مصرف مواد مخدر در ایران زیاد شده است؟ اگر از مردم عادی باشید، حتما و محکم میگویید بله، اما اگر از مسئولان و کارشناسان باشید، حتما با شک و تردید به این سوال پاسخ میدهید و البته به تغییرات در نوع مواد مورد مصرف معتادان و مبتلایان به سوءمصرف مواد مخدر میپردازید: «نوع مصرف تغییر کرده، تریاک کمتر شده، شیشه و روانگردانها کمتر شده، اما گل زیاد شده». بسیار این جملات را شنیدهاید.
البته طبق آمار روزانه دستگاههای مقابله و پیشگیری مصرف مواد مخدر، بازار مصرف روانگردانها و مواد مخدر فعلا با اقبال عمومی بیشتری روبهرو میشود، کاهش قیمت برخی از مواد مخدر و روانگردان و دسترسی آسان به انواع آنها هم در بالارفتن این آمار بیتاثیر نیست. در بین روانگردانها شیشه که از ۱۴ سال پیش پایش به ایران باز شده، هر روز با قیمت کمتری در دسترس مصرف‌کنندگان مواد مخدر است، تا جایی که در سالهای اخیر قیمت هر کیلو از آن به ۹ میلیون تومان رسیده است. طبق آمار کشفیات ستاد مبارزه با مواد مخدر تا پایان مرداد امسال، ۷,۵۵۱ کیلوگرم شیشه با رشد ۶۲۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ (۱,۰۴۳ کیلوگرم) کشف شده است.
اما نکته مثبت و امیدوارکننده در بین آمارهای دریافتی از ستاد مبارزه با مواد مخدر این است که آمار مصرف شیشه رو به کاهش است. گفته شده این کاهش به دلیل آگاهی بیشتر مردم، تلاش دستگاههای متولی برای مقابله و پیشگیری و آگاهی خود مصرف‌کنندگان از عوارض مخرب استفاده از این روانگردان است؛ هرچند که به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، «مصرف شیشه کاهش پیدا کرده است ولی متاسفانه گل رونق داشته و علت اصلی که در نظرسنجیها مطرح شده این است که ۴۰ درصد مصرف‌کنندگان اعلام میکنند که گل عارضه و ضرر ندارد.»
اما اخیراً خبرها از ورود مخدر جدیدی حکایت دارد؛ ماده مخدر جدیدی مشابه شیشه و با قیمتی بسیار پایینتر از شیشه در حال تولید در کشور افغانستان است.
سردار سعید منتظرالمهدی، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره روانگردان جدیدی که در حال تولید در کشور افغانستان است، به «سازندگی» میگوید: «اطلاعات به دست آمده ما حکایت از این دارد که کشور افغانستان مبادرت به تولید نوعی از ماده روانگردان شیشه با قیمت پایینتر اما عوارض بسیار بیشتر از شیشههای قبل کرده است. روانگردان جدید هنوز وارد نشده است. بنابراین نیاز است که هوشیاری در برابر آن بیشتر شود و سازمانهای متولی در بخش مبارزه با مواد مخدر با آمادگی بیشتری برای مقابله با آن برخیزند. حقیقت این است که ما باید از پدیدهها چند گام جلوتر باشیم. نقص کار ما در این است که ما نقش یک آتشفشان را بازی میکنیم. منتظر هستیم تا آتشی برپا شود تا برای مقابله با آن اقدام کنیم. ما اگر از پدیدهها جلوتر نباشیم و پیش‌بینی در کار ما نباشد، همین نقش آتشفشان را ایفا کردهایم. لذا باید کمی جلوتر از مسیری که در پیش داریم، ببینیم تا بتوانیم برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم. اگر به سبب اشراف اطلاعاتی مطالبی بنا بر وجود و تولید ماده روانگردان جدید گفته شده است، طبیعتا ما هم در بحث مقابله هوشمندانه‌تر و متمرکزتر عمل میکنیم و در آگاهسازی جوانان هم فعالانهتر عمل خواهیم کرد».
او درباره آمار مصرف شیشه و گل میگوید: «در رابطه با خانواده کانابینوئیدها از جمله مواد روانگردان باید گفت که درحالحاضر رده‌بندی مواد روانگردان و مخدر (به معنای عام) بر اساس میزان ذائقه و بیشترین مصرف به این ترتیب است: ۶۷ درصد تریاک با بیشترین میزان مصرف، در رتبه دوم حشیش یا همان گل یا همان ماری‌جوانا - که اختلاف در نامگذاری آنها به دلیل میزان تی‌اچ سی‌موجود در آن است که همان ماده فعال کانابینوئید است - با ۱۲ درصد و بعد از آن شیشه ۸ درصد و هروئین هم ۷ درصد. اتفاق خوبی که شاهد آن بودیم این است که شیشهای که در چند سال اخیر در مقام دوم بود و برای نشستن در مقام اول رقابت و تلاش بسیاری میکرد، درحالحاضر به رتبه سوم و چهارم رسیده است. این به دلیل مبارزه و تلاش حدود ۱۰ ساله ستاد مبارزه با مواد مخدر، پلیس و دیگر دستگاههای مقابلهای با بحث شیشه و پیش‌سازهای شیشه و آشپزخانههای تولید شیشه است.»
نابودی قبح کشیدن سیگار در بین زنان ایرانی
منتظرالمهدی در بخشی از گفتوگو با سازندگی به پدیده زنانه شده استعمال دخانیات هم میپردازد و درباره آن به سازندگی میگوید: «پدیده زنانه شدن استعمال دخانیات هم نه تنها در کشور ایران بلکه در دنیا نیز رو به افزایش و شیوع است. حدود ۱۰ درصد از متوسط معتادهای کل جهان، زن هستند، یعنی از بین صد درصد مصرف‌کنندگان دنیا ۱۰ درصد زن و بقیه مرد هستند.
در ایران این آمار کمتر است. حدود ۶ تا ۷ درصد از مصرف‌کنندگان زن هستند؛ یعنی از بین مصرف‌کنندگان جامعه ما در حدود سنی ۱۶ تا ۶۵ سال، مصرف‌کنندگان مواد مخدر هر تعدادی که باشد، ۶ تا ۷ درصد زن هستند. متاسفانه آنچه امروزه همه ما شاهد آن هستیم، این است که قبح کشیدن سیگار در بین بعضی از زنان ایرانی به‌خصوص دانشجویان در حال از بین رفتن است، یعنی مسئلهای که ما پیشتر آن را به عنوان یک ناهنجاری میدیدیم، تبدیل به یک رفتار عادی شده است و این نگران کننده است.
ما معتقدیم که ورود به دروازه اعتیاد با دخانیات سهل‌تر است. فردی که پیش از این دخانیات مصرف میکرده است، پتانسیل بیشتری برای مصرف مواد مخدر یا روانگردان دارد. همه اینها نیازمند این است که ما بتوانیم گامی موثر برای بالا بردن آگاهی مردم‌مان از تمام مسائل دخانیات و مواد روانگردان و مخدر برداریم یا بتوانیم راههای جایگزین و سازوکارهای ساخته خودمان را برای مدیریت رفتار، استرس، افسردگی و مشکلات دیگر پیدا کنیم».
او درباره واکنشها به صحبتهای اخیرش در خصوص پیشگیری از مصرف روانگردانها با استفاده از جایگزینهایی همچون شکلات تلخ هم به سازندگی میگوید: «اخیرا شنیده‌ام که درحالحاضر در دنیا مسئله شکلات تلخ برای بررسی آناندامید آن برای جایگزینی دوپامین تحت بررسی است. مغز ما درعینحال که بسیار باهوش و هوشمند است، به راحتی فریب میخورد. با بعضی از اقدامات میتوان روی بعضی از فرآیندهای مغز تاثیر گذاشت و مسیرهای عصبی مغز را تغییر داد. مغز اساساً با یکنواختی مشکل دارد و تنوع‌طلب است. یعنی با یک تغییر جزئی حتا در دکوراسیون منزل یا مبلمان شهری یا حتی تغییر در مسیر حرکت روزانه‌مان میتوان این تنوع را ایجاد کرد. ما مدیون ۱۶ میلیارد سلول مغزی بخش خاکستری و فعال مغز هستیم و باید از آنها مراقبت کنیم.
اقدامات پلیس و آگاهی مصرف‌کنندگان از عوارضی که شیشه برایشان خطرساز کرده بود، مصرف شیشه را کاهش داد و به جایگاه سوم نشاند، اما گل یا همان حشیش در حال گرفتن گوی سبقت است و علت آن این است که ۴۰ درصد افرادی که گل مصرف میکنند یا میکردند، میگویند ما فکر میکردیم عارضهای ندارد. این یک برداشت اشتباه از گیاهی بودن این ماده روانگردان است. در صورتی که عوارض آن بسیار زیاد است تا حدی که با چند بار مصرف میتواند اعتیاد ایجاد بکند.»
شیشه، عوارض دارد، درمان ندارد!
سعید صفاتیان، پژوهشگر حوزه اعتیاد در خصوص تاریخچه ورود شیشه، آمار مصرف و قیمت فروش آن به سازندگی میگوید: «بحث روانگردان شیشه از سال ۱۳۸۴ نزدیک به ۱۴ سال پیش آغاز شد. اوایل در دستگاههای گمرکی و بهداشتی اطلاع دقیقی از این ماده روانگردان نداشتند، در نتیجه هیچ شرایط خاصی برای پیشگیری، مقابله و درمان وجود نداشت. اوایل شیشه با قیمت کیلویی ۱۸۰ میلیون تومان وارد کشور میشد. سال ۸۹ و ۹۰ قیمت شیشه به کیلویی ۱۵ میلیون تومان رسید و در دو سال اخیر شیشه با قیمت کیلویی ۹ میلیون تومان به فروش رسید.
افزایش قیمت در دوره اول و کاهش قیمتی که در سالهای اخیر شیشه به آن رسید، چندین علت داشت: اول اینکه ستاد مبارزه با مواد مخدر شناختی از این ماده نداشت، دوم تقاضای بالا و سوم نبود قانونی برای مقابله با آن بود، یعنی اگر فردی با ۱۰۰ گرم یا یک کیلوگرم شیشه بازداشت میشد، قانونی برای محاکمه او وجود نداشت. در سال ۸۹ که قانون اصلاح شد، شیشه جزو مواد روانگردان شناخته شد و در مواد ۴، ۵ و ۸ قانون گنجانده شد. گل ماده روانگردان ضعیفی بر اعصاب مرکزی است اما شیشه برعکس آن قدرت بیشتری برای تاثیر بر اعصاب مرکزی دارد. بسیاری از مردم گمان میکنند شیشه ماده مخدر است که اینطور نیست و گل و شیشه هر دو روانگردان هستند و مورفین هم ندارند. باز هم بسیاری از مردم اینگونه فرض میکردند که چون شیشه مورفین ندارد، پس اعتیاد هم ندارد اما باز هم این باور اشتباه است چون در خود مادهای دارد که سطح وابستگی آن به مراتب از مورفین بالاتر است. درمان آن هم نسبت به ماده مخدر سختتر است. در درمان اعتیاد میتوان از متادون استفاده کرد اما در مورد شیشه جایگزین دارویی وجود ندارد. درمان تنها درمان روان‌درمانی است و امکان دارد یک سال یا دو سال به طول بینجامد. عوارض روانی شیشه نسبت به گل سنگینتر است؛ عوارض کمتری روی شخص دارد، گرچه بسیاری از مطالعات آمریکای شمالی نشان میدهد که یک بار مصرف گل میتواند اعتیادآور باشد.»
صفاتیان همچنین از آمار مرگ و میر در بین مصرف‌کنندگان روانگردانها هم میگوید: «آمار دقیقی از مرگ و میر به علت مصرف شیشه و گل وجود ندارد اما در طول سال ۴ هزار نفر به دلیل مصرف مواد مخدر ناخالص یا زیادهروی در مصرف جان خود را از دست میدهند».
- 18
- 5
