چنار مناسب تهران نیست

خیابان ولیعصر با درختان بلندش در شکل‌گیری بسیای از خاطرات تهرانی‌ها نقش مهمی داشت. خیابانی طولانی که با زیبایی‌های خود شمال و جنوب شهر را به هم متصل می‌کند. با اینکه به این خیابان بلند به خوبی توجه نشده است و حتی نام خیابان در بخش‌های مختلف با ساختار نوشتاری متفاوتی نوشته شده است، هنوز برای مردم این شهر از اهمیت زیادی برخوردار است. خیابانی که به دلیل از دست دادن درختانش به زیبایی سال‌های قبلش نیست اما مردم برای زیباسازی این خیابان دست به اقدامات هنرمندانه متفاوتی می‌زنند، مجسمه پرندگانی که بر هر درخت و سیمی نشسته اند، تنه مرده درختانی که لباسی از کاموا و پارچه‌های خاص پوشیدند و این اواخر مجسمه‌هایی که از بدنه همین درختان ساخته می‌شود نشان دهنده اهمیت بالای این خیابان و درختانش برای مردم تهران است که می‌خواهند به هر روش ممکن درختان این خیابان را حفظ کنند.

چند روزی است که خبر احیای درختان خیابان ولیعصر بر سر زبانهاست و گفته می‌شود فاز دوم طرح ساماندهی و احیای درختان چنار خیابان ولیعصر آغاز ‌‌شود. گفته شده، در ادامه عملیات احیای فضای سبز خیابان ولیعصر، هزار و ۱۰۰ اصله درخت چنار هشت تا ۱۲ ساله به شیوه روت بال در خیابان مزبور حد فاصل چهارراه امام خمینی تا میدان راه‌‌آهن و نیز حد فاصل سه‌‌راه شهید بهشتی تا چهارراه شهید چمران کاشته خواهد شد.

در جریان اجرای عملیات مذکور، در ابتدا جانمایی جهت کاشت و همچنین حذف تنه و ریشه‌‌های آلوده صورت می‌‌گیرد و سپس گودال‌‌هایی به ابعاد ۵/۱ *۵/۱ *۵/۱ متر خاکبرداری شده و خاک و اندام‌‌‌های گیاهی آلوده به خارج از پروژه منتقل می‌‌شوند و پس از ضدعفونی دیواره‌‌‌های محل کاشت، با تهیه خاک زراعی مرغوب و مورد تائید، خاکریزی و کاشت صورت می‌‌گیرد. تهیه درختان پس از بازدید و تایید متخصصان و مشاوران از نهالستان‌های خارج از شهر تهران که از نظر سلامتی مورد تایید باشند، صورت می‌‌گیرد و کلیه اقدامات تخصصی از قبیل دقت در روش‌‌های روت بال، رعایت نکات لازم در حمل و جابه‌جایی و همچنین علامت‌‌‌گذاری جهت قبله درخت و تیمارهای لازم قبل از کاشت نیز به نحو مطلوب مورد بررسی قرار می‌‌گیرد.

درختان نمی‌توانند رشد کنند

اینکه خیابان ولیعصر مانند سال‌های گذشته سبز و زیبا شود آرزوی هر شهروند تهرانی و حتی افرادی است که از سایر شهرها به تهران مهاجرت می‌کنند، اما این موضوع که چقدر چنین امری ممکن است باید مورد بررسی قرار گیرد.پدر علم کویرشناسی درباره پروژه درختکاری در خیابان ولیعصر به «آرمان» می‌گوید: به خیابان ولیعصر رسیدگی نشده است و از چهارراه پارک‌وی تا میدان ونک از هر پنج درخت، چهار درخت خشک شده است. دراین سال‌ها دیدم که در همان مسیر قبلی درختی نمی‌کارند و بیرون از جایگاه قبلی درختان در ولیعصر و در پیاده‌رو درختانی کاشته شده است.پرویز کردوانی با اشاره به اینکه درختان در چنین شرایطی نمی‌توانند رشد کنند، توضیح می‌دهد: حداقل آنقدر به این مساله توجه نکرده اند که عمق خاک را به اندازه‌ای بکنند که ریشه درختان به آب برسد تا بتواند از آنها استفاده کند.

این درختان را می‌خواهند از بالا با تانکر آب دهند، در این صورت این درخت رشد طبیعی نخواهد داشت و اگر بخواهند ریشه از پایین به آب برسد باید به این نکته توجه کنند اگر ریشه درخت در عمق زیاد کاشته شود نمی‌تواند نفس بکشد و این موجب خشکی درخت خواهد شد. او با بیان اینکه درختان را باید در عمقی از خاک کاشت که بتواند از رطوبت خاک استفاده کند، ادامه می‌دهد: علت بیشتر خشکی این درختان این بود که کف جوی را سنگفرش کردند و درختان از بین رفتند و قسمتی که درخت وجود داشت، الان چاله‌ای جای درختان را گرفته است. باید توجه داشت که تجمع فلزات سنگین اطراف ریشه درختان موجب از بین رفتن این درختان شد این فلزات در چاله‌ها تجمع پیدا کرند و موجب خشکی درخت شدند.

درخت عرعر جای همه درختان را می‌گیرد

تهران شهر شلوغی است که اجازه حیات را از درختان و سایر جانداران می‌گیرد، گویی انسان تنها گونه‌ای است که می‌تواند در این حجم از آلودگی زنده بماند. پیش از این تهران شهری بود که شرایط حفظ انواع درختان را داشت اما امروز گونه‌های محدودی توانایی ادامه بقا در این شهر را دارند. کردوانی با اشاره به اینکه تنها درختی که خودش در تهران زیاد می‌شود و جای همه درختان را در تهران می‌گیرد، درخت عرعر است، می‌گوید: برای اینکه باد می‌زند و این درخت گسترش پیدا می‌کند این درخت نیاز به آب کمی هم دارد. عیب بزرگ این درخت این است که در بهار دیرتر از همه درختان سبز می‌شود و در پاییز هم زودترین درختی که برگش می‌ریزد، همین درخت است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه امروز درخت مناسب تهران چنار نیست، توضیح می‌دهد: پیش از این در تهران چنار می‌کاشتند تا مردم در سایه آن آرامش بگیرند، حرف بزنند اما الان تمام مسیر را آسفالت کردند. چنارها در پارک‌ها شرایط مناسبی دارد، البته باید توجه داشت که در همین پارک‌ها به چنارها با شلنگ آب می‌دهد چنین رفتاری باعث شده که ریشه درختان بیرون بیاید و به راحتی در زمان باد و توفان درخت می‌شکند. در صورتی که برای آبیاری مناسب باید پای درختان چاله بکنند و در آن آب پر کنند تا آب پایین رود و به ریشه‌ای که در هشت متر زیر خاک است رطوبت برسد اما ریشه این درختان در پارک‌ها در پنج سانتیمتری سطح زمین است.

کاشت درختان برای مبارزه با آلودگی

وارونگی هوا تبدیل به یکی از ویژگی‌های تهران شده است، هر زمستان تعداد زیادی از افرادی که مشکلات تنفسی دارند نگران این مساله هستند. وارونگی هوا سلامت شهروندان تهران را به خطر می‌اندازد اما آنها تنها جاندارانی نیستند که آسیب می‌بینند. گونه‌های گیاهی تحمل آلودگی هوا را ندارند و سال به سال شاهد از بین رفتن تعداد بیشتری از آنان هستیم.

کردوانی درباره تاثیر آلودگی هوا بر گیاهان تهران توضیح می‌دهد: تهران در موقعیت جغرافیایی قرار گرفته است که اواخر پاییز و اوایل زمستان هوا وارونگی پیدا می‌کند و این به این دلیل است که در زمستان زمین گرمتر از هوا است و زمانی که خورشید می‌تابد گرما و آلودگی در قسمت‌های بالایی تجمع پیدا می‌کند. در این زمان فکر می‌کنند اگر باد بیاید هوا تمیز می‌شود در صورتی که اینطور نیست با وجود باد فقط آلودگی یک منطقه به منطقه دیگر منتقل می‌شود که در صورت بارش، باران اسیدی تولید خواهد شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه امسال شرایط طوری شده است که اواخر پاییز و اوایل زمستان هوا به شدت سرد شده بود، توضیح می‌دهد: درخت را برای زیبایی و تمیز کردن هوا می‌کارند. درختانی مانند چنار که پهن برگ هستند در فصل زمستان زیبایی ندارند چون برگان خود را از دست می‌دهند زمانی که برگ ندارند، نمی‌توانند هوا را تمیز کنند. درخت کاج و سرو می‌توانند هوا را تمیز کنند. لابه لای درختان بلوارها باید کاج و سرو بکارند. این تصور که فکر می‌کنند درختان توت مناسب پارک است درست نیست. توت برای بوستان کشاورزی مناسب است. توت درخت شهر نیست و اینجا باید سعی کنند که در تمام ایران سرو شیراز بکارند در حالی که سرو خمره‌ای می‌کارند این گونه هم مناسب نیست چون شاخ و برگش رشد می‌کند و وارد محدوده خیابان می‌شود بعد مجبور به هرس درخت می‌شوند یعنی مقدار زیادی آب هدر می‌رود.

اگر سرو شیراز بکارند آب کمتری هدر می‌رود و هوا را تمیز می‌کند. به گفته کردوانی می‌توانند دو طرف خیابان کاج بکارند، او ادامه می‌دهد: کاشت کاج دو حسن دارد: یکی اینکه به آب کمتری نیاز دارد و هوا را تمیز می‌کند و آفت ندارد و اگر آفت بگیرد خود درخت آفت را از بین می‌برد. همچنین ترشحات این درخت برای سلامتی انسان مفید است. درخت دیگری که به سلامت انسان کمک می‌کند اکالیپتوس است. از همه بهتر برای شهر درخت کاج است چون برف روی برگ‌های سوزنی کاج می‌ماند و بعد از بارش برف وقتی آفتاب به این برف‌ها می‌خورد، تعرق هوای شهر را مطلوب می‌کند. اینها مزایای درخت کاج است. با وجود این اطلاعات درباره این درختان، کاشت درخت چنار در این محدوده اشتباه است.

ثبت جهانی خیابان ولیعصر

خیابان ولیعصر به عنوان بلندترین خیابان خاورمیانه شناخته می‌شود. خیابانی که به واسطه درختان زیادی که داشت در تلطیف هوای تهران نقش داشت. به گفته کردوانی این درختان به دلیل تجمع فلزات سنگین اطراف ریشه‌هایشان از بین رفتند، او توضیح می‌دهد: قرار است سازمان ملل به دلیل بلندترین خیابان درختی جهان خیابان ولیعصر را ثبت جهانی کند. اینها در شرایطی است که ما حتی درایران نمی‌توانیم جنگل‌کاری کنیم چون سفره‌های زیرزمینی آب از بین رفته است و باید مانند باغ به درختان کاشته شده آب دهیم که این کار خیانت است.

آیدین پورخامنه