پشت چراغ قرمز زندگی

نخستین گزینه شغلی بسیاری از ایرانی‌ها مسافرکشی است. رانندگانی که گاه ادعا می‌کنند دکتر و مهندس هستند و در این میان خیلی‌ها تصور می‌کنند تهران شلوغ و پرترافیک بهشت مسافرکش‌هاست، اما آیا واقعا مسافرکشی برای آدم شغل می‌شود؟ رانندگان تاکسی تهران در بهترین حالت حدود ٦‌میلیون تومان در ماه درآمد دارند که البته یک‌چهارم آن یعنی چیزی حدود ١,٥‌میلیون تومان بابت سوخت و استهلاک خودرو، بیمه، جریمه و سایر هزینه‌هایشان می‌پردازند و درنهایت چیزی حدود ٤ تا ٤.٥‌میلیون تومان برایشان می‌ماند. در این میان مسافرکش‌های شخصی وضع بدتری دارند. آنها نه اجازه دارند وارد محدوده طرح ترافیک شوند، نه می‌توانند با هر راننده‌ای سر مسیرها بجنگند. سروکله‌زدن با شخصیت‌های متفاوت، رانندگی طولانی، زانو درد و کمر درد و بیماری‌های تنفسی شایع‌ترین گرفتاری راننده‌های تاکسی است.

یک‌چهارم درآمدشان سوخت می‌شود

شغل ساده و در دسترسی به نظر می‌آید. خودت آدم خودت هستی و نیازی نداری معطل آگهی استخدام و مصاحبه و کارفرما بشوی. سرمایه چندانی هم نمی‌خواهد... همه اینها مسافرکشی را به نخستین و سرراست‌ترین گزینه شغلی برای ایرانی‌ها تبدیل می‌کند، اما این تمام واقعیت نیست.

رانندگان تاکسی می‌گویند اگر درآمدمان زیاد هم باشد، چون روزانه آن را دریافت و خرج خانه می‌کنند، درواقع چیزی برایشان باقی نمی‌ماند. آنگونه که معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری سازمان تاکسیرانی شهر تهران اعلام کرده است، اگر رانندگان تاکسی ٢٥٠ کیلومتر در روز تردد داشته باشند، ٢٠٣‌هزار تومان درآمد خواهند داشت که این موضوع در شرایطی محقق می‌شود که مسافر هم باشد و در غیر این صورت این رقم به ١٥٠‌هزار تومان می‌رسد، البته نمی‌توان تمام این مبلغ را به‌عنوان درآمد خالص حساب کرد، چراکه از ٢٠٣‌هزار تومان در بهترین شرایط روزانه ١٢‌هزار تومان هزینه بیمه راننده، ٢٢‌هزار تومان بابت سوخت، ١٠‌هزار تومان بابت قطعات یدکی و ٥‌هزار تومان هزینه بیمه خودرو می‌شود.  به این ترتیب چیزی حدود ٥٠‌هزار تومان از درآمد روزانه رانندگان که در بهترین حالت یک‌چهارم درآمد آنهاست، صرف هزینه‌ها می‌شود.

بازار راننده‌های آنلاین داغ است

شرایط برای مسافرکش‌های شخصی کمی بدتر است.  مسافرکش‌هایی که نه بیمه‌ای دارند و نه اجازه ورود به محدوده‌های طرح ترافیک.

مسافرکش‌هایی که بعد از آمدن اسنپ و تپسی حالا شرایط کار برایشان سخت‌تر هم شده و برای این‌که بتوانند خودروی خود را از مسافر پر کنند، این روزها مجبورند به آب و آتش بزنند.

به گفته رضا الفت‌نسب، مدیرعامل کسب‌وکارهای اینترنتی درحال حاضر ٨٠‌هزار تاکسی، ١٠٠‌هزار راننده آژانس  و ١٥٠‌هزار مسافرکش شخصی داریم.

این درحالی است که چیزی حدود ١٠٠‌هزار راننده تاکسی‌های آنلاین در ایران وجود دارد که به گفته الفت‌نسب ٢٥درصدشان حرفه‌ای بوده و به صورت تمام‌وقت مشغول به کار هستند.

آنگونه که این مقام مسئول می‌گوید با ایجاد روش‌های آنلاین مسافرکشی، بهره‌وری در این بخش بیش از دو برابر شده است. حالا در شرایطی که رانندگان  آنلاین ٤/١  سفر در ساعت انجام می‌دهند، رانندگان سنتی تنها ٦/٠ سفر در ساعت انجام می‌دهند. همین موضوع باعث شده کرایه تاکسی برای تاکسی‌های آنلاین ٤٠ تا ٦٠‌درصد کمتر باشد.

سهم مسافربرهای شخصی از جابه‌جایی‌ها

تهران حدود ٩‌میلیون نفر جمعیت ثابت دارد که با احتساب جمعیت شناور، تعداد آن به ١٢ تا ١٣‌میلیون نفر می‌رسد.  سردار «محمدرضا مهماندار» رئیس پلیس راهنمایی‌ورانندگی تهران بزرگ می‌گوید: روزانه حدود ٢٠‌میلیون سفر شهری درون تهران انجام می‌شود که در این میان ٤٠‌درصد از جابه‌جایی شهروندان را خودروهای شخصی برعهده دارند، البته این مقام مسئول بر این باور است که این خودروها به دلیل این‌که در ساعات پیک ترافیک ٦٧‌درصد معابر را اشغال می‌کنند، بیشتر از این‌که در حمل‌ونقل مسافران تاثیرگذار باشند، فضای معابر را اشغال می‌کنند و مشکلاتی در این زمینه به وجود می‌آورند. از دیگر مشکلاتی که مسافربرهای شخصی دارند، می‌توان به این نکته توجه کرد که هویتشان هیچ جایی ثبت نشده و همین موضوع سبب شده گزارش‌هایی از تخلفات و جرم‌هایی که از سوی این افراد صورت می‌گیرد،  وجود داشته باشد که واقعا تکان‌دهنده است.

دوئل بر سر مسافر

بازار رانندگان تاکسی و مسافرکش‌ها چندان خوب نیست و دست بالای دست بسیار است. علی راننده تاکسی خط ولیعصر – ونک  می‌گوید: قیمت تاکسی بالاتر از خودروی شخصی است، به همین دلیل بسیاری توان خرید آن را ندارند. از طرفی باید توجه داشت که مسافرکشی شغل اصلی بسیاری از افراد نیست و بعد از اتمام پایان کار ناچارند چند ساعتی را در خیابان‌های تهران چرخی بزنند تا بتوانند بخشی از هزینه‌های زندگی خود را از این محل تامین کنند. به گفته او، خیلی‌ها با تصور این‌که تهران بهشت حمل‌ونقل و تردد مسافران است، اقدام به خرید یک خودروی ارزانقیمت می‌کنند و با در دست داشتن گواهینامه‌ای که از عمر آن چند‌ سال هم نگذشته راهی پایتخت می‌شوند و در چهارراه‌ها، خیابان‌ها و مسیرهای پررفت‌وآمد اقدام به مسافرکشی می‌کنند و جلوی پای هر کسی ترمز کرده و او را سوار می‌کنند.

یک مسافر چند خودرو!

«ولیعصر- حسینی- فردوسی» اجازه توقف ندارد و آرام‌آرام  کنار میدان آزادی حرکت می‌کند. با تمام توانش داد می‌زند تا پراید سیاهش را از مسافر پر کند. ساعت ٦ بعدازظهر است، اما گرمای هوا نفس را بند می‌آورد. محمد که صورتش در هوای گرم این روزهای تهران حسابی سوخته است، می‌گوید: این‌جا جنگ بر سر مسافر است، اگر نجنبی مسافرکش‌های دیگر مسافر را از چنگت درمی‌آورند. بعضی وقت‌ها به‌ازای هر مسافر چند خودرو وجود دارد.  

او که به گفته خودش از ساعت ٦ صبح مسافرکشی را شروع می‌کند، می‌گوید: درآمدش بخورنمیر است. شاید به ظاهر در روز ١٠٠ تا ١٥٠‌هزار تومان درآمد داشته باشیم، اما وقتی حساب‌‌کتاب می‌کنی ٥٠  تا ٧٠‌هزار تومان هم برایم نمی‌ماند. روزی حدود ٢٠‌هزار تومان پول بنزین پرداخت می‌کنم و حداقل هم یک برگ جریمه ٣٠‌هزار تومانی هر روز برایم صادر می‌شود. استهلاک خودرو هم که این روزها دیگر حساب‌کتابی ندارد. یک جفت لاستیک و یک روغن موتور که می‌خواهیم عوض کنیم کلی باید هزینه کنیم.

در را محکم نبند

راننده‌ای که در خط مرکز شهر مشغول فعالیت است، می‌گوید:  کرایه این خط ٢٣٠٠ تومان است، علاوه بر این‌که عده زیادی از مسافران از این ناراحت هستند که کرایه گران است، مسأله «پول‌خرد» هم ماجرای دیگری دارد. معمولا مسافران ٢٥٠٠تومان کرایه می‌دهند و انتظار دارند من ٢٠٠ تومان را به آنها برگردانم. اما همیشه این پول‌خرد مقدور نیست. وقتی به آنها می‌گویم پول‌خرد ندارم، با اوقات تلخی در تاکسی را می‌کوبند. همین لجبازی مسافران باعث می‌شود خسارت تعمیر «در تاکسی» چندین برابر شود.

خرید و فروش پول خرد!

در کسب‌وکار راننده تاکسی‌ها یک معامله جالب به نام خرید و فروش پول خرد وجود دارد. یکی از راننده‌های تاکسی پایتخت دراین‌باره توضیح می‌دهد: برخی از مردم پول خرد (١٠٠تومانی و ٢٠٠تومانی) را به ما می‌فروشند و ما ناچار هستیم این پول‌های خرد را خریداری کنیم تا بتوانیم مابقی پول مسافران را پس بدهیم.

این راننده تاکسی می‌گوید: متاسفانه مسافران با دید تحقیرآمیز به ما نگاه می‌کنند، حتی راضی نیستند کیف پول خود را باز کنند و ببینند پول خرد دارند یا نه! اکثرشان ١٠هزارتومانی می‌دهند.

  پراید گزینه آس مسافرکش‌ها

  این روزها که هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو سر به فلک کشیده، پراید بهترین گزینه برای مسافرکش‌های شخصی و حتی تاکسی‌داران است. از کم‌مصرف‌بودنش تا در دسترس‌بودن قطعات آن. به گفته الفت‌نسب مدیر کسب‌وکارهای اینترنتی درحال حاضر ٥٠ تا ٦٠‌درصد مسافرکش‌ها صاحب پراید هستند.

 نگاهی به خیابان شهر نشان می‌دهد که این ادعا چندان هم بیراه نیست. مسافرکش‌های شخصی بر این باورند که مسافرکشی با خودرو‌های گرانقیمت برای آنها نمی‌صرفد. محمد یکی از مسافرکش‌های زیر پل سیدخندان دراین‌باره می‌گوید: کمترین افزایش قیمت در روزهای اخیر مربوط به پراید بوده است. با وجود گرانی‌ها باز هم می‌توانی با ٢٠‌میلیون تومان تقریبا سرپا  یک پراید دست‌وپا و با آن مسافرکشی کنید، درحالی‌که برای خرید یک پژو ٤٠٥ یا سمند حداقل باید بین ٣٠ تا ٣٥‌میلیون تومان پول خرج کنید. از طرفی هزینه نگهداری پراید حداقل ٣٠  تا ٥٠‌درصد کمتر از سایر خودروهاست.

شرط‌ وشروط تاکسی‌دار شدن

مسافرکش‌های شخصی در دو دوره ساماندهی شدند، یکی‌ سال٨٣ و دیگری ماه‌های پایانی‌ سال ٨٨. در ‌سال ٨٣  به دنبال انتشار فراخوان سازمان تاکسیرانی بسیاری از افراد خودروهای شخصی را تبدیل به تاکسی کردند. در ‌سال ٨٨ هم این امر به تصمیم وزارت کشور بار دیگر اتفاق افتاد و تمامی متقاضیان حتی اگر ساکن تهران هم نبودند، به شرط نداشتن سابق کیفری موفق به گرفتن تاکسی شدند. البته راننده تاکسی شدن به راحتی مسافرکشی نیست و شرط سنی، گواهینامه خودروهای عمومی، تاهل، مدرک تحصیلی مخصوص خود را دارد.

جالب است بدانید افراد بازنشسته و دو‌شغله‌ها نمی‌توانند وارد این سیستم شوند. البته برخلاف تصور عموم، ساکن شهرهای دیگر بودن، منعی برای خرید تاکسی نیست. کافی است متقاضی یک اجاره‌نامه یا قرارداد هولوگرام‌دار بنگاهی داشته باشند تا به‌عنوان کسی که ساکن تهران است، به او تاکسی داده شود.