روزنامه جهان صنعت نوشت: دیروز نمایندگان مجلس با درخواست بررسی لایحه ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی (کولبری و ملوانی) با قید دو فوریت موافقت کردند. اما مخالفان آن را تصویب فقر و فلاکت هر چه بیشتر مرزنشینان می‌دانند. «لایحه ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی (کولبری و ملوانی) و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان» شامل پنج ماده است. طبق گفته‌های نمایندگان این طرح به منظور تقویت اقتصاد مرزی و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان، مدیریت واردات کالا، کاهش قاچاق کالا و ارز، رونق گردشگری مناطق مرزی و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان با رعایت ملاحظات امنیتی، اجتماعی و اقتصادی حاکم بر مرزها و ایجاد توازن میان حقوق عمومی و حقوق مرزنشینان است. این لایحه در حالی تصویب شده است که طبق آمار برخی رسانه‌ها در سال گذشته ۲۵۸ کولبر در نوار مرزی کردستان کشته و زخمی شده‌اند، که از این تعداد ۴۳ کولبر کشته و ۲۱۵ کولبر دیگر زخمی شده‌اند.
در این لایحه آمده است که «به منظور رونق اقتصادی مناطق مرزی، ایجاد شفافیت و رصدپذیر نمودن واردات، توزیع و عرصه کالاهای مبادله مرزنشینی، تقویت مرزنشینان و کاهش مبادلات غیررسمی در مرزهای زمینی و آبی، واردات کالا از طریق شناورهای سنتی و فلزی با ساختار لنج با ظرفیت ناخالص کمتر از ۵۰٠ تن، ملوانی (ته‌لنجی) و فعالان مرتبط با مبادلات مرزی (کولبران) به مدت پنج سال مطابق با ترتیبات این قانون مجاز و پس از آن کالاهای وارداتی به استثنای میزان مورد نیاز مرزنشینان و اصناف مستقر در مناطق مرزی، تابع قوانین و مقررات تجارت خارجی می‌باشد». این در حالی است که هیچ کولبر، سوختبر و یا ته‌لنجی توان و بضاعت مالی این حجم از کالایی که در لایحه به آن اشاره شده است را ندارد، زیرا تنها سرمایه کولبران جسم آنها است که زیر حمل بار هر روز فرسوده‌تر می‌شود و بار و کالایی را هم که با خود حمل می‌کنند، متعلق به سرمایه‌دارانی است که هیچگاه نامی از آنها برده نمی‌شود.
ماده اول این لایحه تمام در خدمت همان سرمایه‌داران و دلالان است که کولبران و سوختبران را روزانه استثمار می‌کنند و برای مردم مناطق مرزی، کولبران، سوختبران و ته‌لنجی‌ها چیزی جز مرگ و استثمار سیستماتیک وجود ندارد.
همچنین در ماده ۳ این لایحه آمده است: «کلیه درآمدهای گمرکی و مالیاتی حاصل از اجرای این قانون به حساب مخصوص در خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود و به صورت تخصیص صددرصد و مازاد بر اعتبارات مندرج در قوانین بودجه سنواتی به همان استان مرزی اختصاص می‌یابد و برای تقویت زیرساخت‌های مربوط به امنیت و اقتصاد مرز در استان‌های مشمول (شامل تجهیز بازارچه‌های مرزی، انسداد معابر و خلأهای مرزی، خورهای غیرمجاز و آلوده به قاچاق کالا، تقویت و تجهیز بنادر و گمرکات کوچک)، تقویت معیشت و پرداخت‌های حمایتی هدفمند و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان در مناطق مشمول هزینه می‌گردد.» در تبصره ۱ آن آمده: «دولت موظف است ظرف شش ماه طرح آمایش و تحول در بازارچه‌های مرزی و طرح توسعه و تجهیز بنادرکوچک استان‌های ساحلی جنوب کشور را تهیه و تصویب نماید.» بسیاری از منتقدان مشکلات فعلی کولبران را دولت قبلی می‌دانند، زیرا تصمیمات نسنجیده روحانی منجر به بستن و انسداد کامل مرزها و تعطیلی بازارچه‌های مرزی کولبری در چهار استان کشور شد، چرا که معیشت مرزنشینان وابسته به کولبری است. علیرغم مخالفت شدید نمایندگان مرزی و تذکرات آنها در آن زمان، این معابر کولبری هنوز هم تعطیل است و بازارچه‌های مرزی که از برنامه‌های دولت سیزدهم بود بازگشایی نشده است. اما با تصویب این لایحه برخی بر این باورند که شاید رونقی در بازارچه‌های مرزی شکل بگیرد.
اما در این لایحه هیچ اشاره‌ای به جان‌های از‌دست‌رفته نشده است. از طرفی به تازگی یک کولبر ۱۶ساله در حین کولبری در مرز بانه در اثر سرمازدگی جان باخت. این حادثه در ارتفاعات مرزبانه رخ داده است و منابع خبری رسمی، هویت متوفی را «هیوا اختیارالدینی» اعلام کرده‌اند. اما این اولین و آخرین مورد نبوده است، زیرا هر ساله در کردستان و آذربایجان‌غربی شاهد مرگ کولبران بر اثر بهمن و سرمازدگی هستیم و هر یک از این کولبران برای حمل هر یک از این کوله‌بار‌ها برای هر کیلو بار ۲۵۰ هزار تومان توسط صاحب بار می‌گیرند که هر شب هر کولبر حداقل ۲ میلیون تومان برای حمل بار به دست می‌آورد و هر شب هر کولبر می‌تواند دو بار نسبت به حمل بار اقدام کند و جان خود را با حمل این بار به خطر بیندازد. مدت زمان حمل بار توسط کولبران بستگی به مسافت آن دارد و حداقل یک‌ساعت‌و‌نیم در مسیر بین مرز است.
ضرورت رونق بازارچه‌های مرزی
شعبان فروتن، رییس اتاق ایلام با تاکید بر ضرورت رونق بازارچه‌های مرزی کردستان و ایلام به «جهان‌صنعت» گفت: افرادی که به کولبری روی آورده‌اند، شغل مناسبی ندارند. کولبری یکی از مشاغل کاذب، سخت و دشوار به حساب می‌آید که سال‌هاست به دلیل نبود کار در مناطق مرزی حتی کودکان را نیز به سمت‌وسوی خود کشانده است تا بلکه خرج مایحتاج روزانه مردم آن منطقه به این شکل تامین شود. این در حالی است که برخی منتقدان، کولبران را مهره‌های اصلی واردات بی‌رویه کالا به کشور می‌دانند در حالی که به عقیده من کولبر قاچاقچی نیست و تنها به علت نبود صنعت و شغل مناسب و همچنین برای امرارمعاش، ناچار می‌شود کالاها و محصولات قاچاق را از مناطق صعب‌العبور مرزی جا‌به‌جا کند. این جابه‌جایی حتی بیشتر اوقات به قیمت جان کولبران تمام می‌شود در حالی که مسوولان مدعی ساماندهی و سازماندهی وضعیت کولبران هستند. اما واقعیت این است که کولبران به دلایل نامشخصی کشته می‌شوند و حتی آنها را متهم به کار قاچاق می‌کنند در حالی که به نظر می‌رسد دست دولتمردان به باندهای بزرگ قاچاق نمی‌رسد یا اینکه ابزار مقابله با آنها را ندارند. حال تنها نکته مثبت این لایحه احتمال راه‌اندازی هر چه سریعتر بازارچه‌های مرزی است.
وی افزود: استان ایلام ۴۳۰ کیلومتر با عراق فاصله دارد، اگر دولت در این محدوده یک بازارچه مرزی با عراق راه‌اندازی می‌کرد، قطعا نیمی از مشکلات اقتصادی مردم استان حل می‌شد. اگر دولت در شهرهای مرزی بازارچه‌های مرزی را دوباره ایجاد و رونق ببخشد، شغل کولبری نیز کمتر می‌شود. همچنین دولت می‌تواند از این راه درآمدزایی کند. اما مشخص نیست چرا دولت‌ها نگاهی فرافکنانه به وضعیت کولبران دارند و چرا یک‌بار برای همیشه تکلیف آنها را مشخص نمی‌کنند. همه‌ساله تعدادی از کولبران به دلایل نامشخصی کشته می‌شوند اما مشخص نیست پایان این داستان قرار است چگونه رقم بخورد. بنابراین رسیدگی به وضعیت کار و نحوه فعالیت آنها باید در راس کار وزارتخانه‌های مربوطه قرار بگیرد.
فقر و کولبری
یکی از کولبرانی که نخواست نامش فاش شود به «جهان صنعت» گفت: در پاوه و مریوان زنانی هستند که مجبورند کولبری کنند. آنها برای تامین خرج و مخارج زندگی خود دست به این کار می‌زنند. زنان در همین برف هم کولبری می‌کنند، چیزی مانند زنجیر به کفش خود می‌بندند تا در برف سر نخورند، باید از نزدیک ببینید این کولبران با چه سختی‌ای نان برای خانه و زندگی خود تامین می‌کنند. همچنین در این میان زنانی هستند که نان محلی درست می‌کنند و به آبادی‌های سمت عراق می‌برند تا بفروشند و برای این کار چند ساعتی در راه هستند. برخی زنان روستایی سبزی سرخ می‌کنند و در عراق آنها را می‌فروشند و موقع برگشت هم کالایی با خودشان به ایران می‌آورند و می‌فروشند.
وی افزود: پول نداریم، از نداشتن شغل و کار مناسب دست به کولبری می‌زنیم. اگر کسی یک شغل مناسب داشته باشد هیچ وقت راضی به کولبری نمی‌شود. کولبرها زن و بچه دارند، مستاجر هستند، هیچ شغلی هم ندارند، حتی اگر خطرناک هم باشد مجبورند کولبری کنند. یک بار در مسیر برگشت متوجه شدم چند نفری ایستاده‌اند و گریه می‌کنند، نزدیک که شدم دیدم یکی از دوستان‌شان از ارتفاع سقوط کرده و سرش به‌شدت آسیب دیده است. آن لحظه به خودم گفتم دیگر کولبری نمی‌کنم اما مجدد به‌خاطر بی‌پولی بار را روی کولم گذاشتم و دوباره کولبر شدم.
گفتنی است، کولبری کار نیست. فقر و بیکاری گسترده در کردستان بیش از ده‌ها هزار نفر از مردان، زنان، پیران، کودکان و حتی انسان‌هایی که مریض هستند یا بخشی از بدن خود را از دست داده‌اند را ناچار کرده که به این کار روی آورند.
از سوی دیگر کولبران روزانه مورد استثمار تاجران در دو سوی مرز و دلالان بازار که سهمی از سود انتقال کالا را می‌برند و به هیچ قانون کار و حقوق انسانی پایبند نیستند، قرار می‌گیرند. تنوع و گستردگی افرادی که به کولبری می‌پردازند، خود نشانه عمق بحران بیکاری در کردستان است. تحصیلکرده‌ها و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که امکان استخدام ندارند، زنانی که نان‌آور خانواده هستند، بیمارانی که برای تامین هزینه زندگی و خرج کمرشکن دارو و دکتر ناچار به کولبری شده‌اند، سالمندانی که نه حقوق بازنشستگی دارند و نه بیمه بیکاری، همه و همه ناچارا به کولبری شدند.
مهدیه بهارمست
- 12
- 2
