«بسیار سفر باید تا پخته شود خامی» ضرب‌المثلی است که گویا در ایران داوطلب چندانی ندارد. آن‌چنان که از یک طرف سفرهای داخلی خستگی را بر تن هموطنان می‌گذارد و از طرف دیگر به علت فراهم نبودن زیرساخت‌ها گرایش به سفرهای برون‌مرزی بیشتر است. به‌گونه‌ای که همچنان گره کور گردشگری در ایران باز نشده باقی مانده است.
اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری درباره وضعیت گردشگری در ایران در گفت‌وگو با آرمان، می‌گوید: ما مسافران را به سفرهای گروهی تشویق نمی‌کنیم. براساس اعلام مرکز آمار ایران حدود سه تا چهار‌درصد گردشگران داخلی از طریق تور سفر می‌کنند و ۹۶درصد سفرها غیرگروهی است. وقتی سفرهای گروهی مورد توجه قرار نگیرد، نمی‌توان جاده‌ها را به میزان اوج سفر تنظیم کرد. این مساله نشان‌دهنده فقدان مدیریت گردشگری در کشور است.
در آستانه عید فطر قرار داریم و دوباره شاهد خواهیم بود که مردم از خدمات هتل‌ها استقبال نکرده و جاده‌ها بار ترافیکی سنگینی را تحمل می‌کنند. از دیدگاه شما ضعف در کجاست؟
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به هیچ‌عنوان برای مراسم‌های پیش‌رو خود برنامه‌ریزی صحیحی ندارد. از یک طرف می‌گوید تقویم گردشگری را آماده کرده است. از سوی دیگر اگر هم این تقویم را آماده کرده هیچ‌وقت آن را انتشار نداده است. با این حال عملکرد این سازمان نشان می‌دهد که هیچ‌آمادگی برای اجرای مراسم‌ها ندارد. در حالی که باید از قبل بداند که چند روز دیگر عید فطر است. به‌ویژه آنکه ما تعطیلی مدارس را هم داریم. قطعا بعد از ماه رمضان بیشتر مردم می‌خواهند سفر بروند. از این رو صد در صد جاده‌ها شلوغ خواهد شد و هتل‌ها با مشکل مواجه می‌شوند.
شما چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
باید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حداقل قبل از ماه رمضان فهرست دفاتر خدمات گردشگری را اعلام می‌کرد و دفاتر خدمات گردشگری تورهای ایرانگردی سه چهار روزه را با مشخصات کامل معرفی می‌کردند. اینکه مسیر کجاست؟ قیمت چقدر است؟ تاریخ رفت و برگشت چگونه است؟ کدام وسیله نقلیه رفت و کدام برگشت است؟ حتی باید تنوع قیمت، وسیله نقلیه و مسیرهای گردشگری از قبل به مردم اعلام می‌شد تا مردم در این تورها ثبت‌نام کنند.
این مساله کمک می‌کند به اینکه مردم براساس برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین شده جمعیت خود را توزیع کنند، اما متاسفانه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصلا همچین برنامه‌ریزی‌ای را در پیش ندارد و هیچ‌خبری از این برنامه‌ها نیست. آن‌چنان که دوباره ایام عید فطر فرا می‌رسد و جاده‌ها شلوغ می‌شوند، چون از قبل برنامه‌ریزی‌ها انجام نشده است. به‌گونه‌ای که مردم با خودروهای شخصی سفر خود را آغاز می‌کنند و گرفتاری‌های تکراری مانند سال‌های قبل پیش می‌آید. چنین رویکردی نشان‌دهنده عدم برنامه صحیح توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
مسئولان گردشگری نوید داده‌اند که نسبت به سال گذشته آمار گردشگری افزایش یافته است، در حالی که شواهد موجود بیانگر مطلب دیگری است ...
آمارهای گردشگری اصلا قابل اعتماد نیست. آن‌چنان که هیچ‌کس به آمارهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اکتفا نمی‌کند. به‌دلیل اینکه یک پایگاه آماری مستدل وجود ندارد. باید این سازمان پایگاه و سایت آماری داشته باشد که در دسترس عموم باشد و به‌صورت مستمر و حداقل هر سه ماه یک بار آمار گردشگران داخلی، خارجی و ورود هموطنان به کشورهای دیگر را به‌صورت یک نمودار اطلاع‌رسانی کند تا ما بتوانیم آمار سال‌های گذشته را ببینیم. حتی بدانیم که در پنج سال گذشته آمار گردشگران در چه فصل‌هایی بالا و پایین رفته است. همچین آماری وجود ندارد و هر دفعه مسئولان مربوطه در مصاحبات خود بنابر شرایط و مصلحت آماری را ارائه می‌کنند که اصلا قابل قبول نیست. برای مثال در ایام نوروز نیروی انتظامی می‌گوید تردد جاده‌ای ۱۰درصد افزایش پیدا کرده است.
در حالی که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزایش ۲۰درصدی را برای تعداد گردشگران اعلام می‌کند. حال سوال اینجاست که چگونه تعداد رفت‌و‌آمد در جاده‌ها ۱۰درصد و میزان گردشگری ۲۰درصد افزایش پیدا کرده است؟ خوب معلوم است آنهایی که کارشناس هستند، وقتی این آمارها را مقایسه می‌کنند، آمارهای گردشگری بی‌اعتبار می‌شود. بارها گفته شده که باید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آمار دقیق داشته باشد و حساب‌های اقماری گردشکری را تنظیم کند.
آن‌چنان که سال گذشته شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان میراث فرهنگی را موظف کرد که با همکاری مرکز آمار هم سایت آماری خود و هم حساب‌های اقماری گردشگری را درست کند تا بتواند در واقع تاثیر گردشگری را در حساب‌های ملی ببیند. این در حالی است که معاون گردشگردی چندی پیش گفت که بنده دارم آمار گردشگری را از روی حساب‌های اقماری می‌گویم. این در حالی است که اول باید آمار باشد، بعد حساب‌های اقماری. بنابراین بنده فکر می‌کنم که آمارهای اعلام شده اصلا صحیح نیست. تازه سفرهای اعلام شده به حدی رنج‌آور است که مردم بعد از اتمام سفر باید دو سه روزی استراحت کنند تا خستگی سفر از تنشان در برود. همین مساله باعث می‌شود که خیلی‌ها سفرهای خارج از کشور را ترجیح دهند.
استفاده از خدمات تورهای گردشگری مجوزدار این اطمینان خاطر را در مسافران ایجاد می‌کند که سفر با چارچوب‌های تعیین شده اجرا می‌شود، اما در ایران رغبتی برای سفرهای گروهی نیست. آیا این مساله منافاتی با توسعه گردشگری ندارد؟
ما مسافران را به سفرهای گروهی تشویق نمی‌کنیم. براساس اعلام مرکز آمار ایران حدود سه تا چهار‌درصد گردشگران داخلی از طریق تور سفر می‌کنند و ۹۶درصد سفرها غیرگروهی است، یعنی ما نتوانستیم سفرهای گروهی را در کشورمان ترویج دهیم. وقتی سفرهای گروهی مورد توجه قرار نگیرد، نمی‌توان جاده‌ها را به میزان اوج سفر تنظیم کرد. این مساله نشان‌دهنده فقدان مدیریت گردشگری در کشور است. اگر مدیریت گردشگری داشتیم، باید از قبل استفاده از تورهای گردشگری و سفرهای گروهی را تشویق می‌کردیم. وقتی این اتفاقات نمی‌افتد، مردم دیگر تمایلی به سفرهای گروهی ندارند و در زمان اوج سفر جاده‌ها شلوغ می‌شوند.
آن زمان هم برای نیروی انتظامی گرفتاری درست می‌شود و هم آمار تصادفات بالا می‌رود. اگر نیروی انتظامی بخواهند به‌نفع گردشگری، سلامت جامعه و خودش عمل کند؛ بهتر است در طول سال به سفرهای گروهی گیر ندهد و مردم را تشویق کند. اگر سفرهای گروهی زیاد شوند، سفرهای خوبی برای مردم تدارک دیده می‌شود، چون با برنامه‌ریزی‌های از قبل وسیله نقلیه، هتل، سیستم حمل‌و‌نقل و ... رزرو می‌شوند و مشکلی پیش نمی‌آید. اگر دنیا در بحث گردشگری توسعه پیدا کرده با برنامه‌ریزی بوده است، یعنی اهم مسائل گردشگری برنامه‌ریزی است. حتی مصلحت نیروی انتظامی این است که سفرهای گروهی را تشویق کند نه اینکه مانع سفرهای گروهی شود. با وجود این، وقتی مسافران به‌صورت گروهی حرکت می‌کنند، پلیس جلوی آنها را می‌گیرد و با سوال و جواب‌های متوالی مجوز مکرر می‌خواهد.
نیروی انتظامی در تفریحات سالم سختگیری می‌کند و وقتی مانع ایجاد می‌شود، مردم به سفرهای خارجی گرایش پیدا می‌کنند. آن زمان وضعیت بدتر می‌شود. اگر می‌خواهیم مردم تفریحات سالم داشته باشند، باید اجازه دهیم در کشور خودشان تفریح سالم کنند. وگرنه با سفرهای خارجی ارز خارج می‌شود. حتی شاهد بودیم که با افزایش عوارض خروج از کشور دوباره مردم به سفرهای خارجی رفتند. بنابراین نمی‌توان از این طریق جلوی سفرهای خارجی را گرفت. آن‌چنان که سال گذشته دو‌میلیون و ۵۰۰ نفر از ایرانیان به ترکیه سفر کردند. آمار بالایی است. چنین آماری مبنی بر این نیست که ما در ایران جاذبه نداریم، بلکه با عدم برنامه‌ریزی گردشگری مواجه هستیم.
ایران این همه جاذبه جالب دارد، اما هنوز ایرانی‌ها ایران را نشناخته‌اند، اما ترکیه را می‌شناسند. دلیل آن این است که ما گردشگران داخلی را تشویق نمی‌کنیم و با آنها برخورد مناسبی نداریم. کارکنان هتل با احترام با مسافران رفتار نمی‌کنند. سیستم حمل‌و‌نقل تاخیر دارد، با احترام با مسافران برخورد نمی‌کند. اگر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌خواهد گردشگری را توسعه دهد؛ در ابتدا باید گردشگری داخلی را با فرهنگ مناسب خودش توسعه دهد. باید سیستم حمل‌و‌نقل و سیستم هتل یاد بگیرند که آمار دروغ ندهند تا مردم اعتماد کنند. وقتی سفرهای داخلی جذاب باشد، مسلما گردشگران خارجی به ایران جذب می‌شوند.
خانه‌های جهانگرد در توسعه گردشگری چه نقشی دارند؟
برخی خانه‌های جهانگرد تحت عنوان خانه‌های اجاره‌ای در شهرها اجاره داده می‌شوند و برخی خانه‌های جهانگرد بوم‌گردی در روستاها وجود دارند که با فرهنگ سنتی مردم آمیخته است. هر دو اینها خوب هستند و باید توسعه پیدا کنند. برخلاف آنکه هتل‌ها به‌لحاظ انحصاری‌بودن خودشان قصد دارند جلوی فعالیت خانه‌های جهانگرد را بگیرند، اما باید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بر عملکرد خانه‌های جهانگرد نظارت داشته باشد. اکنون بوم‌گردی‌ها در حال توسعه است و جذب گردشگر دارد، اما متاسفانه در هر جایی یک کلبه به‌عنوان بوم‌گردی ایجاد کرده‌اند که به حیثیت بوم‌گردی لطمه می‌زند. باید خانه‌های بوم‌گردی از ضوابطی تبعیت کنند و نظارتی روی آنها اعمال شود تا خدایی نکرده باعث تبلیغات منفی نشود و اتفاقاتی خلاف شئون اسلامی و ایرانی در این اماکن رخ ندهد.
نگین باقری
- 15
- 6
