آيا تهران هم مثل لندن «هايدپارک» خواهد داشت؟ روز گذشته فرماندار تهران پيشنهادي براي برگزاري تجمعات ارائه کرده و گفته بود: خوب است محلي را براي تجمعات مردم در تهران تعيين کنيم تا هر کسي که خواست اعتراض کند، به آنجا برود و مسئولان هم آنجا در جمع مردم حاضر شوند.پيشنهاد فرماندار براي اختصاص‌دادن محلي براي برگزاري تجمعات، در اولين برخورد «هايدپارک» لندن را به ذهن متبادر مي‌کند. اگرچه فرماندار توضيح بيشتري درباره پيشنهادش ارائه نکرده، اما تجمع در يک محل ويژه براي بيان اعتراضات، تجربه‌اي است که مشابهش در هايدپارک رخ داده است. محلي که در آن معترضان و منتقدان اين فرصت و تريبون را دارند تا به هر موضوعي اعتراض نشان داده يا انتقاد کنند.
هايدپارک
هايدپارک، بزرگ‌ترين پارک سلطنتي انگلستان است. ضلع جنوب شرقي پارک به «هايدپارک‌کرنر» معروف است؛ جايي است که تجمعات آنجا شکل مي‌گيرد. يکي از مهم‌ترين تجمعات هايدپارک، مربوط به اواخر قرن نوزدهم ميلادي است؛ يعني چهارم ماه مي ١٨٩٠ ميلادي که قطع‌نامه مربوط به هشت ساعت کار روزانه از سوي اتحاديه‌هاي کارگري انگليس به تصويب رسيد. روزي که «النُر مارکس» دختر کارل مارکس، در هايدپارک و در جمع هزاران شرکت‌کننده در دفاع از مواضع انگلس به سخنراني پرداخت. درحالي‌که تا قبل از آن خودش يکي از زناني بود که بخشي از اعتصابات کارگري قبل از مي ١٨٩٠ را رهبري کرده بود.
يا اعتراضات ارتش آزادي‌بخش ايرلند به بريتانيا، تا جايي پيش رفت که در سال ١٩٨٢ به انفجار دو بمب در هايدپارک انجاميد و هشت نفر از اعضاي گارد سلطنتي کشته شدند. نکته مورد توجه اما، اين است که هايدپارک معمولا نقطه آغاز يا پايان هريک از تجمعات اعتراضي بوده است.
مثلا در تظاهراتي که سال ٢٠٠٦ ميلادي برگزار شد، اعضاي سازمان‌هاي سياسي، فرهنگي و اسلامي لندن خواستار خروج نيروهاي انگليسي و خارجي از عراق و افغانستان شده بودند. اين تظاهرات از هايدپارک آغاز و به خيابان‌هاي اطراف کشيده شده بود. همچنين در تظاهرات گسترده‌اي که در اعتراض به سياست‌هاي رياضت اقتصادي دولت ائتلافي در سال ٢٠١١ در لندن شکل گرفت، هايدپارک نقطه پايان يکي از گسترده‌ترين تظاهرات‌هاي اين شهر بود. در تازه‌ترين تحول هم هايدپارک لندن نقطه آغاز تظاهرات مردم اين شهر به دستور خروج اين کشور از اتحاديه اروپا يا همان برگزيت بود.
ارديبهشت سال جاري هم مسلمانان مقيم لندن در اعتراض به وضعيت شيخ عيسي قاسم رهبر شيعيان بحرين در هايدپارک تجمع کرده و به سخنراني پرداختند. پيش‌تر برخي مسلمانان مقيم انگلستان هم، در اعتراض به انتشار کتاب موسوم به «آيات شيطاني» به سال ١٩٨٩، در هايدپارک جمع شده و اعتراض خود را نشان دادند.
تهران
در تهران، اما تجمعات سياسي نقطه به‌خصوصي ندارد و فارغ از حوادث سال‌های گذشته، اصالتا تجمع سياسي يا تظاهراتي با اين مفهوم برگزار نمي‌شود. عموما تجمعات از جنس صنفي است که آن هم در مقابل ساختمان مجلس در ميدان بهارستان برگزار مي‌شود. تجمعاتي که گاهي با برخوردهايي هم مواجه مي‌شود. نمونه آن، بازداشت چند نفر از معلمان در سال ٩٤ مقابل مجلس بود. اگرچه اين تعداد آزاد شدند. اما علي مطهري همان موقع نسبت به اين موضوع اعتراض کرده و گفته بود طبق اصل ٢٧ قانون اساسي تجمعات تا زماني که به آشوب نکشد، آزاد است. اصل ٢٧ قانون اساسي مي‌گويد: «تشکيل اجتماعات و راهپيماييها، بدون حمل سلاح، به شرط آنکه مخل به مباني اسلام نباشد، آزاد است».
پيشنهاد عيسي فرهادي فرماندار تهران در حالي مطرح مي‌شود که بسياري از مراسم‌های مجوزدار هم به راحتي امکان برگزاري ندارند يا مجوز برگزاري آنها لغو مي‌شود. فارغ از اينکه اختصاص نقطه‌اي در تهران براي برگزاري تجمعات مردمي تا چه اندازه امري شدني تلقي مي‌شود، اين نظر در بدو طرح‌شدن موافقان و مخالفان خود را دارد.اينکه هايدپارک اساسا در تهران امکان ايجاد دارد يا نه خود يک مسئله است و مسئله بعدي نوع مواجهه با چنين موضوعي است. در شرايطي که برخي از آزادي‌هاي مصرح در قانون اساسي براي اجرا با موانعي مواجه مي‌شود، آيا مي‌توان نقطه‌اي را در نظر گرفت که مردم در آن به‌راحتي به اظهار نظر يا اعتراض بپردازند؟ در آن صورت نحوه مواجهه با اين ابراز نظرها و اعتراضات چگونه خواهد بود؟ اينها پرسش‌هايي است که در بدو طرح موضوع بايد به آن پاسخ داده شود و بعد درباره احتمال‌هاي اجرائي‌شدن چنين پيشنهادي بحث صورت بگيرد.
سليمي‌نمين: تقليد از يک فريب انگليسي
به عنوان نمونه عباس سليمي‌نمين در گفت‌وگو با «شرق» سخنانش درباره اين نظر را با اين مزاح آغاز کرد که «ظاهرا آقاي فرماندار تازه از لندن بازگشته است!». سليمي‌نمين که خود در انگليس تحصيلاتش را انجام داده، در توصيف هايدپارک گفت: «تجربه هايدپارک لندن در واقع ترفندي است که انگليسي‌ها به کار گرفتند براي اينکه آدم‌ها را خالي کنند. اين نشان‌دهنده آزادي و توسعه سياسي نيست. چهره‌هايي که آنجا جمع مي‌شوند بيشتر خمار هستند و سرمست. اين چهره‌ها افرادي را که اعتراض مي‌کنند، مسخره هم مي‌کنند».
او در ادامه گفت: «ما هيچ وقت در هايدپارک تظاهرات نکرديم. ممکن بوده است که پايان تظاهراتي نماز جماعت بخوانيم يا بخوانند، اما محل تظاهرات نبوده و هرگز اجتماعات سياسي جدي در آنجا برگزار نشده است».اين چهره سياسي اصولگرا گفت: «از نظر من ايجاد محلي براي اعتراض مردم در تهران، تقليد از يک فريب انگليسي است. ما در ابتدا بايد ظرفيت‌سازي کنيم.
به اين مفهوم که ابتدا بايد تحمل شنيدن نقد و نظر مخالف را در خود بالا ببريم. اين کار هم بايد از آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و حوزه آغاز شود؛ يعني مديراني تربيت شوند که ظرفيت شنيدن نقد را داشته باشند. الان در دانشگاه‌ها دو دانشجو از دو طيف مختلف در يک برنامه دانشجويي نمي‌توانند همدیگر را تحمل کنند يا اگر دانشجويي به استاد بي‌سوادي نقدي کند، معلوم نيست با چه وضعي مواجه خواهد شد.
همسر من به استادش نقدي مطرح کرده بود، نمراتش را صفر گرفته بود».او در نهايت تأکيد کرد: «اينکه مي‌گويم مديران آينده را با اين نگاه تربيت کنيم، به اين دليل است که شکل‌گيري روند توسعه سياسي در ميان سياست‌مداران سخت است. آقاي توکلي به رئيس‌جمهور نامه مي‌نويسد؛ اما رئيس‌جمهور جواب که نمي‌دهد هيچ؛ حتي تشکر هم نمي‌کند. ما بايد نقد را غنيمت بدانيم. اين در حالي است که آقايان خود را عقل کل فرض کرده و هر منتقدي را به حاشيه مي‌رانند. فرقي هم نمي‌کند که متعلق به کدام جناح باشند».
تاجرنيا: کانالي براي آزادي
علي تاجرنيا، از اعضاي شوراي مرکزي اتحاد ملت، هم در‌اين‌باره به «شرق» گفت: «بر طبق آنچه در قانون اساسي است، اعتراضات صنفي و سياسي نياز به مجوز ندارد؛ اما متأسفانه اين «حق» با قوانين موضوعه محدود شده است. اگر اين کار انجام شود، فکر مي‌کنم کانالي باز شود براي رسيدن به آزادي‌هايي که در قانون اساسي بر آنها تصريح شده است. البته اين ايده در خارج از کشور هم مرسوم است. آنها برخي از ميادين يا خيابان‌ها را به اعتراضات اختصاص مي‌دهند؛ اما درباره ايران خيلي چشمم آب نمي‌خورد که اين اتفاق بيفتد».
احمد شيرزاد: اين پيشنهاد به‌سخره‌گرفتن آزادي است
احمد شيرزاد، از فعالان اصلاح‌طلب، نظر ديگري دارد. او در گفت‌وگو با «شرق» اين پيشنهاد فرماندار را در ابتدا با هايدپارک لندن مقايسه کرد و با توجه به سفري که داشته، در توصيف خود از هايدپارک گفت: «هايدپارک يکي از بزرگ‌ترين پارک‌هاي درون‌شهري است و جذابيت آن به واسطه جلوه‌هاي بصري پارک است. تنها گوشه کوچکي از پارک به اعتراضاتي اختصاص يافته که به اين اعتراض‌ها توجهي نمي‌شود و کسي به مردم معترض نگاهي نمي‌کند».
او ادامه داد: «با اينکه در لندن اعتراضات جدي صورت مي‌گيرد؛ اما هايدپارک نمادي از اعتراضات بدون توجه است و معمولا اتباع ديگر کشورهاي مقيم در لندن از‌جمله هندي‌ها يا پاکستاني‌ها جمع مي‌شوند و بعد از سخنراني هم از پارک ديدار مي‌کنند و آنجا را ترک مي‌کنند».
شيرزاد در ادامه با اشاره به پيشنهاد فرماندار گفت: «چنين پيشنهادي در واقع تصويري کاريکاتورگونه از آزادي بيان است و نتيجه، آن مي‌شود که اصولگرايان و جريان راست که به آزادي اعتقادي ندارند، مفهوم آزادي را به سخره گرفته و مي‌گويند آزادي بياني که حرفش زده مي‌شد، همين است!».او با اشاره به اصل ٢٧ قانون اساسي، اجراي همين اصل را مهم و مغتنم شمرده و تأکيد کرد که نبايد اصل موضوع را اين گونه به تمسخر گرفت.پيشنهاد هايدپارک تهران از آن دست پيشنهادهایی است که به نظر مي‌رسد بيشتر مصرف رسانه‌اي داشته باشد و امکان اجرائي‌شدن آن بدون درنظرگرفتن نظرات مخالفان امري دور از دسترس به نظر می‌رسد.
- 15
- 6
