چهره ترسناک خشکسالی: ۷۰ درصد سدها خالی است | خشکسالی به مازندران هم رسید

به گزارش مهر، تغییرات مساحت دریاچه‌های ۴۰ سد کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰ برآورد شده است.

اداره کل سنجش از دور سازمان فضایی ایران با استفاده از فناوری سنجش از دور و با استفاده از سری‌های زمانی تصاویر ماهواره‌ای به مطالعه تغییرات سطح آب دریاچه‌های ۴۰ سد بزرگ کشور در نیمه اول امسال پرداخته است.

پایش صورت گرفته از کاهش مساحت آبی این دریاچه‌ها بین ۱۰ تا ۷۰ درصد حکایت دارد.

این مطالعه نشان می‌دهد که سطوح آبی دریاچه‌های ارس، گلپایگان، کبودوال، شهید رجایی، سبلان و سفیدرود در شش ماهه نخست سال بین ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.

سدهای لار، شیروان، شهید قنبری، کارده، شهید کاظمی و مهاباد نیز بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از مساحت دریاچه خود را از دست داده‌اند.

کاهش سطح آب در سایر دریاچه‌های سدها نیز بین ۱۰ تا ۴۰ درصد تخمین زده می‌شود.

جدول زیر میزان تغییرات مساحت آبی دریاچه‌های ۴۰ سد کشور را با تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد.

چرا مازندران گرفتار "خشکسالی" است؟

بسیاری از کارشناسان معتقدند این روزها، کم‌آبی و خشکسالی در مازندران به وضوح قابل مشاهده است و با وجود اینکه استاندار این استان نیز، بر این موضوع تاکید کرد که "اگرچه مازندران جزء استان‌هایی‌ است که به منابع آبی بهتری دسترسی دارد، با این حال، در مازندران هم به تأسی از شرایط کلی کشور این موضوع قابل لمس است، موضوعی که کارشناسان دلایل مختلفی برای آن بیان می‌کنند.

خشکسالی این روزها به موضوع اول کشور در کنار کرونا بدل شده است، موضوعی که با وجود ظاهر زیبا و فریب‌دهنده مازندران به آن توجه زیادی نشده و با وجود فعالیت‌های صورت گرفته، به نظر می‌رسد باید امسال را نیز با این مشکل دست و پنجه نرم کرد.

برخی از کارشناسان نیز معتقدند که چاه‌های غیرمجاز و بدون مجوز بلای اصلی ایجاد خشکسالی در این استان است، موضوعی که بیشتر در فصول کشاورزی خود را نشان می‌دهد و کمبود آب و مشکلات کشاورزان را به محل نزاع و تنش‌های اجتماعی و بعضا سیاسی بدل کرده است.

برخی دیگر از کارشناسان نیز به موضوع عدم مدیریت ذخیره آب‌های سطحی اشاره می‌کنند و برخی دیگر نیز هشدار داده‌اند که اگر این مسیر ادامه یابد، به اراضی شور این استان اضافه خواهد شد.

وجود ۵۷ هزار حلقه چاه فاقد پروانه در مازندران

به همین دلیل این موضوع را با سید مهدی عمادی مدیر حفاظت منابع آب استان مازندران در میان گذاشتیم، وی به ایسنا گفت: استان مازندران دارای ۹۲ هزار حلقه چاه مجاز با حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب برداشت آب است.

وی با اشاره به حدود ۵۷ هزار حلقه چاه فاقد پروانه، تصریح کرد: از این میزان ۱۳ هزار حلقه چاه پروانه دار شدند و منتظریم که بقیه تا قبل از پایان پذیرفتن قانون تعیین تکلیف چاه فاقد پروانه قبل از سال ۹۵ مراجعه و پروانه بهره برداری خود را دریافت کنند.

عمادی خاطرنشان کرد: از این تعداد چاه های مجاز بر اساس برنامه هایی که سالانه از سوی وزارت نیرو به آب منطقه ای مازندارن ابلاغ می شود تا کنون ۵۰۰ حلقه چاه های صنعتی و چاه های عمیق کنتور هوشمند نصب شده است و کنتوردار کردن همه چاه ها تا پایان برنامه هفتم توسعه دردستور کار قرار دارد.

مدیر حفاظت منابع آب استان مازندران گفت: حدود ۸۵۰۰ حلقه چاه درمازندران وجود دارد که عمیق و صنعتی وحجم برداشت آن ها بیش از ۵ تا ۱۰ لیتر بر ثانیه است و پتانسیل نصب کنتور دارند اما بقیه چاه های استان کم عمق و زیر ۱۰ تا ۱۵ متر عمق دارند و برداشت آن ها به کمتر از نیم لیتر در ثانیه می رسد و نصب کنتور بر روی آن ها به دلیل اینکه به صورت موقتی در شالیزارها هستند عملا امکان‌پذیر نیست.

کشاورزی در مازندران ۸۵۰ میلیون  مترمکعب آب می‌بلعد

وی با اشاره به مصرف آب در بخش کشاورزی افزود: در بخش آب زیرزمینی حدود ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب به بخش کشاورزی مربوط می شود که بخش اعظم آن ها به شالیزارها و حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب هم به باغات اختصاص دارد.

عمادی با بیان اینکه در بخش آب سطحی حدود ۲.۲ مترمکعب مصرف وجود دارد، یادآورد شد: از این میزان آب در کل استان مازندران به بخش کشاورزی می رود که بیش از ۹۵ درصد هم به بخش شالیزاری اختصاص داده شده است.

مدیر حفاظت منابع آب استان مازندران ادامه داد: در بخش آب های سطحی حدود ۱۰ درصد یا ۴۴۰ میلیون متر مکعب آن توسط سدها کنترل شده اند که میزان ۴۰ درصدی آن در دستور کار قراردارد تا بتوان یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب از آب های سطحی را از طریق سدهای موجود در مازندران مانند سد هراز، دو هزار و سه هزار، لتینیان و غیره در این مورد کنترل شود.

وی گفت: در فصل زراعی آبی از رودخانه های مازندران به غیر از غرب استان وارد دریا نمی شود و تمام حدود ۳ میلیارد متر مکعب در فصل زراعی به شالیزاری اختصاص داده می شود و حجم بسیار زیادی از آب در فصل غیر زراعی از دسترس خارج  می شود و وارد دریا می شود و به همین جهت الزام سد سازی در مازندران توجیح پذیراست.

سد؛ محلی مناسب برای ذخیره آب‌های سطحی

عمادی افزود: با ایجاد سد می توان در فصل غیر زراعی آب را پشت سد ها ذخیره کرد و همچنین برداشت از آب زیرزمینی را به حداقل میزان جهت کنترل کیفیت و شور شدن آن رساند و اینجا صیانت از آب های زیرزمینی توجیه پذیر خواهد بود.

مدیر حفاظت منابع آب استان مازندران بیان کرد: بزرگترین مشکل این است که طرح ها آماده و تخصیص ها را در بخش سدها را گرفته شد اما مسائل اعتباری و مالی مناسبی نیست وطی چند سال اخیر مازندران در این بخش به شدت رنج می برد و اگر چنین چیزی اتفاقی نیفتد و بودجه ای اختصاص داده نشود هم در بخش تامین آب شرب و کشاورزی و هم در بخش تولید کشاورزی دچار مشکل خواهیم شد.

اراضی شور در مازندران نداریم!

وی با تاکید بر اینکه در استان هیچ جایی مبنی بر اینکه آب های زیرزمینی و یا آب های سطحی شور شده باشد وجود ندارد، خاطرنشان کرد: اما در بعضی از قسمت های استان مانند شرق مازندران به دلیل تغذیه کمی که در ۱۰سال اخیر اتفاق افتاده حجم آب های زیر زمینی افزایش پیدا کرده و در این موارد به جهت کف شکنی که برخی از حفاری غیر مجاز و یا موارد مشابه در شرق استان صورت گرفته کف سفره های آب( به اصطلاح آب لب شور) وارد چاه های عمیق سفره های آب زیرزمینی شدند وبخشی از کیفیت آب را دچار تغییرات کردند اما این تغییرات در شرایط فعلی از نظر استاندارد، تغییراتی را در آب مصرفی بخش کشاورزی ایجاد نکرده و تمام آب شرب در شرق استان و یا موارد مختلف استفاده می شود و علیرغم آب های زیرزمینی از آب های سدها نیز تامین می شود.

عمادی بیان کرد: امیدواریم در سال های بعد سدها در مدار بهره برداری یا اجرا قرار بگیردو تعریفی که تحت عنوان طرح جامع آب شرب از طریق منابع آب های سطحی و سدها در استان تعریف شده به مرحله بهره برداری برسد و تمام آب شرب باکیفیت را بتوان به مردم تحویل داد و این حجم استفاده آب شرب از آب های زیرزمینی به نفع آبخوان ذخیره شود و کیفیت آب های زیرزمینی هم بهبود پیدا کند.

مدیر حفاظت منابع آب استان مازندران از تمام متقاضیان که چاه های قدیمی دارند و یا چاه فاقد پروانه دارند خواست تا از فرصت قانونی طلایی داده شده استفاده کنند و پروانه بهره برداری که آماده شده را دریافت کنند.

وی آلودگی آب های زیرزمینی را بزرگترین معظل ایجاد شده عنوان کرد و گفت: برای اینکه در سال های آینده دچار مشکل تامین آب شرب نشویم از نمایندگان و تمامی ارگان ها می خواهم تا با همکاری هم سدها دارای تامین اعتبار شود تا حداقل ۷ سال آبنده به بهربرداری برسد.