به گزارش سایت دیده‌بان ایران، با وجود این که براساس آخرین آمارهای رسمی، بارندگی‌های اخیر سبب شده است که سطح تراز دریاچه ارومیه ۲۶ سانتی‌متر نسبت به ابتدای مهر ۱۴۰۲ یعنی شروع سال آبی جاری افزایش پیدا کند، اما به گفته فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور با توجه به این که تراز اکولوژیک دریاچه ۱۲۷۴ متر و ۱۰ سانتی‌متر است، دریاچه ارومیه برای رسیدن به شرایط نُرمال باید حدود ۴ متر دیگر افزایش سطح تراز پیدا کند. همچنین دریاچه ارومیه برای رسیدن به سطح تراز اکولوژیک خود، نزدیک ۱۴ میلیارد متر مکعب آب کم دارد، زیرا حجم دریاچه در تراز اکولوژیک آن حدود ۱۴.۵ میلیارد متر مکعب است و به گفته حمیدرضا رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، در حال حاضر کمتر از یک میلیارد متر مکعب آب در دریاچه ارومیه وجود دارد.
از این آمارها این‌طور استنباط می‌شود که با وجود این که بارندگی‌های اخیر، اندکی حال دریاچه ارومیه را بهتر کرده، اما هنوز هم وضعیت دریاچه به‌شدت بحرانی است. در چنین شرایطی انتشار خبرهایی مانند احتمال برداشت لیتیم از بستر دریاچه ارومیه و همچنین تایید خبر برداشت کربنات سدیم به عنوان تامین ماده اولیه تولید شیشه در کارخانه سلماس توسط مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، در کنار خبرهایی که از برداشت نمک صنعتی از حاشیه دریاچه به گوش می‌رسد، این سوال را برای افکار عمومی ایجاد می‌کند که آیا در حال حاضر با دریاچه‌ای مواجه هستیم که دچار مرگ قطعی شده و امیدی به احیای آن نیست و به دریاچه ارومیه به‌جای یک تالاب پُرآب باید به عنوان یک منبع استخراج نمک و مواد معدنی نگاه کنیم یا این که هنوز هم امیدی هست که بزرگترین دریاچه داخلی ایران احیا شود؟
میزان لیتیم دریاچه به حدی ناچیز است که هیچ‌کس برای سرمایه‌گذاری رغبت پیدا نمی‌کند
این پرسش را با «علی سلاجقه»، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در میان گذاشتیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: در موضوعات محیط‌زیستی شاهد آن هستیم که هر روز خبرهایی منتشر می‌شود که هیچ واقعیتی ندارد، اما افکار عمومی را دچار چالش می‌کند؛ مثلا یک روز بحث ابردزدی را مطرح می‌کنند و روز دیگر بحث برداشت لیتیم از بستر دریاچه را. نکته مهم این است که منابع لیتیم دریاچه ارومیه تنها بین ۵ ppm تا حداکثر ۶۰ ppm است؛ یعنی میزان ذخیره لیتیم در بستر دریاچه به حدی ناچیز است که هیچ سرمایه‌گذاری برای صرف هزینه به‌منظور برداشت این ماده معدنی از بستر دریاچه رغبت پیدا نمی‌کند. به همین دلیل هیچ‌گاه موضوع برداشت لیتیم از بستر دریاچه ارومیه مطرح نبوده است و در آینده هم مطرح نخواهد شد.
معاون رئیس‌جمهور ادامه داد: حتی در زمانی که دریاچه ارومیه در تراز نُرمال خود قرار داشت، اقداماتی مثل برداشت کربنات سدیم یا انواع نمک از بستر دریاچه انجام می‌شد، یا مثلا شورابه‌هایی در حاشیه دریاچه وجود داشت که غلظت نمک در آنها بسیار بالا بود و با فرآیند تغلیظ مقداری نمک را از کف آن برداشت می‌کردند؛ بنابراین برداشت نمک از بستر دریاچه ارومیه یا حاشیه آن موضوع جدیدی نیست و این‌طور نیست حالا که سطح تراز دریاچه پایین آمده است، برخی افراد به فکر برداشت نمک از آن افتاده باشند، بلکه این کار در گذشته و در شرایط مناسب تراز دریاچه نیز انجام می‌شد و در آینده نیز حتی اگر دریاچه ارومیه به طول کامل احیا شود، بازهم ممکن است برداشت نمک از حاشیه آن انجام شود.
وی افزود: از زمانی که ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت قبل شکل گرفت، تا امروز که این ستاد با شکلی متفاوت به کار خود ادامه می‌دهد، اولویت اصلی دولت‌ها احیای دریاچه ارومیه بوده و هیچ‌گاه این موضوع در سطوح کلان تصمیم‌گیری کشور مطرح نشده است که دریاچه را به حال خود رها کنیم تا خشکیده شود و سپس از بستر یا حاشیه آن نمک یا مواد معدنی برداشت کنیم؛ اگرچه در دولت گذشته حتما می‌شد که تصمیمات بهتری در ستاد احیای دریاچه ارومیه گرفته شود. در دولت سیزدهم نیز رویکرد اصلی، احیای دریاچیه ارومیه براساس اصول علمی است. در حال حاضر عمده اقدامات سخت‌افزاری مربوط به احیای دریاچه به پایان رسیده و اقدامات نرم‌افزاری آن باقیمانده است؛ البته اگر از همان ابتدای تشکیل ستاد احیا اقدامات نرم‌افزاری را در اولویت قرار می‌دادند، حتما امروز بسیاری از مشکلات دریاچه حل شده بود.
کفه سفید دریاچه ارومیه وقتی جان می‌گیرد که هاله سبز دور آن حذف شود
سلاجقه با بیان این که با وجود شرایط نامناسب امروز دریاچه ارومیه، هنوز هم جای امیدواری نسبت به احیای این دریاچه وجود دارد، به دیده بان ایران گفت: در آخرین نشست ستاد ملی احیای تالاب‌های کشور که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و مقامات عالی دستگاه‌های ذی‌ربط برگزار شد، تصمیم بر این شد که مدیریت نرم حوضه آبریز دریاچه ارومیه یعنی صرفه‌جویی در مصرف آب بخصوص در بخش کشاورزی را به شکلی پیش ببریم که امکان تامین حقابه دریاچه بیش از پیش فراهم شود. البته نمی‌توان انکار کرد سدهای متعددی که در گذشته در این حوضه آبریز ساخته شده، تا حد زیادی جلوی ورود جریان آب به دریاچه ارومیه را گرفته است، اما تلاش شده است با برخی اقدامات سخت‌افزاری نظیر احداث تونل کانی‌سیب یا رساندن پساب تصفیه‌شده شهرهای تبریز و ارومیه به بستر دریاچه، تا حدی این مشکل جبران شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با تاکید بر این که کفه سفید دریاچه ارومیه وقتی جان می‌گیرد که هاله سبز دور آن حذف شود، عنوان کرد: هاله سبزی که دور دریاچه ارومیه ایجاد شده است، یعنی توسعه ناپایدار کشاورزی در منطقه در قالب چاه‌های غیرمجاز حفرشده یا گونه‌های آب‌بری که در این محدوده کشت می‌شود، بخش اعظم حقابه دریاچه را به خود اختصاص داده است؛ به عنوان مثال، کشت یونجه حدود ۳۳ تا ۳۴ درصد کل آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه را مصرف می‌کند و علاوه بر این، کشت چغندر قند و باغات سیب و ویلاها که عمدتا متعلق به افراد خوش‌نشینی است که در اطراف دریاچه برای خودشان باغ و اراضی ایجاد کرده‌اند، سهم زیادی از حقابه دریاچه را از بین می‌برد. تا وقتی کمربند سبزی که این خوش‌نشین‌ها در اطراف دریاچه برای خوشان درست کرده‌اند، مدیریت نشود، دریاچه ارومیه احیا نخواهد شد.
ممکن است با انجام اقدامات نرم‌افزاری دچار برخی تنش‌های اجتماعی شویم
معاون رئیس‌جمهور ضمن درخواست از وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی برای اعمال مدیریت نرم بر حوضه آبریز دریاجه ارومیه، یادآور شد: در آخرین نشست ستاد ملی احیای تالاب‌های کشور، موضوع مدیریت نرم یا همان انجام اقدامات نرم‌افزاری برای صرفه‌جویی در مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با جزئیات مطرح و تصویب شد؛ به نحوی که مقرر شده است که هم وزارت نیرو و هم وزارت جهاد کشاورزی، تمام اقدامات لازم برای حذف چاه‌های غیرمجاز، اصلاح الگوی کشت و جلوگیری از کشت گونه‌های آب‌بر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را انجام دهند. البته ممکن است که با انجام این اقدامات دچار برخی تنش‌های اجتماعی شویم، اما اگر بخواهیم دریاچه را به شکلی مدیریت کنیم که به وضعیت پایداری برسد، باید کاربری بعضی از اراضی اطراف دریاچه را تغییر دهیم و حتی باید جلوی انجام کشاورزی در برخی اراضی را بگیریم.
وی در ادامه تاکید کرد: نباید با هر قیمتی از جمله به بهای از دست دادن دریاچه ارومیه، شرایط را برای هر نوع کشت‌وکاری در اطراف دریاچه ایجاد کنیم، بلکه باید توجه داشته باشیم که حفظ دریاچه ارومیه حق تمام ملت ایران است و نباید این حق را از همه مردم بگیریم و سهم آب دریاچه را به عده‌ای خاص بدهیم. البته شکی نیست که دستگاه‌های ذی‌ربط باید برای کسانی که جلوی کشاورزی آنها گرفته خواهد شد، معیشت‌های جایگزین دارای درآمد مناسب تعریف کنند تا اقدامات نرم‌افزاری به معیشت هیچ خانواده‌ای آسیب نزند. اما در هر صورت، مدیریت نرم حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دستور کار جدی دولت قرار دارد و امیدواریم در میان‌مدت بتوانیم به سطحی از صرفه‌جویی آب بخصوص در بخش کشاورزی در این حوضه آبریز برسیم که بتوان حقابه دریاچه ارومیه را تا حد قابل قبولی تامین کرد.
- 10
- 6
