چندی است شاهد رواج بی‌رویه پدیده پاساژگردی در کلانشهرها هستیم که معضلات بسیاری را برای جوامع به دنبال داشته است، چراکه در حال حاضر مراکز خرید به عنصر جداناپذیر شهرها تبدیل شده است به‌گونه‌ای که دیگر نمی‌توان شهر را بدون پاساژ در نظر گرفت. گفتنی است روزگاری مراکز خرید و مال‌ها به‌منظور اهداف تجاری احداث شد اما امروزه بیشتر به‌عنوان پاتوقی برای گشت‌وگذار عده‌ای در جامعه شناخته شده است، از این‌رو در این مجال باید یادآور شد پدیده پاساژگردی افراطی بیشتر مختص ایرانیان است و در کشورهای دیگر با این پدیده و معضلات پیش روی آن مواجه نیستیم.
باید در نظر داشت در بیشتر موارد افرادی که به مراکز خرید و یا مال‌ها می‌روند تنها برای گذراندن اوقات فراغت خود این کار را انجام می‌دهند و در مقابل درصد بسیار کمی از افراد تنها به قصد خرید به این مراکز می‌روند که این مهم بی‌تردید در کسب‌وکار مغازه‌های موجود در پاساژ نیز آثار منفی را بر جای می‌گذارد. به عبارت ساده‌تر امروزه مراکز خرید دیگر نقش چندانی در فروش اجناس ندارند بلکه به جولانگاهی برای روابط اجتماعی و دیدارهای دوستانه تبدیل شده است.
بسیاری از روانشناسان بر این باور هستند که نبود اماکن تفریحی مناسب برای زنان یکی از دلایل اصلی رواج معضل پاساژگردی شده است، چراکه در حال حاضر نه تنها در پایتخت بلکه در تمام شهرهای کشور نیز مکان تفریحی مناسبی برای بانوان نیست که این خود عاملی شده تا زنان برای گذران اوقات فراغت خود به مراکز خرید و پاساژها بروند.
بررسی دلایل رواج بی‌رویه پاساژگردی
بسیاری از افراد و کارشناسان بر این باور هستند که پدیده پاساژگردی تنها مختص به زنان است، چراکه طبق نظرسنجی‌های به عمل آمده بخش قابل‌توجهی از زنان برای گذراندن اوقات فراغت خود به مراکز خرید می‌روند، این در حالی است که افراد مسن و میانسال نیز برای گذران اوقات بیکاری خود به این قافله پیوسته‌اند چراکه طی سال‌های گذشته پاساژگردی به‌عنوان یک تفریح بدون‌هزینه شناخته شده است.
بدیهی است برخی از رفتارشناسان علت رواج پدیده پاساژگردی را افزایش اوقات فراغت زنان عنوان می‌کنند و می‌گویند در حال حاضر برخی از زنان به‌دلیل داشتن فرزند کمتر و همچنین مسئولیت‌های زندگی کمتر زمان‌های خالی بسیاری دارند که بی‌تردید برای پرکردن بخشی از اوقات فراغت به مراکز خرید می‌روند، هرچند در این مجال باید متذکر شد این مهم برای تمام زنان صادق نیست، چراکه بعضا زنان خانه‌دار نسبت به زنان شاغل بیشتر به پاساژگردی و گذران اوقات خود در مراکز خرید مشغول هستند. یکی دیگر از دلایل رواج پدیده پاساژگردی را می‌توان در امنیت بالای آن دانست، چراکه بنا به گفته بسیاری از افرادی که تفریح اصلی آنها گشت‌وگذار در مراکز خرید است وجود امنیت بالا در مال‌ها افراد را جذب مراکز خرید می‌کنند. شایان ذکر است نبود مراکز تفریحی مناسب در زمره دیگر دلایل رواج پدیده پاساژگردی قرار دارد، چراکه در حال حاضر مکان تفریحی مناسبی برای افراد به‌خصوص زنان وجود ندارد هرچند پارک‌هایی را مخصوص بانوان در سطح شهرها احداث کرده‌اند اما باید در نظر داشت تعداد این پارک‌ها بسیار محدود است و زنان نیز نمی‌توانند از هرنقطه شهر به این پارک‌ها بروند چراکه به‌یقین هزینه‌هایی را دربر خواهد داشت. یکی دیگر از تفریحات زنانه کنسرت‌های مخصوص بانوان است که متاسفانه به‌دلیل قیمت بالا و همچنین برگزاری آن در فواصل طولانی بسیاری از زنان تمایل چندانی به شرکت در این کنسرت‌ها ندارند.
پاساژها به‌عنوان پاتوقی برای دورهمی‌های دوستانه نیز تبدیل شده است، چراکه به‌دلیل حضور گسترده افراد در مراکز خرید شاهد ایجاد کافی‌شاپ‌ها و یا رستوران‌های متعددی هستیم که این خود تفریح افراد را تکمیل کرده است. آنچه مسلم است بسیاری از افرادی که برای خرید به مراکز خرید مراجعه می‌کنند تنها برای دیدزدن ویترین مغازه‌ها به آنجا می‌روند و حتی در برخی از موارد به پرو لباس دلخواه خود و یا قیمت‌گرفتن بسنده می‌کنند. پُرواضح است ایجاد ترافیک‌های سنگین یکی دیگر از معایب راه‌اندازی مال‌ها است، چراکه براساس تحقیقات صورت گرفته در مناطقی که مراکز خرید احداث می‌شود شاهد افزایش ترافیک هستیم هرچند علت این امر را می‌توان در جانمایی نامناسب مراکز خرید نیز جست‌و‌جو کرد چراکه در حال حاضر پاساژها در مراکزی احداث می‌شوند که به‌دلیل نامناسب‌بودن شرایط خیابان ایجاد ترافیک امری بدیهی است و همچنین به دنبال نبود پارکینگ درخیابان‌های مجاور شاهد دوبل پارک‌کردن خودروها هستیم که بر حجم ترافیک این مناطق می‌افزاید.
یکی دیگر از معایب پدیده پاساژگردی را می‌توان در افزایش تجمل‌گرایی جست‌و‌جو کرد، چراکه بنا به اظهارنظر جامعه‌شناسان گشت‌وگذار بی‌رویه در مراکز خرید می‌تواند منجر به افزایش تمایل افراد به پیروی از مد و تجمل‌گرایی باشد، چراکه به‌هنگام گذراندن وقت در مراکز خرید به‌راحتی با مد و تجملات آشنا خواهند شد، بنابراین فارغ از اینکه در چه طبقه اقتصادی قرار دارند خود را ملزم به پیروی از مد و تجمل‌گرایی می‌کنند.
جای خالی برنامه‌ریزی‌های فرهنگی
شایان ذکر است یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مراکز خرید همسونبودن آنها با ارزش‌ها و برنامه‌های فرهنگی حاکم بر جامعه است که مشکلات عدیده‌ای را در زندگی شهری ایجاد کرده، چراکه باید در نظر داشت مال‌ها خود نوعی بازار است، از این‌رو باید همان انتظاراتی که از بازار در گذشته می‌رفت امروزه از مال‌ها داشت، برای مثال در گذشته بازار نمادی از جامعه و فرهنگ غنی بود و کسبه و افرادی که در بازار حضور پیدا می‌کردند خود را مقید به رعایت آن می‌کردند اما امروزه پاساژ به‌عنوان مراکز مد و مدگرایی در میان افراد جامعه شناخته شده است. باید یادآور شد در بازارهای قدیمی مردان نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار ایفا می‌کردند، این در حالی است که امروزه زنان تعیین‌کننده نحوه فعالیت و یا شکل‌گیری مراکز خرید هستند که می‌تواند نشان از تمایل بالای افراد به مصرف‌گرایی داشته باشد.
پاساژهای لاکچری جولانگاه افراد نوکیسه
با نگاهی گذرا بر سطح شهر به این مهم خواهیم رسید که برخی از مراکز خرید بسیار لوکس و پاتوقی برای نمایش بهترین برندهای خارجی است، از این‌رو افراد نوکیسه برای نمایش هرچه بیشتر خود به حضور در این پاساژها و خرید از آن روی می‌آورند و در مقابل افراد طبقه متوسط تنها در برخی از موارد به این مراکز خرید می‌روند که آن هم بیشتر باعث ایجاد دلسردی و یا سرخوردگی می‌شود، چراکه بی‌تردید توانایی خرید از این مراکز را ندارند و دیدن شکاف طبقاتی می‌تواند بسیار سخت و دردناک باشد.
باید در نظر داشت یکی دیگر از معایب رواج پاساژگردی افراطی رواج روحیه مصرف‌گرایانه در افراد است، هرچند این مهم به معنی خریدكردن نیست بلکه در مقابل همین كه جوانان به پاساژها می‌روند و اوقات فراغت خود را آنجا می‌گذرانند و نگاه می‌كنند نشان‌دهنده انتقال هنجارهای مادی‌گرایانه به ذهنیت زنان و جوانان در اجتماع خواهد بود. تغییر سبک پوشش نیز یکی دیگر از معایب افزایش پدیده پاساژگردی است، چراکه برخی از زنان پس از گشت‌وگذار در مراکز خرید و همچنین ملاحظه نوع پوشش برخی از افراد سعی دارند پوشش و ظاهر خود را مانند آنها تغییر دهند که این خود در بدشدن نوع پوشش افراد تاثیرات منفی بسیاری را برجای می‌گذارد؛ برای مثال برخی از زنان برای حضور در مراکز خرید آرایش و پوششی دارند که چندان با عرف جامعه همسو نیست چراکه در بیشتر موارد این نوع پوشش و یا آرایش شاید حتی مناسب دورهمی‌های خانوادگی نیز نخواهد بود. متاسفانه امروزه تفریح در جامعه ما به‌نوعی زیرزمینی شده و یا اینکه در اشکالی مانند پاساژگردی خود را نشان می‌دهد، این در حالی است که تفریح و شادی حق مردم است و باید به‌صورت جمعی این مهم انجام شود چراکه افراد می‌توانند در کنار هم شاد باشند، البته این شادی نباید برای کسی مزاحمت ایجاد کند.
زمانی که جامعه نیازهای مردم را نادیده بگیرد، افراد بی‌تردید خود راهی برای ایجاد شادی و پرکردن اوقات فراغت پیدا می‌کنند تا از این طریق بتوانند نیازهای خود را برطرف کنند؛ برای مثال در کشورهای دیگر قدم‌به‌قدم کافه‌هایی وجود دارد که صندلی‌هایی در کنار خیابان تعبیه‌شده و افراد به این شکل وقت می‌گذرانند. تعداد کافه تریا از فروشگاه‌ها بسیار بیشتر است. از سوی دیگر باشگاه‌های ورزشی در محله‌ها وجود دارد که با قیمتی پایین افراد به آنها مراجعه می‌کنند. زمانی‌که راه تفریح بسته شود، افراد به‌دنبال مکانی مناسب و بدون دغدغه برای گذران اوقات بیکاری و تفریح خود هستند. در پایان باید خاطر نشان کرد در حال حاضر معایب و مضرات مراکز خرید به‌مراتب بیشتر از محاسن آن است، به‌گونه‌ای که برخی از افراد حتی برای اطلاع از مد رایج در جامعه تنها ساعتی در مراکز خرید دور می‌زنند.
الهام صمدزاده
- 11
- 6
