رنگ‌ها در پایتخت متحول می‌شود

شهرداران ۲۲ منطقه برای تغییر چهره بصری تهران، نقشه ۱۹ صفحه‌ای دریافت کردند. جزئیات آنچه پیروز حناچی برای «تغییر اساسی نور و رنگ فضاهای شهری» ابلاغ کرده است، نشان می‌دهد شهرداران مناطق ماموریت دارند به منظور کاهش آلودگی بصری تا پیش از شروع سال جدید یکسری تکالیف رنگی در سطح شهر اجرا و از رویه‌های گذشته پرهیز کنند. رنگ‌های جدید مساجد،‌ پل‌ها، مبلمان شهری، وسایل بازی کودکان و کرکره‌ها تعیین شده است. چهار رنگ نقره آبی،‌ سبز،‌ سفید گرم و‌ نارنجی رنگ‌های‌ غالب هستند.

یک هفته پس از اعلام تصمیم شهردار تهران برای «رنگ درمانی» پایتخت، نقشه «تغییر اساسی نور و رنگ فضاها و عناصر شهری» برای خانه تکانی متفاوت شهر در شب عید، به شهرداران ۲۲ منطقه ابلاغ شد.

گزارش «دنیای اقتصاد» از جزئیات ابلاغیه جدید پیروز حناچی شهردار تهران به ۲۲ شهردار منطقه حاکی است: مدیران شهری در مناطق مختلف پایتخت بر اساس نقشه ابلاغی، مجموعه‌ای از تکالیف مجاز و اقدامات ممنوعه برای تغییر چهره بصری شهر –زیباسازی- را به شکل مکتوب از شهرداری مرکز دریافت کرده‌اند که با اعمال آنها قرار است اهداف مشخص از جمله «کاهش آلودگی بصری، تقویت روحیه نشاط و سرزندگی در معابر و سطح شهر و همچنین رنگ‌آمیزی اصولی با رویه یکسان و معنادار به‌دور از سلایق غیرحرفه‌ای پیمانکاران رنگ» در ابتدای سال جدید در پایتخت تحقق پیدا کند.

ماموریت رنگی ۲۲ شهردار در مناطق پایتخت، دارای دو مرحله مقدماتی قبل از اصلاح صفحات رنگی عناصر شهری و تغییر نورپردازی المان‌ها و سازه‌های شهری است. این دو مرحله که تا قبل از شروع سال جدید باید در شهر اتفاق بیفتد شامل «جمع‌آوری عناصر زائد و بی استفاده همچون تابلوهای شکسته و همچنین مبلمان شهری معیوب و مستعمل» و «پاکسازی سطوح شهری ازتبلیغات و دیوارنویسی و پوسترهای زائد» است. شهرداران مناطق تهران بر اساس این نقشه ۱۹صفحه‌ای، فهرست مشخصی از رنگ‌های مجاز برای رنگ‌آمیزی «پل‌های شهری، بناهای تاریخی، مساجد، بناهای ارزشمند غیرتاریخی، وسایل بازی کودکان، مبلمان شهری،‌ ایستگاه‌های اتوبوس و همچنین سازه‌های مرتفع» را دریافت کرده‌اند.

چهار رنگ نقره آبی،‌ سبز،‌ سفید گرم و‌ نارنجی،‌ رنگ‌های غالب در طیف مجاز رنگ‌آمیزی پایتخت است. در عین حال، استفاده از رنگ‌های با شدت بالا در برخی سازه‌ها ممنوع اعلام شده است.

شهرداری تهران در مقدمه ابلاغیه‌ای که برای تغییر اساسی نور و رنگ پایتخت تهیه کرده، تجربه‌های موفق برخی کشورها از جمله هند و کلمبیا در «بازگرداندن روحیه امید به سکونت در محله‌های فقیرنشین،‌ فرسوده و بی‌روح شهر از طریق رنگ‌آمیزی اصولی سطوح و فضاهای شهری» را آورده است. در این محله‌ها،‌ ساکنان اعلام کرده‌اند رنگ‌آمیزی صورت گرفته توانسته باعث ایجاد تغییر در شهر شود. در محله‌های فرسوده شهر در کلمبیا نیز رنگ‌آمیزی اصولی عناصر شهری و نمای ساختمان‌ها، به شکل خلاقانه شخصیت محله را ارتقا داده و باعث تشویق به سرمایه‌گذاری در شهر در کوتاه‌مدت شده است.

در قالب نسخه جدید برای ایجاد تحول در سیما و منظر شهری، نیروهای فکری و اجرایی مدیریت شهری با اجرای دو مرحله مقدماتی، در مناطق مختلف موظف به اجرای سه دستورالعمل کلی در رنگ‌آمیزی المان‌های شهری شده‌اند. علاوه بر این رنگ‌آمیزی برخی المان‌های شهری ممنوع اعلام شده است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، مدیریت شهری پایتخت با توجه به پنج بحران اصلی شهر تهران در حوزه نمای بصری، بنا دارند «بی‌رنگی»، «استفاده از رنگ‌های تند و نامناسب» و «رنگ‌پردازی غیرحرفه‌ای نمای ساختمان‌ها توسط پیمانکاران و سازندگان» را در المان‌های شهر و سازه‌هایی که مدیریت و نگهداری آنها در اختیار شهرداری تهران است ساماندهی کند. پژوهش‌های انجام شده در حوزه نما و منظر شهری نشان می‌دهد: اثر معکوس استفاده از رنگ در شهر تهران به دلیل غلبه سلیقه و پسند شخصی بر علم و هنر رنگ‌پردازی محیطی سبب شده که شهروندان افسرده، پریشان و تندخو شوند.

از این رو مدیریت شهری برای تغییر مسیر رنگ‌پردازی در شهر و تبدیل تهران از یک «شهر خاکستری» به یک «شهر رنگی» که منجر به ایجاد سرزندگی و رفع خستگی شهروندان در طول روز شود، یک دستورالعمل کلی به شهرداری‌های مناطق در قالب یک «پالت رنگی» ابلاغ کرده است. مدیران شهری از این نسخه به‌عنوان استفاده از یک مدل طب سوزنی یاد کرده‌اند که با ایجاد یک تغییر در یک محدوده کوچک، اثرگذاری آن به بستری وسیع‌تر خواهد رسید. شهرداری تهران با تغییر ریل رنگ‌پردازی شهری ۷ تغییر در فضای زندگی عمومی پایتخت‌نشینان را دنبال می‌کند.

بررسی‌ها و مطالعه تجربه سایر شهرهای دنیا در استفاده سنجیده از پالت رنگ  و نور، حاکی از ایجاد هفت اثر مثبت شامل آراستگی سیمای عمومی شهر، شادی و نشاط شهروندان، تنوع و سرزندگی فضای شهری، کاهش آلودگی‌های بصری، تقسیم کیفیت زندگی میان فقیر و غنی، جذب گردشگر و ارتباط با توسعه اقتصادی است.

شهردار تهران با توجه به تجربه سایر شهرهای دنیا اعتقاد دارد: استفاده اصولی از پالت رنگی در المان‌های شهری بدون نیاز به تزریق بودجههنگفت، نه تنها تصویر تهران خاکستری را از ذهن شهروندان پاک می‌کند بلکه می‌تواند در تغییر سرنوشت محلات کم‌برخوردار به لحاظ ارتقای کیفیت زندگی موثر باشد. جزئیات «شیوه‌نامه اجرایی پالت رنگی شهر تهران» که با دستور شهردار تهران هم اکنون به واسطه سازمان زیباسازی شهرداری به مناطق ۲۲گانه پایتخت ابلاغ شده است نشان می‌دهد از این پس علاوه بر استفاده از دستورالعمل مشترک برای رنگ‌آمیزی المان‌های شهری در همه مناطق، محدوده رنگ‌های ممنوعه برای استفاده در شهر مشخص می‌شود.

ماموران شهرداری برای استفاده از پالت رنگی المان‌های شهری باید دو مرحله مقدماتی را نیز اجرایی کنند. مرحله نخست آنکه قبل از رنگ‌پردازی جدید در شهر باید مجموعه المان‌های زائد و بدون استفاده همچون تابلوها و سطل زباله‌های شکسته، سازه‌های تبلیغاتی معیوب، مبلمان معیوب و بی‌استفاده، گلدان خالی و... از فضای شهری جمع‌آوری و حذف شوند. مرحله دوم نیز پاکسازی المان‌های شهری با استفاده از جت آب با فشارکاری کم، پرفشار یا بسیار پرفشار از انواع آلودگی‌های محیطی است. در این مرحله ماموران شهرداری موظف شده‌اند هرگونه تبلیغات غیرمجاز، دیوارنویسی، برچسب و... را از نما، جداره، ایستگاه اتوبوس، پل عابر و... پاکسازی کنند تا اجرای رنگ‌آمیزی جدید با کیفیت انجام شود.

دستورالعمل چگونگی رنگ‌آمیزی شهر تهران در قالب سه گروه شامل «رنگ‌های استاندارد و ممنوعه» برای فضای شهری، «توصیه‌های رنگ‌آمیزی» و همچنین «ممنوعیت رنگ‌آمیزی برخی سطوح و المان‌ها» ارائه شده است.

در ابتدا مدیریت شهری پنج خط قرمز در استفاده از پالت رنگی جدید پایتخت تعیین و اعلام کرده است. براین اساس سطوح باپوشش طبیعی همچون سنگ، کاهگل، آجر و چوب نباید رنگ‌آمیزی شوند. دوم آنکه برخلاف عملکرد سال‌های گذشته مدیریت شهری که به‌طور معمول اقدام به رنگ‌آمیزی دوره‌ای جداول کنار خیابان‌ها و معابر می‌کرد در دستورالعمل جدید آمده است که به دلیل تاثیر ناچیز رنگ‌آمیزی جداول خیابان‌ها در زیبایی مناظر شهری در مقایسه با آلودگی چشمگیر آنها در اثر عوامل جوی، رنگ‌آمیزی جداول خیابان‌ها و بزرگراه‌ها ممنوع خواهد بود.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد: طی سال‌های گذشته شهرداری‌های مناطق در ماه‌های پایانی سال جهت استفاده بودجه عمرانی مربوطه اقدام به رنگ‌آمیزی غیرضرور جداول خیابان‌ها و معابر شهری می‌کردند، این در حالی است که با وجود صرف بودجه هنگفت برای این حوزه، این اقدام تاثیر چندانی در ایجاد سیما و منظر شهری ندارد.

سومین خط قرمز برای رنگ‌آمیزی المان‌های شهری به ممنوعیت اجرای نقاشی، طرح‌های گرافیکی و هنری روی تاسیسات و تجهیزات روسطحی شرکت‌های مخابرات، گاز، آب و.. بازمی‌گردد. مدیریت شهری معتقد است اجرای نقاشی روی این سطوح منجر به تغییر تصویر ذهنی کارکرد این تاسیسات خواهد شد.

استفاده از پوشاننده روی آجرنما و سنگ‌نما نیز ممنوع اعلام شده است. علاوه بر این در اجرای پالت رنگ برای وسایل بازی کودکاندر فضای شهری نیز ماموران شهری موظف شده‌اند از چهار رنگ شامل آبی تیره، بنفش، صورتی و قهوه‌ای استفاده نکنند. نکته جالب این شیوه‌نامه اجرایی مربوط به استفاده از سه رنگ اصلی شامل نقره آبی، اکر(ترکیب قهوه‌ای، زرد و سفید) و سبز در رنگ‌آمیزی انواع المان‌های شهری است. براین اساس، توصیه شده است سازه‌هایی که در بالای خط دید قرار دارند به رنگ نقره آبی، سازه‌هایی که در کف قرار دارند به رنگ اکر و سازه‌هایی که ارتفاع متوسط و کوتاه‌تر از خط دید دارند همچون نیمکت، سطل زباله، نرده و نرده پل روی جوی به رنگ سبز، رنگ‌آمیزی شوند. همین‌طور به شهرداری‌های مناطق توصیه شده است که سازه‌هایی که به لحاظ بصری باعث آشفتگی می‌شوند ولی وجود آنها به لحاظ کارکرد موردنیاز است همچون بیلبورد، پایه سازه تبلیغاتی، انواع تیرک و.. به نحوی رنگ‌آمیزی شوند تا اثرات بصری آنها در محیط کاهش پیدا کند.

علاوه بر المان‌های شهری، بناها و سازه‌های شهری با کاربری‌های مختلف نیز باید از طریق نورپردازی‌های متفاوت دارای هویت مشخص و قابل تشخیص برای شهروندان شوند. به این معنا که چهار گروه سازه یا بنا با کاربری‌های مختلف شامل مساجد(دینی)، پل‌ها (سازه‌های شهری)، بناهای تاریخی و غیرتاریخی ارزشمند هر یک نورپردازی متفاوتی خواهند داشت. براین اساس، در نورپردازی مساجد با توجه به اینکه مربوط به کدام بخش از سازه است از رنگ‌های سفید، سبز، آبی فیروزه‌ای و زرد استفاده خواهد شد. نکته جالب آنکه در این دستورالعمل استفاده از ریسه  با لامپ‌های رنگارنگ در نمای مساجد توصیه نشده است. درخصوص پل‌های شهری نیز از نورپردازی‌های متفاوت از وضعیت فعلی استفاده خواهد شد. مطابق با این دستورالعمل، استفاده از نور سفید با دمای رنگ مناسب و نور زرد ملایم در سازه  پل‌های شهری توصیه شده است. با‌این‌وجود در این دستورالعمل تاکید شده که استفاده از نورهای رنگی مختلف، یا استفاده از رنگ قرمز که حس وهم‌انگیز به پل می‌دهد ممنوع است.

مدیریت شهری همچنین تاکید کرده نورپردازی ساختمان‌های تاریخی شهر حتی‌الامکان با یک رنگ و متناسب با رنگ و بافت مصالح به کار رفته انجام شود و از استفاده از رنگ نور سفید گرم در این سازه‌ها پرهیز شود. در مورد ساختمان‌های ارزشمند غیرتاریخی نیز استفاده از چند نور رنگی به‌طور همزمان ممنوع اعلام شده است. اما ماموران شهرداری مجاز به استفاده از رنگ‌های طیف زرد، نارنجی و رنگ‌های گرم و دعوت‌کننده هستند. به‌عنوان مثال برای ساختمان‌های تجاری و تفریحی استفاده از نورهایی با رنگ شدید مجاز است اما درخصوص ساختمان‌های دیگر توصیه نشده است. مطالعات انجام شده درخصوص اثرات استفاده از یک پالت رنگی مشخص برای سازه‌ها، المان‌ها و نماهای شهری نشان می‌دهد: روش پیشنهادی و تجربه شده در سایر شهرهای دنیا درخصوص تغییر رنگ  و نورپردازی فضای شهر منجر به ایجاد یک رویه یکسان و نظام‌مند زیباسازی شهری و افزایش طول عمر سازه‌ها و عناصر مبلمان شهری خواهد شد.