زهرا آیت‌اللهی کیست و چه می‌گوید

در شرح وخامت اوضاع بودجه‌ای کشور، تحولات اخیر ایران ما را بس. کفگیر به ته ‌دیگ خورده و با این وجود، کماکان بودجه‌های برخی نهادها، بر دوش دولت و جامعه سنگینی می‌کند. شورای فرهنگی و اجتماعی زنان با حدود دو ‌میلیارد تومان اعتبار، از آن‌جمله نهادهایی است که نه‌تنها تلاشی برای بهبود وضعیت زنان نکرده بلکه به موضع‌گیری علیه زنان مشغول بوده است؛ نمونه‌اش مخالفت اخیر رئیس این شورا با لایحه منع خشونت علیه زنان؛ لایحه‌ای که یک دهه است در پیچ‌وتاب نهادها گیر کرده و حالا شورایی برای زنان این لایحه را ترسناک و غیرکارآمد می‌خواند و علیه بنیاد خانواده، آن هم در روزهایی که هر دم خبری از خشونت علیه زنان از گوشه و کنار ایران به گوش می‌رسد. اما زهرا آیت‌اللهی کیست و بودجه یک‌میلیاردو ٧١٥میلیون‌تومانی این مرکز خرج چه می‌شود؟ شورایی که یک بار ورود زنان به ورزشگاه را به چالش می‌کشد و در جای خود مخالف تلاش نمایندگان مجلس برای مواجهه با کودک‌همسری است. آیت‌اللهی مدیریت گروه مطالعات زن و خانواده پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی  را نیز بر عهده دارد. 

رهاوردهای چند دهه گذشته

شورای فرهنگی و اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی، تیر ۱۳۶۷ تأسیس شد. اگر بخواهیم مرور کوتاهی بر دستاوردهای این شورا داشته باشیم، باید به «طرح جامع عفاف» اشاره کنیم؛ طرحی که از مصوبات این شورا بود و فروردین ۱۳۸۲ در دوران ریاست‌جمهوری خاتمی، تصویب شد و با روی‌کار‌آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، به دستگاه‌ها ابلاغ شد. در همین حال، «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» و «آیین‌نامه اجرائی اصول و سیاست‌های بهینه‌سازی حضور زن در سینما» از دیگر دستاوردهای این شورا است که از سوی دولت احمدی‌نژاد اجرائی شد. 

مخالفت با لایحه‌ای در حمایت از زنان

یادداشت آیت‌اللهی در روزنامه کیهان مورخه سوم دی ۱۳۹۶ در مخالفت با لایحه منع خشونت علیه زنان، ذکرخیر او را به میان جراید و شبکه‌های اجتماعی آورد. همان موضع‌گیری‌هایی که پیش‌تر همگان به نام کبری خزعلی می‌شناختند. لایحه منع خشونت، برای تصویب در مجلس از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری تهیه شده‌ است.

 به اعتقاد آیت‌اللهی، دفاع از زنان کار مردان محرم آنهاست و این لایحه باعث بازداشتن مردان از ازدواج و خشونت علیه مردان می‌شود. او همچنین این لایحه را باعث دفاع از زنان روسپی به‌جای زنان عفیف و مظلوم دانسته‌ است. زهرا آیت‌اللهی ١٠ سال در قم در حوزه تحصیل و مدرک سطح سه را دریافت کرده ‌است. در تهران مسئولیت بخش خواهران نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه تهران را بر عهده داشته ‌است. آیت‌اللهی بر این باور است که آموزش همسرداری برای دختران واجب‌تر از فرمول‌های شیمی، فیزیک و ریاضی است. او درباره کودک‌همسری گفته بود: «اگر دختر ۱۴ساله است و می‌خواهد ازدواج کند، باید به او کمک کرد».

بودجه می‌گیرند و خروجی ندارند

طیبه سیاوشی که این‌روزها در کمیسیون تلفیق بودجه ٩٧ حاضر و سرش شلوغ است، در این بین، درباره رقم بودجه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان به «شرق» می‌گوید: «وضعیت و شرایط زنان به‌گونه‌ای است که اگر مجلس و نهادی بخواهد برای بهبود وضعیت دستی بالا بزند، انتظار می‌رود دیگر نهادها نیز به‌سرعت دست یاری دراز کرده و همراه شوند؛ اما از ماجرای ورود به ورزشگاه گرفته تا کودک‌همسری و حالا لایحه منع خشونت علیه زنان، از شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، صدای همراهی نمی‌شنویم و این نگران‌کننده است».

او در ادامه گفته: «بودجه مندرج این شورا در لایحه بودجه ٩٧، یک‌میلیارد و ٧١٥ ‌میلیون درج شده که رقم قابل‌توجهی است، اما این بودجه با عملکرد این نهاد سنخیتی ندارد. فراکسیون زنان مجلس به‌زودی به این مسئله ورود خواهد کرد تا ببیند خروجی این شورا حسب اعتبار دریافتی تا چه میزان توانسته مشکلات و مسائل زنان را از پیش‌رو بردارد. در این زمینه تعارف نداریم».

تعارف نداریم، بررسی می‌کنیم

سیاوشی همچنین در نقد این شورا گفته: «وقتی نهادی از بودجه بیت‌المال پول می‌گیرد، باید خروجی‌اش دست‌کم به خواست نیمی از جمعیت نزدیک باشد، اما متأسفانه این شورا گوشش بدهکار نیاز روز زنان ایران نیست». پروانه سلحشوری نیز از منتقدان این شوراست و به «شرق» گفته: «مرور مواضع اخیر زهرا آیت‌اللهی درباره لایحه منع خشونت علیه زنان به‌درستی نشان داد که باوری زن‌ستیزانه و سنتی در رویکرد برخی زنان مدیر ما جای دارد که مایه تأسف است». او همچنین تأکید کرده: «بودجه سال گذشته شورای فرهنگی، اجتماعی زنان یک‌میلیارد و ٧٢٥‌ میلیون تومان بود و امسال یک‌میلیارد و ٧١٥ ‌میلیون تومان. این رقم کمی برای تغییر در حوزه زنان نیست، اما ما که خروجی درخوری نمی‌بینیم».

دستگاه‌های اندکی در ایران در حوزه زنان بودجه می‌گیرند و می‌توانند کاری از پیش ببرند. بودجه معاونت امور زنان ریاست‌جمهوری ٢١‌میلیارد تومان است. بودجه شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران دو ‌میلیارد و ٧٠٠ ‌میلیون تومان است و بودجه بیمه زنان سرپرست خانه‌دار متأهل با اولویت زنان سرپرست خانوار ١٤٠‌میلیون تومان. 

 شرح وظایف شورا

خرداد سال ٦٦ «شورای‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ زنان‌ «زیر نظر شورای‌عالی ‌انقلاب‌ فرهنگی» تشکیل‌ شد. حسب وظایف‌ و اختیارات، ‌این شورا باید برای تدوین برنامه در زمینه تأمین‌ حقوق‌ همه‌جانبه‌ زنان‌ بر پایه‌ موازین‌ اصیل‌ اسلام، تدوین سیاست‌های لازم به منظور شناخت و ریشه‌یابی و مقابله با مظاهر منحط فرهنگ‌های بیگانه‌ و برنامه‌ریزی‌ برای‌ تقویت‌ هرچه‌ بیشتر نهاد مقدس‌ خانواده‌ اقدام کند. همچنین توجه به مقوله ورزش زنان و بهره‌وری سودمند زنان از اوقات فراغت، ارتقای سطح‌ آگاهی‌های‌ عمومی‌ و سوادآموزی‌ و تحصیلات‌ عالی‌ زنان‌ در کنار توجه به توسعه مشارکت‌ زنان‌ در فعالیت‌های‌ سیاسی،‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌، فرهنگی‌ و هنری‌ و به‌ویژه تدوین‌ طرح‌ مناسب‌ برای‌ حل‌ مشکلات‌ زنان‌ بی‌سرپرست و‌ بهبود شرایط‌ شغلی‌ زنان از دیگر محورهای مندرج در بخش وظایف و اختیارات است.

واقعا مضرات کودک‌همسری را نمی‌دانند 

 بااین‌حال خروجی این شورا تا به اینجای کار به باور بسیاری از کارشناسان حوزه زنان قابل‌قبول نبوده است. زهرا شجاعی، معاون امور زنان رئیس دولت اصلاحات، خودش در دوره‌ای رئیس همین شورا بوده و حالا به «شرق» می‌گوید: «ماهیت شورا متأسفانه خیلی تغییر کرده و سیاسی شده است. رویکردهای بسیار محافظه‌کارانه در حوزه زنان در دستور کار قرار گرفته و خروجی‌اش همواره به ضرر زنان است».شجاعی همچنین تأکید می‌کند: «مخالفت اخیر خانم آیت‌اللهی با لایحه منع خشونت علیه زنان خیلی برایم عجیب بود. خاطرم هست رهبری نیز تأکید کرده بودند که شما بروید مسائل زنان را در داخل خانه حل کنید.

حالا نمی‌دانم آیا این لایحه هدفی جز این دارد؟ آیا فکر نمی‌کنید در پناه این لایحه سطح خشونت علیه زنان در درون خانواده کاهش خواهد یافت؟»سیاوشی نیز در همین زمینه می‌افزاید: «بد نیست زنان مدیر ما گاهی هم به میان میدان بروند و از تجربه زیسته زنان حاشیه‌ها، زنان در دادگاه‌ها و زنان آسیب‌دیده مطلع شوند. آن‌وقت نه‌تنها علیه این لایحه نخواهند بود که بیش از گذشته همراه می‌شوند. خانم آیت‌اللهی هیچ از موضعش برای ازدواج دختر ١٣ ساله کوتاه نمی‌آید و معلوم نیست به‌عنوان یک مقام مسئول و با بودجه در اختیار آیا در جریان مضرات کودک‌همسری نیست».

افراد حاضر در شورا

تعداد اعضای‌ «شورای‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ زنان» متنوع و فراوان‌اند. یکی‌ از اعضای‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌ یا نماینده‌ آن‌ شورا باید عضو شورا باشد. دو نفر از صاحب‌نظران در «علوم‌ و معارف‌ اسلامی» و «مسائل‌ علمی‌ و فرهنگی» به‌ انتخاب‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌. دو نفر از زنان نماینده‌ به‌ پیشنهاد رئیس مجلس‌ و تصویب‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌. یک‌ نفر از صاحب‌نظران‌ در مسائل‌ حقوقی‌ و اجتماعی‌ زنان‌ به‌ پیشنهاد شورای‌عالی قضائی‌ به‌عنوان‌ نماینده‌ آن‌ شورا و تصویب‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌. 

دو نفر از زنان؛ یکی‌ از حوزه‌ علمیه‌ قم‌ به‌ پیشنهاد جامعه‌‌الزهرا(ع‌) و نفر دیگر به‌ معرفی‌ سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌ و تصویب‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌. یک‌ نفر‌ از زنان صاحب‌نظر در مسائل‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ زنان‌ به‌ پیشنهاد وزیر هر یک‌ از وزارتخانه‌های‌ ارشاد، فرهنگ‌ و آموزش‌ عالی‌، آموزش‌وپرورش‌، بهداشت‌‌، کار و تصویب‌ شورای‌عالی انقلاب‌ فرهنگی‌. 

آمنه شیرافکن