مدیرعامل کارخانه چسب هل: ما ژاپنیم نه کره‌شمالی!‏

۱۵ کیلومتری تبریز، درست بعد از عوارضی تابلوی سبزرنگ چسب هل توجه‌مان را ‏جلب می‌کند. حالا دقیقا دو‌سال از غوغای هل می‌گذرد. کارخانه‌ای که درفضای مجازی به کره‌شمالی ‏کوچک معروف شده بود و قوانین سختگیرانه‌اش حواشی زیادی به دنبال داشت. این روزها که هیاهوی ‏هل خوابیده است، دوباره خلیل نظری، مدیرعامل ۳۸ساله کارخانه فیلمی منتشر کرده و ادعا می‌کند که ‏پولدارترین ایرانی است. وقتی می‌پرسیم چه کسی می‌گوید که شما پولدارترین ایرانی هستید، خیلی ‏صادقانه پاسخ می‌دهد: «آن فیلم را برای تبلیغ خودم درست کردم!‏»

نظری کم می‌خندد و هنوز از فضای سنگین آن روزها دلخور است. او هنوز هم اصرار دارد که مردم در ‏تلگرام و اینستاگرام در مورد او و کارخانه‌اش شیطنت کرده‌اند و حالا به «شهروند» می‌گوید: «‏درهای کارخانه چسب هل روی همه باز است». او تأکید می‌کند: «نه فقط خبرنگارها که هر فردی که ‏بخواهد می‌تواند بیاید و از نزدیک اوضاع کارخانه‌اش را ببیند و حتی اگر به مشاوره اقتصادی نیاز ‏داشت، مشاوره بگیرد.» او در دانشگاه آزاد تبریز فیزیک خوانده و دکترایش را در رشته مدیریت ‏گرفته است. مدیر حاشیه‌ساز چسب هل معتقد است که نظم عجیب و غریبش باعث شده که ‏کارگران این کارخانه درست به اندازه ژاپنی‌ها بهره‌وری داشته باشند و البته مدعی است که امکانات ‏آنها از کارخانه‌های آمریکایی هم بالاتر است. ‏

امکانات هل را آمریکایی‌ها هم ندارند!‏

خلیل نظری هنوز هم اصرار دارد که ثابت کند اوضاع کارگران چسب هل خوب است. البته ‏خوب که چه عرض کنم، او ادعا می‌کند که امکانات کارگران چسب هل را کارگران آمریکایی هم ‏ندارند. وقتی می‌پرسم مثلا چه امکاناتی دارند که در آمریکا وجود ندارد، به تخت‌های سبزرنگی اشاره می‌کند ‏که کارگران می‌توانند روزانه ۲۰ دقیقه روی آن بخوابند یا رستوران سنتی کارخانه که شبیه سفره‌خانه‌‏های سطح شهر است. ‏

البته وسط کارخانه فواره و درختچه‌های زیادی گذاشته‌اند که به گفته مدیر کارخانه خستگی را از تن ‏کارگران بیرون بکشد. کارگران چسب هل صندلی ایستاده دارند! ابزاری که به پشت ران تا ساق پا ‏نصب می‌شود و هر زمان که کارگران ایستاده، خسته شوند، می‌توانند با خم‌کردن زانوهایشان آن را به ‏شکل صندلی درآورند و روی آن استراحت کنند. نظری می‌گوید: «توالت‌های کارگران با توالت مدیر کارخانه هیچ فرقی ندارد، چون آن‌جا سرویس بهداشتی ‏مجهز و بسیار تمیزی ایجاد کرده‌اند که هیچ تفاوتی با سرویس بهداشتی و حمام هتل‌های پنج ستاره ‏ندارد.»‏ در محوطه داخلی کارخانه چسب هل ایستگاه‌های دوچرخه وجود دارد تا کارگران برای جابه‌جایی بین ‏بخش‌های مختلف از دوچرخه استفاده کنند. ‏

بهره‌وری‌مان به اندازه ژاپنی‌هاست

چسب هل ادعا می‌کند که بزرگترین کارخانه چسب خاورمیانه است. کارخانه‌ای که مدیرعاملش می‌‏گوید کارگرانش در حد ژاپنی‌ها کار می‌کنند و ساعت کار مفیدشان ۷ ساعت در روز است. نظری می‌‏گوید کدام کارخانه یا اداره ایرانی را سراغ دارید که میزان کار مفیدش به ۷ ساعت برسد؟ مدیر پرحاشیه چسب هل هنوز هم از آن اتفاقات شهریور ۹۶ دلخور است. اتفاقاتی که به گفته خودش ‏فقط «جوسازی» بود و بس. می‌گوید اگر یک کارخانه‌ای در ژاپن با نظم و ترتیب اداره شود و ‏کارگرانش به سختی کار کنند، همه تعریف و تمجید می‌کنند اما اگر همان کارخانه در ایران باشد، می‌‏گویند برده‌داری رخ داده است. ‏

دستمزد کارگران ژاپنی چسب هل چقدر است؟

از نظری می‌پرسیم دستمزد کارگرانی که در حد ژاپنی‌ها کار می‌کنند، چقدر است؟ و او پاسخ می‌دهد: ‏مطابق قانون کار! وقتی با چهره شگفت‌زده‌مان مواجه می‌شود که می‌پرسیم یعنی دستمزد کارگران به دو‌میلیون تومان در ‏ماه هم نمی‌رسد؟ بلافاصله جواب می‌دهد: «این حداقل است و برای کارگرانی که سابقه کار بیشتر یا ‏تخصص بالاتری دارند، تا ۳ برابر این رقم هم می‌رسد.‏»

زن متأهل نباید کار کند

نظم سختگیرانه خلیل نظری اما چندان بی‌عیب و ایراد نبوده و همان زمان بازرس اداره کار ‏آذربایجان‌شرقی اعلام کرد که مواردی از مقررات این کارخانه، غیرانسانی و مغایر با قانون بوده است. ‏بازرس اداره کار به جزییات این موارد اشاره نکرده اما گفته بود که طبق قانون، کارخانه‌ای به این ‏بزرگی باید تشکلی با عنوان شورای اسلامی کار داشته باشد تا نمایندگان منتخب کارگران قانون‌شکنی ‏کارفرما را به بازرسان گزارش بدهند. به جز این، برخی کارگران چسب هل به رسانه‌ها گفته بودند که ‏اجازه ندارند بیشتر از ۱۰ دقیقه از سرویس بهداشتی استفاده کنند یا این‌که کارگران زن بعد از ازدواج ‏از کار اخراج می‌شوند.

این موارد را به نظری یادآوری می‌کنیم و او با صراحت می‌گوید که الان مو به مو قوانین وزارت کار ‏در چسب هل اجرا می‌شود و کارگران در زمان خداحافظی از چسب هل با گریه و دلتنگی می‌روند. اما ‏اوضاع چسب هل آن‌طور هم که مدیرعاملش می‌گوید گل و بلبل نیست، چون او هنوز هم عذر کارگران ‏زن را بعد از ازدواج می‌خواهد. خودش توضیح می‌دهد که وظیفه زن خانه‌داری و رسیدگی به ‏کانون خانواده است و اگر اجازه می‌دهد زنان مجرد به استخدام کارخانه درآیند، به این دلیل است که پول ‏خرید جهیزیه را برای خودشان تأمین کنند و تا زمان ازدواج دست‌شان در جیب خودشان باشد. از آن سمت ماجرا نظری اجازه نمی‌دهد که مردان مجرد به کارخانه‌اش بیایند، چون اعتقاد دارد که متأهل‌‏ها به دلیل آن‌که دغدغه معاش خانواده را دارند، بهتر کار می‌کنند و با هر هیچ و پوچ استعفا نمی‌دهند!

کارفرماهای ایرانی با قرارداد موقت سوءاستفاده می‌کنند

ماجرا را با اولیا علی بیگی، فعال سرشناس کارگری در میان می‌گذاریم و او به «شهروند» می‌گوید: «در‏کشورهای پیشرفته کارگران به محض ازدواج یا بچه‌دارشدن، تسهیلات ویژه می‌گیرند. دایره این ‏تسهیلات ویژه تا جایی پیش رفته است که با به دنیا آمدن نوزادان حتی به پدران هم مرخصی می‌دهند ‏اما در ایران کارگران درست زمانی که بار مالی سنگین‌تری روی دوش‌شان قرار می‌گیرد، اخراج می‌‏شوند.»‏

او توضیح می‌دهد: «قراردادهای موقت زمینه را برای بهره‌کشی کارفرمایان ایرانی ایجاد کرده است. ‏قراردادهایی که معمولا یک تا سه ماهه تنظیم می‌شوند تا هرزمان که کارفرما اراده کند، قرارداد را با ‏کارگر تمدید نکند. ازدواج یا بچه‌دارشدن هم یکی از علت‌هایی است که قرارداد را با کارگران تمدید ‏نکنند.» ‏ البته قراردادهای موقت که اختیارات بی‌حد و حصری به کارفرمایان می‌دهد، درواقع محصول سکوت ‏قانون در این زمینه است. در قانون کار ایران تبصره‌هایی وجود دارد که متناقض هستند و همین تناقض ‏باعث می‌شود که قانون پاسخ صریحی درباره قراردادهای موقت کار نداشته باشد. ‏

ثروتمندترین ایرانی نه، ثروتمندترین تولیدکننده‌ام

ماجرای ثروتمندترین ایرانی از کجا آب خورد؟ اصلا در اقتصاد ایران که حتی حقوق خیلی‌ها ‏شفاف نیست، چطور می‌توان ثروتمندترین ایرانی را تشخیص داد؟ مدیرعامل چسب هل خیلی صادقانه ‏به «شهروند» می‌گوید: «آن ویدیو را تنها برای تبلیغ خودم ساختم!» ‏و البته توضیح می‌دهد: «من ثروتمندترین ایرانی نیستم، اما به جرأت می‌توانم بگویم که یکی از ‏ثروتمندترین تولیدکنندگان ایرانی‌ام. چون ارزش برند چسب هل، ارزش بالایی است.»

می‌پرسیم ارزش برند چسب هل را چطور تشخیص داده است و او توضیح می‌دهد: «بالاتر از ۸۰-۹۰ درصد تولیدکنندگان ایرانی تنها با وام بانکی و قرض و بدهی یا رانت و زدوبند برندشان را اداره می‌‏کنند، اما چسب هل  ۵۰ ‌هزار تومان هم به جایی بدهکار نیست و حتی یک‌میلیون تومان وام بانکی ‏نگرفته است یا با هیچ مقام صاحب نفوذی زد و بند نکرده است.‏» نظری ادامه می‌دهد: «ما با تلاش خودمان تبدیل به بزرگترین صادرکننده چسب در خاورمیانه شده‌ایم و ‏حالا مشغول ایجاد بزرگترین کارخانه منطقه به طول ۵ کیلومتر هستیم. ضمن این‌که به ۸۰ کشور جهان ‏چسب صادر می‌کنیم و چسب هل در کشورهای منطقه به‌ویژه ترکیه به خوبی شناخته شده است.»

یک کارتن چسب معادل دو تریلی سیمان دلار می‌آورد

شاید برایتان جالب باشد که بدانید چرا نظری تصمیم به تولید چسب گرفته است؟ خودش به «شهروند» ‏توضیح می‌دهد که ایران به دلیل تولید مواد اولیه نفتی برای تولید چسب مزیت دارد. ضمن این‌که ارزش ‏افزوده چسب بسیار بالاست و یک کارتن چسب به اندازه ۲ تریلی سیمان دلار نصیب ایرانی‌ها می‌کند. ‏بیشتر کارخانه‌های چسب ایران بعد از انقلاب ایجاد شده‌اند. بنا به گفته نوروز زاده، نایب رئیس ‏تعاونی تولیدکنندگان چسب ایران چیزی حدود ۴۰ کارخانه تولید چسب در ایران وجود دارد که حدود ۷۰ درصد آنها تعطیل هستند. نوروز زاده عمده علت تعطیلی کارخانه‌های چسب را بدهکاری به بانک‌ها و ‏سودبالای بانکی و همین‌طور فضای کسب و کار ناامن دانسته است. ‏

نظری اما بشدت مخالف بدهی و وام بانکی است و می‌گوید شاید تنها مدیرعاملی باشد که دسته چک ‏ندارد و نقد می‌خرد و نقد می‌فروشد. او حالا کتابی با عنوان رموز موفقیت همراه با دکتر خلیل نظری ‏نوشته است که در این کتاب بارها تأکید کرده است قرض نگیرید! می‌گوییم آقای نظری همه که پولدار ‏نیستند. اگر قرض نگیریم چه‌کار کنیم؟! و او به سرعت جواب می‌دهد با هر میزان پولی که دارید کار ‏کنید و گام به گام زیادترش کنید. به قول معروف یکی را دو تا کنید. ‏می‌پرسیم: «واقعا می‌شود؟» و می‌گوید: «اگر خلاق باشیم و بخواهیم کار کنیم حتما می‌شود، ولی بیشتر ‏مردم دوست دارند یک شبه ثروتمند شوند که این غیرممکن است.» ‏

نخبه‌های شریف و المپیادی‌ها در چسب هل

بیشتر پرسنل چسب هل تحصیلکرده هستند و نظری می‌گوید که دو نفر نخبه برای تهیه فرمولاسیون ‏چسب‌های این کارخانه در استخدام هل هستند. دکتر برزگر که دکترای شیمی پلیمر از دانشگاه شریف ‏دارد و دکتر سلیمانی که به گفته مدیرعامل چسب هل، برنده المپیاد شیمی است. جالب است که بدانید ۳۰‏درصد پرسنل چسب هل زن‌ها هستند و تعداد کارگران زیر دیپلم این کارخانه تنها دونفر است.

اما معیارهای استخدام این کارفرمای سختگیر چیست؟ تخصص و مهارت برای خلیل نظری حرف اول ‏را می‌زند و البته خیلی تأکید دارد که کارکنان چسب هل در دیگر شعب‌شان بومی همان شهرها باشند. ‏خودش درباره این می‌گوید که می‌خواهد اشتغال بومی‌ها را بالا ببرد. معیار دیگری که برای ‏نظری مهم است، این است که کارگرانش از آن دسته افرادی نباشند که دایم شغل عوض می‌کنند. ‏

سمند بیشترین چسب هل را مصرف می‌کند

به گفته نظری، چیزی نزدیک به ۱۰ ‌هزار نوع چسب در بازار جهان وجود دارد و جدیدترین دستاورد ‏کارخانه هل، چسب شیشه است که نظری می‌گوید ظرف سه ثانیه با نور خشک می‌شود. تکنولوژی این ‏چسب به گفته نظری به جز ایران تنها در دست سه کشور دیگر دنیاست و البته محصول پژوهش نخبه‏‌هایی است که در چسب هل استخدام شده‌اند. ‏نظری می‌گوید بیشترین کاربرد چسب هل در صنایع ایران مربوط به خودروسازی است و چسب‌های ‏این کارخانه به صورت گسترده برای خط تولید سمند استفاده می‌شوند. ‏

اقلیت‌های دینی را در چسب هل استخدام کردیم

نماز در کارخانه هل دیگر اجباری نیست! حواشی چسب هل از نمازخانه این کارخانه شروع شد و حتی ‏ستاد اقامه نماز نسبت به آن واکنش نشان داد. بنرهایی که نشان می‌داد نماز در کارخانه هل اجباری است ‏و کارگران خاطی جریمه می‌شوند. با این حال خلیل نظری همچنان مصر است که هیچ‌کس را برای ‏این موارد جریمه نکرده است و نماز هم در کارخانه هل اجباری نیست. او می‌گوید در چسب هل حتی کارگرانی از اقلیت‌های دینی دارد. ‏

نظری می‌گوید نه‌تنها کارگرانش را برای این دست موارد جریمه نمی‌کند، بلکه حتی مشوق‌هایی برای ‏آنها گذاشته است. به‌عنوان مثال ۳ کارگر نمونه ‌سال با خانواده‌هایشان و از طریق اتوبوس سفر مشهد ‏جایزه می‌گیرند. به جز این تمام کارگران می‌توانند وام دندانپزشکی، خرید موبایل و کالا بگیرند و به ‏کارگرانی که بچه‌دار می‌شوند، هدیه می‌دهند.