نگاه قوانين در بحث حضانت كودكان

به گزارش میزان، قوانین و مقرراتی مربوط به حضانت در قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده مقرر شده است تا مراقبت از كودكان در شرايط ايده‌آلي انجام شود.

حضانت به‌معنای حفظ و مراقبت‌کردن، پرورش‌دادن، نگهداری و تنظیم روابط طفل با دنیای خارج است؛ اگرچه قانون مدنی تعریفی از حضانت ارایه نکرده است، اما به موضوع نگهداری و تربیت اطفال در مواد ۱۱۶۸ تا ۱۱۷۹ قانون مدنی و مواد ۴۰ تا ۴۷ فصل پنجم قانون جدید حمایت خانواده پرداخته شده است.

همچنین بند‌های ۴۳ و ۴۶ منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۳)، سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران درخصوص حق و مسئولیت حضانت فرزند و لزوم برخورداری از حمایت مالی پدر و حق ملاقات با فرزند در صورت انقضا یا اسقاط دوران حضانت و مسئولیت والدین در مورد ممانعت از بهره‌مندی فرزندان از ملاقات با آنان را پیش‌بینی کرده است.

بر این اساس می‌توان گفت: نگهداری کودک در محیط خانواده و نزد پدر و مادر به جز در شرایط خاص (مانند بیماری، اعتیاد و...)، همواره یکی از مهمترین اهداف نظام حقوقی ایران در بعد حمایت از خانواده بوده است.

حضانت را نباید با ولایت یا حتی تربیت یکی دانست؛ چراکه ولایت به معنای قدرت و اختیاری است که قانون برای اداره امور کودک (از جمله اداره اموال و امور مالی) به پدر و جد پدری می‌دهد تا براساس مصلحت کودک عمل کنند. این حق پس از مرگ با وصیت قابل‌انتقال است. تربیت نیز بیشتر امری معنوی است؛ درحالی‌که حضانت عموما ناظر بر نگهداری از جسم کودک است؛ هرچند حضانت به‌طور عام شامل تربیت نیز می‌شود.

طبق قوانین ایران حضانت فرزند تا رسیدن طفل به سن بلوغ (در دختران ۹سالگی و در پسران ۱۵سالگی) به عهده والدین است و شخصی که حضانت به او محول شده است، حق خودداری از حضانت یا اسقاط حق را ندارد؛ به عبارت قانونی «حضانت حق و تکلیف ابوین است»؛ بدین معنی‌که والدین حق دارند حضانت و سرپرستی کودک خود را به عهده گیرند و قانون جز در موارد استثنایی نمی‌تواند آنان را از این حق محروم کند و از سوی دیگر آنان مکلف هستند تا زمانی که زنده‌اند و توانایی دارند، نگهداری و تربیت فرزند خویش را به عهده گیرند.