آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد ۳هزار تا ۳هزار و ۵۰۰ ایرانی از طریق تور به روسیه رفتهاند تا بازی‌های تیم‌ملی را از نزدیک ببینند. برآورد می‌شود که آنها هرکدام برای این سفر بین ۱۵ تا ۳۵ میلیون تومان نیز هزینه کرده باشند؛ هزینه‌هایی که البته به‌دلیل نبود زیرساخت‌های گردشگری لازم در روسیه، بی‌اطلاعی مسافران، ارائه نشدن خدمات مناسب از سوی آژانس‌ها و... با اعتراض بسیاری از مسافران روسیه همراه بود.
جام‌جهانی یکی از مهمترین رویدادهای جهانی است که هر چهار سال یک‌بار رخ می‌دهد و به‌دلیل سودآوری که در این زمان دارد بسیاری از کشورها برای میزبانی در این زمان سر و دست می‌شکنند تا بتوانند از این امتیاز برای بهبود اوضاع گردشگری و معرفی کشورشان بهره ببرند؛ اتفاقی که این‌بار نصیب روسیه شده‌است. استقبال از سفر به این کشور در طول جام‌جهانی از سوی ایرانی‌ها بیش از هر چیز ناشی از نزدیکی این مقصد به کشورمان بوده است. با این همه برخی معتقدند با توجه به شرایط نا‌بسامان ارزی، خروج ایرانی‌ها و خروج ارز در جریان این سفرها به ضرر کشور تمام خواهدشد؛ به‌ویژه وقتی که بخشی از این ارز به‌صورت یارانه به مسافر خروجی ارائه شده است.
به باور کارشناسان، یکی از روش‌های غلط دولت در این زمینه پرداخت یارانه ارزی است که در پی سیاست نرخ‌گذاری دستوری ارز صورت گرفته؛ این درحالی است که اگر دولت، شرایط پرداخت ارز را به‌صورت آزاد فراهم کند، هرکسی که قصد سفر دارد به‌صورت آزاد ارز موردنیازش را تهیه خواهد کرد و دولت مجبور نیست برای سفرهای خروجی، یارانه ارزی پرداخت کند.
براساس محاسبات صورت گرفته، اگر ۳هزار نفر با ارز مسافرتی ۵۰۰یورو به روسیه سفر کرده‌باشند و برای خرید هر یورو ۵ هزارتومان پرداخته باشند، رقمی در حدود ۷میلیارد و ۵۰۰هزار میلیون تومان پرداخته‌اند. در صورتی که اگر قرار بود همین میزان یورو با نرخ ۸هزار تومان خریداری شود، این مبلغ به ۱۲میلیارد تومان می‌رسید. بنابراین، دولت رقمی بالغ بر ۴میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان بهمسافران روسیه یارانه داده‌است. این رقم البته تنها برای مسافرانی است که با تور سفر کرده‌اند و گردشگرانی که به‌صورت انفرادی برای دیدن بازی‌های فوتبال به روسیه رفتهاند در نظر گرفته نشده است.
اما همه اینها درحالی است که چندی پیش سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته بود در شرایطی اضطراری قرار گرفته‌ایم و در وضعیتی قرار نداریم که بتوانیم هزاران دلاربه مسافران خارجی پرداخت کنیم؛ موضوعی که به منابع اندک ارزی دولت اشاره و یادآوری می‌کند که شرایط موجود نمی‌تواند ادامه دار باشد. کارشناسان اقتصادی و فعالان صنایع در وضعیت فعلی معتقدند محدودتر کردن پاسخ به تقاضای ارز توسط دولت راهکار درستی نیست، بلکه در شرایط کنونی سیاستی بهتر است که بازار ارز را به سمت آزادسازی نرخ‌ها هدایت کند تا دیگر نیازی نباشد دولت برای تخصیص ارز یارانه بپردازد. همچنین با این روش دیگر در بازار ارز دست واسطه‌ها و دلالان نیز کوتاه می‌شود و به راحتی می‌توان ارز مورد نیاز را به‌صورت قانونی تامین کرد.
جزئیات هزینه‌های سفر جام‌جهانی
در همین زمینه حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «درحال‌حاضر آنچه آمارها نشان می‌دهد از سوی دفاتر مسافرتی بین ۳هزار تا ۳هزار و ۵۰۰نفر مسافر به روسیه سفر کرده‌اند که بین ۱۵تا ۳۵میلیون تومان بسته به اینکه چند روز اقامت دارند، هتل چند ستاره است، به چند شهر سفر می‌کنند و بلیت بازی‌ها را دارند یا خیر، فرق می‌کند.» او می‌گوید بلیت‌هایی که از سوی آژانس‌ها تهیه شده از طریق بازار سیاه هستند و به قیمت‌های ۳۵۰ تا ۴۵۰ دلار بوده؛ در صورتی که فدراسیون فوتبال ایران ۸درصد سهمیه یعنی نزدیک به ۸هزار بلیت جهت حضور در بازی‌ها داشته که به‌دلیل همکاری نکردن با آژانس‌ها بدون استفاده مانده‌اند؛ همان اتفاقی که البته در جام‌جهانی برزیل نیز رخ داد.
رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران درباره نحوه هزینه‌ای که از مسافران گرفته شده ادامه می‌دهد: «اکثر هزینه‌ها تا جایی که مربوط به آژانس‌ها بوده به‌صورت دلار و یورو محاسبه شد و در نهایت معادل تومان پرداخت شده‌است. ۵۰۰ یورو ارز مسافرتی نیز پولی بوده که از سوی دولت این مسافران می‌توانستند با خود از کشور خارج کنند. به‌علاوه میزانی که از بازار آزاد تهیه کرده‌اند که ممکن است برای تهیه آنها وارد بازار قاچاق هم شده باشند.»
رفیعی به این نکته نیز اشاره می‌کند که درحال‌حاضر به‌دلیل ارائه خدمات نامناسب به مسافران در روسیه مانند نرسیدن آنها به مسابقات، نرسیدن به ساعت پرواز و مناسب نبودن هتل‌ها با اعتراض‌های بسیاری همراه بوده و آژانس‌ها به‌دنبال راهکاری هستند تا در زمان بازگشت مسافران معترض تدابیر مناسبی اندیشیده شود: «آژانس‌ها با توجه به شرایط فعلی ارزی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ چه آنکه شخصا پیش‌بینی می‌کردم با اعتراض مسافران روبه‌رو شویم و همین موضوعات موجب شده تا آژانس‌ها در موقعیت مناسب جام‌جهانی به جای آنکه سود کنند با ضرر مواجه شوند.»
زیرساخت‌های ضعیف روس‌ها؛ متهم اصلی؟
اعتراض مسافران روسیه نسبت به عدم ارائه خدمات آژانس‌های مسافرتی که بلیت مسابقات، بلیت هواپیما، هتل و... را تهیه کرده‌اند از جمله اتفاقاتی است که در جام‌جهانی روسیه پیش آمده‌است. اما یکی از راهنماهای گردشگری در روسیه درباره این موضوع به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «اعتراض‌هایی که در روسیه از سوی مسافران ایرانی رخ داده را نمیتوان نادیده گرفت؛ اما همه این اعتراض‌ها به ضعف آژانس‌های گردشگری برنمی‌گردد. بلکه اصلی‌ترین موضوع، زیرساخت‌های گردشگری در روسیه است.» او ادامه می‌دهد: «مسافری که حداقل ۱۵میلیون تومان بابت سفر به روسیه هزینه می‌کند توقع یک هتل خوب و خدمات هواپیمایی و حمل و نقل دارد. اما هتل ۴ستاره روسیه با هتل ۴ ستاره ترکیه بسیار متفاوت است. با این همه بسیاری از مسافران ایرانی از این موضوع بی‌اطلاع‌اند.»
این تور لیدر تاکید می‌کند بسیاری از هتل‌های روسیه از مرکز شهر فاصله دارند و از سوی دیگر روس‌ها در فرودگاه و هتل به خوبی زبان انگلیسی بلد نیستند و همین موضوع مشکلات زیادی را به‌وجود می‌آورد: «از آنجا که روسیه تا ۱۰ سال پیش توریست به خودش ندیده بود دارای فرهنگ، زیرساخت و امکانات مناسب جذب گردشگر نیست. آنها استانداردهای جهانی را در ساخت هتل رعایت نمی‌کنند و همین موضوع چالش‌های زیادی را موجب شده.» راهنمای گردشگری تورهای روسیه البته به این نکته نیز اشاره دارد که تغییر نوسانات ارزی نیز مشکلاتی را به‌وجود آورده‌است:
«نوسانات ارزی، قیمت‌ها را بسیار تغییر داد. تغییر هتل‌ها نیز درگیری و اعتراض‌ها را زیاد کرد. برخی آژانس‌ها با اعلام نکردن این تغییرات که دلیل آن هم چندان مشخص نیست، نارضایتی مسافر را به‌وجودآوردند.» به گفته او نامناسب بودن زیرساخت‌های ایرلاین روسیه نیز مشکلاتی را به‌وجودآورد: «علت تاخیرهای پرواز، آژانس‌ها نیستند. بسیاری از مسافرها به‌دلیل همین تاخیرها به بازی‌ها نرسیدند و هزینه‌ای که بابت بلیت کرده بودند، سوخت شد. مردم تصور می کنند مقصر این تاخیرها آژانس‌ها و کم‌کاری‌شان است اما همین تاخیرها برنامه‌ریزی آژانس‌ها را نیز دچار مشکل می‌کند.»
این راهنما البته تاکید می‌کند که نمیتوان وعده وعیدهایی را که برخی آژانس‌ها در زمان فروش تور می‌دهند نادیده گرفت اما انتقاد به مسافران ایرانی نیز وارد است که قبل از سفر درباره بسته‌ای که تهیه می‌کنند مطالعه ندارند و نمی‌دانند هتلی که می‌خواهند بروند چگونه است و چه امکاناتی دارد. این راهنمای تور در نهایت به این نکته اشاره می‌کند که تورهای جام‌جهانی به‌صورت یک بازی، دو بازی و سه بازی ایران فروخته‌شده و بعد از آن فعلا برنامه‌ای وجود ندارد؛
چون قیمت تورها نیز بسیار بالاست و سفر به روسیه از ایران تا بعد جام‌جهانی فعلا به خواب زمستانی می‌رود. شواهد نشان می‌دهد بی‌برنامگی، نوسانات ارزی، عدم سیاست‌گذاری‌های درست، بی‌اطلاعی مسافر نسبت به مقصد گردشگری، مشکلات زیرساختی کشور مقصد و... مواردی است که همگی دست به دست هم دادند تا جام‌جهانی روسیه برای ایرانی‌ها مصائب فراوانی داشته‌باشد؛ مصائبی که شاید با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های بهتر می‌توانست خاطرات خوش بیشتری را به ارمغان آورد.
با این همه خروج ارز از کشور از طریق این سفرها تنها از آن منظر می‌تواند مورد انتقاد واقع شود که منابع ارزی دولت نباید از طریق یارانه به مسافران خروجی ارائه شود؛ البته مسافرانی که هزینه‌هایی کلان در چنین سفری داشته‌اند به احتمال فراوان بخشی دیگر از ارز مورد نیاز خود را از بازارهای زیرزمینی تامین کرده‌اند. موضوعی که می‌تواند مورد بحث باشد.
- 15
- 4
