به گزارش ایسنا، با توجه به سیل اخیر در برخی استان‌های کشور از جمله خوزستان و تخلیه بسیاری از روستاهای واقع در بستر رودخانه‌ها، اهمیت حفظ حریم و صیانت از آن بیش از پیش روشن شد.
معیار تعریف حریم رودخانه‌ها باید تغییر کند
مهدی قمشی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص نحوه تعیین بستر رودخانه‌ها، بیان کرد: در سیلاب، رودخانه از معبر اصلی خود فراتر می‌رود و به اصطلاح سیلاب دشت را اشغال می‌کند. این سیلاب دشت تعاریف متفاوتی دارد. برای تعیین حریم رودخانه‌ها مدل‌های ریاضی در نظر گرفته می‌شوند و با توجه به مورفولوژی رودخانه، به آخرین نقطه‌ای که سیلاب منطقه را اشغال می‌کند، حریم رودخانه گفته می‌شود.
وی ادامه داد: با توجه به سیلاب اخیر در خوزستان، به نظر می‌رسد که معیار تعریف حریم رودخانه‌ها باید کمی تغییر کند و عمران و آبادی به دور از حریم رودخانه صورت گیرد.
برخی به وسیله قدرت، مجوز غیرقانونی ساخت و ساز در حریم رودخانه می‌گیرند
رییس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان کرد: متاسفانه در روستاها، حریم رودخانه‌ها را به زمین‌های کشاورزی تبدیل می‌کنند و در شهرها در بستر رودخانه‌ها، ساخت و ساز صورت می‌گیرد به عنوان مثال رستوران‌های ساخته شده در حریم کارون، تجاوز به بستر رود است. برای ساخت این رستوران‌ها، استانداری وقت با اشخاص غیرکارشناس در این زمینه مشورت کرد و سازمان آب و برق خوزستان نیز در این زمینه اعتراض‌هایی کرد اما به صورت قانونی اقدام نکرد و در نهایت به سکوت رضایت داد. اشخاصی که قدرت بیشتری دارند، مجوز غیرقانونی را برای ساخت و ساز می‌گیرند و دستگاه‌های متولی هم احقاق حق نمی‌کنند در نتیجه در صورت وقوع سیلاب، خسارت‌هایی به شهرها و روستاها وارد می‌شوند.
قمشی عنوان کرد: خشکسالی باعث شد که برخی افراد این حق را برای خود قائل شوند تا به حریم قانونی رودخانه تعرض کنند و به این ترتیب دستگاه‌های مرتبط را فریب دهند و ناتوانی دستگاه‌های مسئول و اعمال فشار باعث شده که در برخی مکان‌ها رضایت داده شود که به حریم قانونی رودخانه‌ها تعرض صورت گیرد.
به حریم رودخانه کرخه تعرض زیادی شده است
وی افزود: همچنین برخی نقاط پایین‌دست اهواز، یعنی در نهر بحره (کوت سید صالح) شهرسازی صورت گرفته است که خلاف قانون است. متاسفانه تصاویر هوایی نشان‌دهنده این است که به رودخانه کرخه به‌ویژه در سرشاخه‌هایی که به هورالعظیم منتهی می‌شود، تعرض‌های زیادی شده است و افرادی در این مناطق مشغول به کشاورزی و پرورش ماهی هستند.
سازه‌های ایجاد شده در حریم رودخانه‌ها باید تخریب و مقصران محاکمه شوند
عضو کارگروه تخصصی علوم و مهندسی آب وزارت علوم درباره تاثیر عدم رعایت بستر قانونی رودخانه و تاثیر آن بر وقوع سیلاب، گفت: هر مانعی در مسیر رودخانه مانند درختان و ساختمان‌ها و حتی پایه‌های پل‌ها در مقابل حرکت آب مقاوت ایجاد می‌کنند و در نتیجه باعث افزایش ارتفاع آب می‌شوند که خود باعث رسوب‌گذاری و تشکیل جزیره پشت پل‌ها می‌شود، در نتیجه ساکنین بالادست رودخانه درگیر سیلاب می‌شوند. می‌توان گفت که تجاوز به حریم رودخانه‌ها یکی از علل وقوع سیلاب در استان خوزستان بوده است؛ بنابراین هر سازه‌ای که در حریم رودخانه ساخته شده است، باید تخریب شود و سازمان‌ها و دستگاه‌های مقصر باید محاکمه شوند و جوابگو باشند.
رییس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: متولی پیگیری بازگرداندن حریم رودخانه، سازمان آب و برق است و اگر پیگیری صورت نگیرد، قطعاً کم‌کاری شده است و درصورتیکه پیگیری شده و نتیجه حاصل نشده است، دستگاه‌های نظارتی باید پاسخگو باشند. طبیعتاً اکنون مسئولان قضایی و منطقه‌ای اهمیت حفظ حریم رودخانه را پس از سیل اخیر در کشور درک کردند و انتظار می‌رود همکاری بین دستگاهی در این زمینه بیش از پیش صورت گیرد.
تجاوز به حریم رودخانه باعث افزایش خسارت شده نه تشدید سیلاب
در نقطه مقابل اما سید ابراهیم حسینی، مدیر حفاظت و مهندسی رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان در خصوص اظهارات کارشناسان و متخصصان مبنی بر اینکه یکی از دلایل وقوع سیلاب اخیر خوزستان، رعایت نکردن حریم مجاز رودخانه است، بیان کرد: در بستر رودخانه‌ها در خوزستان عمدتاً محصولات کشاورزی کشت می‌شود و ساخت و ساز در حاشیه رودخانه‌ها بسیار محدود است، لذا این موضوع در خوزستان باعث تشدید سیلاب نشده است بلکه باعث افزایش خسارت‌ها شده است.
حدود ۲۵۰ روستا در خوزستان در بستر رودخانه‌ها واقع شده‌اند
وی در زمینه حفظ حریم رودخانه‌ها، عنوان کرد: با توجه به امکانات سازمان آب و برق خوزستان، تلاش‌هایی صورت می‌گیرد. حدود ۲۵۰ روستا در خوزستان در بستر رودخانه‌ها ساخته شده‌اند که البته قدمت‌های طولانی دارند و هیچ روستایی وجود ندارد که طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر بوجود آمده باشد.
سازمان آب و برق به تنهایی نمی‌تواند از حریم رودخانه‌های استان صیانت کند
حسینی در ادامه گفت: برای جلوگیری از تصرف و اشغال غیرقانونی بستر رودخانه‌ها باید همه سازمان‌ها و شهرداری همکاری لازم را داشته باشند و اگر همه مسئولیت صیانت از بستر رودخانه‌ها برعهده سازمان آب و برق باشد، قطعاً نمی‌توان به طور کامل جلوی تجاوز به بستر رودخانه‌ها را گرفت. حفظ و نگهداری از حریم رودخانه‌ها نیاز به فرهنگ‌سازی عمومی نیز دارد.
سالانه ۳۰۰ هکتار از بسترهای اشغال شده رودخانه‌های استان آزاد می‌شوند
حسینی بیان کرد: چهار هزار و ۸۸۵ کیلومتر رودخانه دائمی و ۱۱ هزار کیلومتر مسیل در استان خوزستان وجود دارد که قطعاً سازمان آب و برق خوزستان به تنهایی قادر به مدیریت آن نیست. سالانه و برحسب امکاناتی که در اختیار سازمان آب و برق قرار دارد، اقدامات قانونی صورت می‌گیرد اما با توجه به دخل و تصرف برخی از مسئولان استانی و همچنین طولانی بودن فرآیند قانونی صدور حکم، سالانه حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هکتار از بستر رودخانه‌های استان که به صورت غیرقانونی اشغال شده‌اند، آزاد می‌شوند.
رعایت نکردن حریم رود، صدماتی به جامعه و محیط زیست وارد می‌کند
سید محمود کاشفی‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در خصوص اهمیت حفظ حریم رودخانه‌ها اظهار کرد: بر اساس محاسبه آب و معیارهای متفاوت حریم رودخانه، مشخص می‌شود که در صورت تجاوز، ضررهایی برای اشخاصی که به حریم تجاوز می‌کنند به دنبال دارد. پیامدهای تجاوز به حریم رود را در سیل اخیر در اهواز مشاهده کردیم. برای هر رودخانه براساس دبی آب، معیارهایی مشخص می‌شود و طبق مدل‌های ریاضی، حریم‌ها مشخص می‌شوند این حریم‌ها باید رعایت شوند، درغیر اینصورت صدماتی به جامعه و محیط زیست وارد می‌شود.
خشکسالی باعث تجاوزهای گسترده‌ای به حریم رودخانه‌ها شد
وی درخصوص خشکسالی و تاثیر آن بر تجاوز به بستر رود، گفت: از سال ۸۶ تا ۹۵ شاهد خشکسالی مداوم و پی در پی در استان بودیم، به همین دلیل برخی اشخاص بدون توجه به وجود حریم، به راحتی به بستر رود تعرض کردند. سال‌های خشک باعث شد نه تنها در خوزستان بلکه در مناطقی از کشور، تجاوزهای گسترده‌ای به حریم رودخانه‌ها شود. اگر به سیلاب‌های سال ۹۷ و ۹۸ توجه کنیم، در شهرهای معمولان و پلدختر بزرگترین صدمات مالی را اشخاصی خوردند که در حریم رود، ساختمان‌سازی کرده بودند.
استاد گروه سازه‌های آبی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: جابجایی مسیر رود در شرایط بسیار خاصی صورت می‌گیرد و خشکسالی باعث ایجاد پیچ و خم‌هایی در مسیر رود می‌شود و دبی آب کاهش می‌یابد اما باعث نمی‌شود که جابجایی در بستر رود صورت گیرد. باید به این نکته توجه کرد که ایران کشوری کم آب است و متوسط آب‌هایی که در کشور وجود دارد، از متوسط جهانی بسیار کمتر است اما با این حال رودخانه‌ها، شریان‌های حیاتی هستند، پس باید از آن‌ها نگهداری کرد. به عنوان یکی از متخصصان آب در کشور، خواهشی از عموم مردم دارم که رودخانه را به عنوان موجود زنده در نظر بگیریم و از حریم آن نگهداری کنیم.
به گزارش ایسنا، در سیلی که روزهای ابتدایی سال جدید در تعدادی از شهرهای کشور رخ داد، تجاوز به حریم رودخانه‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی وقوع آن مطرح شد. حال باتوجه به پیامدهای اعطای مجوزهای بدون نظارت در حریم رودخانه‌ها، به طور قطع باید بیش از پیش نسبت به حفظ حریم رودخانه‌ها، سخت گیری و نظارت شود.
به طور حتم تدوین قوانین مناسب و اجرای صحیح و قاطع قانون می‌تواند در سال‌های آینده افزایش خسارت‌ها را کمتر کند.
- 19
- 5
