی آغاز شد که ما در اواخر دهه ۷۰ میلادی تصمیم گرفتیم تا همه زباله‌های خانگی را بازیافت کنیم؛ زباله‌هایی که ترکیبی از مواد آلوده، مواد زائد و غیرقابل بازیافت، مواد غذایی، روغن و مایعاتی که خراب می‌شوند.»
در همان زمان صنعت بسته‌بندی، سیلی از پلاستیک را به خانه‌ها سرازیر کرد: تشت‌های پلاستیکی، بطری‌ها، سبزیجات بسته‌بندی‌شده در پلاستیک و چیزهای دیگر. بازیافت پلاستیک اما با بازیافت مواد دیگر بسیار متفاوت است. به‌عنوان مثال به راحتی می‌توان مواد آلومینیومی را بازیافت کرد و این کار برای طبیعت هم بسیار سودمند است. ساختن یک قوطی از مواد آلومینیومی بازیافت‌شده می‌تواند تا ۹۵درصد کربن کمتری نسبت به تولید این قوطی از آلومینیوم غیربازیافتی مصرف کند. اما در مورد پلاستیک، موضوع به این سادگی نیست.
گرچه بر روی کاغذ همه زباله‌های پلاستیکی قابل بازیافت هستند اما در عمل، این اتفاق نمی‌افتد؛ چراکه بسیاری از آنها به خاطر هزینه‌بر بودن فرآیند بازیافت، پیچیده بودن آن و درنهایت کیفیت پایین پلاستیک بازیافت شده، بازیافت نمی‌شوند. گری‌یر می‌گوید: «شما باید این پلاستیک را صادر کنید. در آن‌جا شسته می‌شود، تکه‌تکه و دوباره ذوب می‌شود. درواقع همه این فرآیندها هزینه‌های زیست‌محیطی خود را دارد.»
در حالی که همه جهان علیه پلاستیک و زباله‌های پلاستیکی موضع گرفته‌اند، آدریان گریفیتس از آنها دفاع می‌کند. او بنیانگذار فناوری‌های بازیافت «سوییندون» است. آدریان گریفیتس می‌گوید: «بسته‌بندی‌های پلاستیکی خدمت بزرگی به جهان کرده‌اند؛ چراکه میزان مصرف شیشه، فلز و کاغذی که ما مصرف می‌کردیم را کاهش داده‌اند. موضوع مهمتر از پلاستیک و زباله‌های پلاستیکی، گرم‌شدن کره‌زمین است. این مواد کربن بیشتری تولید می‌کنند و باعث گرم‌تر شدن کره‌زمین می‌شوند.» او که به دنبال پیشرفته‌کردن تکنولوژی بازیافت زباله است، می‌گوید: «هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای حق ندارد برای این‌که از شر زباله‌های خود راحت شود، آنها را در یک کشور درحال توسعه بریزد.»
در دسامبر ۲۰۱۸ دولت انگلیس یک استراتژی جدید برای مبارزه با پلاستیک اعلام کرد: «مالیات بسته‌بندی پلاستیکیِ کمتر از ۳۰درصد مواد بازیافتی.» آنها با این کار می‌خواهند کارخانه‌ها را مجبور کنند تا مسئولیت بیشتری در رابطه با آن‌چه تولید می‌کنند، بپذیرند. همچنین امیدوارند این اقدام باعث سرمایه‌گذاری بیشتر در صنعت بازیافت پلاستیک بشود.
در عین حال، فشارهای جهانی برای مقابله با تولید و مصرف پلاستیک ادامه دارد. در ماه می سال‌جاری، ۱۸۶ کشور جهان اقداماتی را برای رهگیری و کنترل صادرات زباله‌های پلاستیکی به کشورهای در حال توسعه انجام دادند. از سوی دیگر نیز ۳۵۰کمپانی معاهده‌ای را امضا کرده‌اند که از سال ۲۰۲۵ استفاده از مواد پلاستیکی یک‌بار مصرف را به‌طور کامل حذف کنند.
با این حال، هنوز این تلاش‌ها کافی نیست. میزان بازیافت در غرب کم است و تمایل به استفاده از پلاستیک بالا. بنابراین نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که صرف بازیافت پلاستیک نمی‌تواند بحران زباله‌های پلاستیکی را حل کند.
- 13
- 3
