عطر نوروز در مشام شهر

حاجی فیروزها لابه‌لای جمعیت می‌رقصند و بساط‌های رنگی و شاد سبزه و ‏گل در جای جای پیاده‌روهای تجریش به چشم می‌آید. ازدحام مثل سال‌های گذشته نفسگیر است و انگار ‏نه انگار که این بازار تا همین چند وقت پیش سوت و کور بوده است. البته فروشنده‌ها می‌گویند که ‏بخش زیادی از این جمعیت سیاهی لشگر است و مردم بااحتیاط‌تر و اقتصادی‌تر از سال‌های گذشته خرید ‏می‌کنند. ‏

تهرانی‌ها هم می‌گویند برای خرید ماهی شب عید، میوه، سبزه و گل تجریش را ترجیح می‌دهند. آنها ‏می‌گویند این‌جا بیشتر از هرجای تهران بوی عید می‌آید و خاطرات خریدهای کودکی را برایشان زنده ‏می کند. ‏

مردم کمپین سبزه عید را جدی گرفتند

باران می‌بارد، اما دستفروشان بی‌خیال  فروش نمی‌شوند و نایلونی را روی جنس‌هایشان می‌کشند، ‏آنها می‌گویند: «دشت آخر‌سال چیز دیگری است.»  علاوه بر دستفروش‌ها  بازارچه‌هایی در گوشه  و ‏کنار خیابان به صورت موقت تعبیه شده که فروشندگان  می‌گویند: «موقتی  است.» بعد از عید باید ‏بساطمان را جمع کنیم و برویم. این‌جا جای هرکسی نیست، باید آشنا داشته باشی تا بتوانی کار کنی. از دور صف ‏عریض و طویلی را می‌بینم که در انتظار  خرید سمنو هستند؛ سمنوی «عمه لیلا» ‏

در پیاده‌روها تا چشم کار می‌کند گل و سبزه است. بساط دستفروش‌های تجریش طبیعت بهار را در ‏گلدان‌های کوچک به پیاده‌روها آورده است. سبزه‌های امسال عید اما با سبزه‌های هرسال فرق دارد و ‏جالب است که کمتر نشانی از ظرف‌های گندم می‌بینی. باز هم فضای مجازی کار خودش را کرده و ‏کمپین کاشت نهال به جای سبزه عید، حسابی جدی گرفته شده است. حالا سبزه‌های عید جای خود را به ‏ظرف نهال‌های کوچک پرتقال و نارنج داده‌اند. دستفروشان تجریش می‌گویند مردم استقبال زیادی از ‏ظرف‌های نهال به جای سبزه عید کرده‌اند و سبزه‌های گندم کمتر فروش می‌رود. ‏

سبزه‌های پرتقال و بهار نارنج با قیمت ٨‌هزار تومان فروخته می‌شود و جالب است که این سبزه‌ها ‏ارزان‌تر از سبزه‌های عدس، گندم و ماش ١٠ و ١٥‌هزار تومانی هستند. ‏

یکی از فروشندگان سبزه ‌گفت: «این کار را در راستای فرهنگ‌سازی انجام می‌دهم. الان ٤‌سال می‌‏شود که علاوه بر گندم و ماش، سبزه نهال نارنج و پرتقال می‌فروشم، ولی امسال مردم کمپین‌های فضای ‏مجازی را جدی‌تر گرفته‌اند و بیشترین فروشمان مربوط به سبزه‌های نهال است.» ‏

او توضیح می‌دهد: «این سبزه‌ها علاوه بر این‌که ظاهر زیبایی دارند، دورریختنی نیستند و بعد از ایام ‏نوروز، مشتری‌ها می‌توانند نهال‌های نارنج و پرتقال را مدتی در گلدان و بعد در باغچه خانه یا محله‏شان بکارند.» ‏

صف تجریش برای سمنوی عمه لیلا

از دستفروش‌های گل و سبزه عید که بگذریم، صف‌های عریض و طویل برای سمنوی معروف عمه لیلا ‏شکل گرفته است. دستفروش معروف تجریش که حالا برای خود به برند شناخته‌شده‌ای تبدیل شده است. ‏

‏ پسری داد می‌زند سمنو، سمنوی  عمه  لیلا بدو که تموم شد. آن‌طرف‌تر  مردم به صف شده‌اند تا این ‏سمنو  را خریداری کنند. اهالی تجریش می‌گویند این سمنو قدمتی به اندازه پدر و پدربزرگ‌هایمان دارد ‏و تا بوده و نبوده برای هفت سین عید از عمه لیلا سمنو می‌خریدیم.

‏

آنها درباره فلسفه برند عمه لیلا این گونه به «شهروند» توضیح می‌دهند: «مادربزرگی به نام ام‌لیلا ‏سمنوهای معروف و خوشمزه‌ای می‌پخت و برای شب عید به اهالی تجریش می‌فروخت. «ام لیلا» کم‏کم در گویش مردم به «عمه لیلا» تبدیل شد و فرزندان عمه لیلا کار و کاسبی مادربزرگشان را ادامه ‏دادند و برندش را ثبت کردند.» ‏

حالا مغازه نوه «‌ام لیلا» درست روبه‌روی  مسجد فاطمیه قرار دارد. او به «شهروند» می‌گوید: «هیچ‌کس ‏نمی‌تواند بدون کسب  اجازه از  نام عمه لیلا برای  فروش جنس خود استفاده کند. زیرا نام عمه لیلا ‏ثبت شده و ما مالیات این برند را پرداخت می‌کنیم و حق مالکیت معنوی این برند را داریم.» ‏

فروش سمنوی عمه لیلا آن‌قدر بالا است که در همان زمان کوتاهی که در مغازه ایستاده‌ام تند و تند دیگ‌‏های بزرگ سمنو خالی می‌شود و دیگی دیگر جای آن را می‌گیرد.‏

از نوه عمه لیلا می‌پرسم فکر می‌کند چرا بعد از گذشت این همه‌سال مشتریان مادربزرگش حفظ شده‌‏اند؟  و او می‌گوید: «کیفیتمان را حفظ کرده‌ایم. برای همین مشتریان خود را داریم. از سر و ته ‏اجناسمان نزدیم، کم‌فروشی نکردیم و از همه مهمتر از کالای مرغوب استفاده کردیم. حالا هم که  اجناس ‏گران شده قیمت‌ها را مطابق آن  افزایش داده‌ایم و قیمت‌ها را به دروغ و با سود عجیب بالا نبردیم. به ‏طوری که‌سال گذشته  سمنو کیلویی٨-١٠‌هزار تومان بود و امسال به ١٢‌هزار تومان رسید.»‏

برند بازها هم فقیرتر شده‌اند!‏

حالا علاوه بر میوه، سبزه، سمنو و هفت‌سین عید، بسیاری از مردم برای انجام دادن آخرین خریدهای ‏ضروری‌ترشان آمده‌اند. بازار خرید کیف، کفش و پوشاک همچنان داغ است. البته بسیاری از ‏فروشندگان می‌گویند فریب این جمعیت را نخورید و خیلی‌ها فقط برای قیمت گرفتن و چرخیدن در ‏بازار آمده‌اند و مردم بسیار کمتر از‌سال گذشته خرید می‌کنند. به تعدادی از پاساژهای معروف تجریش ‏سر می‌زنم. قیمت‌ها چیزی حدود ٢ برابر پارسال هستند. به‌خصوص در پاساژ ارگ و قائم که برخی ‏از مغازه‌داران ادعا دارند که برند‌های اصل را به فروش می‌رسانند. ‏

یکی از فروشندگان پاساژ قائم در راسته کیف و کفش‌فروشی‌ها  حمید نام دارد و به «شهروند» می‌گوید: ‏‏«اوضاع خوبی نداریم و سود چندانی از فروشمان نبرده‌ایم. امسال عید، تازه دخل و خرجمان با هم ‏تراز شده است، آن هم درست در آخرین روزهای سال.» ‏

او می‌گوید: «اگر بخواهم میزان فروش امسالم را با‌سال گذشته مقایسه کنم، به راحتی می‌توانم بگویم که ‏فروشمان نصف شده است.» ‏

مغازه‌داری در پاساژ قائم که ادعا می‌کند نمایندگی برند گوچی است، به «شهروند» می‌گوید: «امسال حتی ‏برندبازها هم فقیرتر شده‌اند.»

او توضیح می‌دهد: «برندبازها امسال جنس‌های باکیفیت پایین‌تر و ارزان‌تر را ترجیح می‌دهند و خیلی‌‏ها به خرید یک یا دو قلم جنس برند اکتفا کرده‌اند و دیگر سر تا پا برند نمی‌پوشند.» ‏

قیمت کیف‌های برند زنانه در پاساژ قائم از ٥٠٠‌هزار تومان شروع می‌شود و تا ١,٥‌میلیون تومان ‏می‌‍رسد. وضع کفش هم به همین صورت است. پوشاک اما قیمت نجومی‌تری دارد. به‌عنوان مثال ‏تی‌شرت نخی ساده‌ای که فروشنده ادعا می‌کند برند ریبوک اصل است، ٢٨٠‌هزار تومان قیمت دارد ‏و نرخ یک کت تک که فروشنده ادعا می‌کند برند جورجیو آرمانی است دو‌میلیون و ٧٠٠‌هزار تومان ‏است. ‏

اجاره پیاده‌رو به دستفروشان ‏

بالا شهر  بودن مزید بر علت شده  تا بسیاری را از گوشه و کنار تهران به سمت خود بکشاند تا حتی اگر ‏شده  از دستفروش‌ها، جنس‌های  لوکس‌تر و شیک‌تر خریداری کنند، اما بازار تجریش کلا گران است. ‏پاساژ بازار سنتی و  دستفروش هم نمی‌شناسد. به‌عنوان مثال در بازار تجریش  شومیزی که ٨٠ ‏هزار تومان قیمت دارد در خیابان صادقیه همان جنس و برند دست کم ١٠ تا ١٥‌هزار تومان ارزان‌تر ‏است.  یا دستفروشانی که در آن منطقه کیف و کفش‌هایی را با قیمت‌های ٥٠ تا ٨٠‌هزار تومان می‌‏فروشند همان اجناس را  دستفروشان خیابان ولیعصر و جمهوری نهایت قیمتی که می‌فروشند ٥٠ ‏هزار تومان است. ‏

موضوع جالب‌تر این است که دستفروشان تجریش می‌گویند اجاره می‌دهند! وقتی می‌پرسم به چه ‏کسانی و چقدر؟ می‌گویند برای بساط کردن جلوی هر مغازه روزانه ٣٠٠ تا ٥٠٠‌هزار تومان اجاره به ‏صاحب مغازه می‌دهند. ‏

کامیار هم مغازه دارد و هم دستفروشی می‌کند او که  چندین‌سال است در این محدوده کار می‌کند می‌گوید: «دستفروشان زیادی شاگردان مغازه‌ها هستند که جنس‌های ته انباری ‏را حراج می‌کنند، اما بعضی‌ها هم اجاره می‌دهند و جلوی مغازه‌ها بساط می‌کنند.»‏

او می‌گوید: «اگر آشنا نباشی بیرونت می‌کنند، یعنی کاری می‌کنند که بگذاری و بروی. همه این افرادی ‏که این‌جا دستفروشی می‌کنند، با هم  فامیل هستند یا اجاره می‌دهند.»‏

کامیار که  فروش مغازه  برایش رضایت‌بخش نیست، مجبور شده  با پرداخت پولی در کنار  مغازه‌‏داری دستفروشی کند  و می‌گوید:  «دست‌کم اجناسم را با ١٥ تا ٢٠‌هزار تومان تفاوت قیمت با ‏مغازه می‌فروشم، اگر این فروش حداقلی را از دستفروشی نداشته باشم کاری از پیش نمی‌برم.  بخصوص حالا که نزدیک ایام عید است مشتری بیشتری نسبت به گذشته داریم.» ‏

صدایش می‌کنند «اوستا» مردی میانسال با  موهای جوگندمی که بساط عریض و طویلی برای ‏دستفروشی دارد و از قدیمی‌ترین دستفروشان تجریش است. ‏

فاطمه صفری