طبقه بندی مشاغل چیست؟ (+ اهداف و تاریخچه)

طبقه بندی مشاغل از ابداعات قرون معاصر نیست

طبقه بندی مشاغل

یکی از مدارک مهم جهت اخذ گواهینامه تائید صلاحیت پیمانکاری، طرح طبقه بندی مشاغل میباشد تمامی شرکتها برای این که مجوز اداره کار بگیرند باید طرح طبقه بندی مشاغل ارائه دهند. طرح طبقه بندی مشاغل حتی برای یک نیرو هم باید گرفته شود و توسط اداره کار تأیید شود. بدین ترتیب طرح طبقه بندی مشاغل توسط کارشناسان اداره کار نوشته میشود و بازرسان کانون اداره کار آنرا تایید میکنند.

طرح طبقه بندی مشاغل به این منظور است که کارفرما نتواند برای تمامی اعضاء لیست بیمه خود به عنوان کارگر ساده بیمه رد کند. کارگران برحسب وظیفه شغلی، ریسکهای کار، بدی آب وهوا، مأموریت، سختی کار، ضریب خورده، رتبه های شغلی متفاموتی دارند. بنابراین طبق رتبه شغلی افراد تحت لیست بیمه، کارشناس اداره کار، ضریب شغلی را درنظر میگیرد و طرح طبقه بندی مینویسد. سپس کارفرما باید توسط کانون اداره کار، طرح نوشته شده را تائید کند و سپس درسایت اداره کار بارگذاری کند.

یکی از وظایف طراح طبقه بندی مشاغل شرح وظایف مشاغل و پست ها و ارائه آن به وزارت کار است

 طرح طبقه بندی مشاغل بعضا توسط کارشناسان حق تائید طرح نوشته میشود، براین اساس کارفرما دراینصورت نیاز به تائید طرح طبقه بندی نوشته شده ندارد و طبق تائید طرح طبقه بندی مشاغل می تواند اقدام فرمایید. باتوجه به تعداد کارکنان همچنین افراد تحت لیست بیمه، هزینه نوشتن طرح طبقه بندی مشاغل با یکدیگر فرق دارد، حتی چنانچه کارشناس طرح طبقه بندی بخواهد طرح طبقه بندی مشاغل را تائید نماید هزینه متفاوت اخذ مینماید. از مهمترین مزیت طرح طبقه بندی مشاغل می توان به فردی اشاره کرد که بعد از گذراندن دوران کاری و افزایش سوابق و یا تحصیل در رشته ای و بالا رفتن مدرک تحصیلی و یا کار مفید و مؤثر و مورد رضایت کارفرما، ارتقاء شغلی دریافت کند و در گروه بالاتر شغلی کار کند.

پیشینه طرح طبقه بندی مشاغل

در قانون استخدام کشوری، روش تعیین دستمزد و رتبه ی کارکنان رسمی برای نخستین بار در سال ۱۳۰۱ تصویب شد. در سال ۱۳۲۵ آئین نامه طبقه بندی مشاغل بهمراه اولین قانون کار  نیز تدوین شد که در آن کلیه ی مشاغل به طبقات شش گانه ای تقسیم می شدند. برای مقامات رده بالای دولتی این قانون ابتدا تعیین رتبه می شود و کارمندان بر اساس آن امکان ارتقای رتبه پس از گذشت مدت زمان مشخصی از زمان اشتغال شان پیدا می کردند. این قانون بطور پیوسته از همان ابتدای تصویب قانون استخدام کشوری، بنا به شرایط در حال تغییر، تحول پیدا کرد.

برای ارزش یابی مشاغل و پرداخت دستمزدها به شیوه ی امتیازی، طرح طبقه بندی مشاغل در سال ۱۳۳۴ در شرکت نفت که امور پرسنلی آن در دست انگلیسی ها بود اجرا شد. ارزش کارکنان شرکت نفت برای آن که به ارزشی قابل تبدیل به دستمزد تبدیل شود و در استخدام افراد، توانایی و سوادشان نقش ایفا کند، این طرح تصویب شد و براساس آن قرار شد ارزش یکایک شغل ها و کارکنان تعیین گردید.

بعد از شرکت نفت، نوبت سازمان های دولتی شد. سازمان برنامه نخستین سازمان دولتی بود که در رتبه بندی کارمندان از شکلی بسیار ساده استفاده کرد. تعیین دستمزد و مزایای مشخص برای هر یک از مشاغل موجود در سازمان از مهم ترین اصول آن به شمار می رفت و میزان دستمزدها و مزایا با بالارفتن تجربه و سطح سواد افزایش می یافت. چنانچه طرح رتبه بندی مشاغل در سازمان برنامه اجرا شد، سایر سازمان های دولتی هم به آن پیوستند و با تغییراتی این طرح را اجرا کردند که در نتیجه ی آن سبب شد دستمزدها و مزایای متخصصان مشاغل دولتی افزایش یابد.

اعطاء رتبه به کارکنان در هنگام طرح طبقه بندی مشاغل اختیاری بوده و به اختیار مدیریت می باشد

با رشد و تحول نظام انباشت در ایران، در دهه ی ۱۳۵۰، ساختار دولت بزرگتر شد و بطور چشم گیری سازمان های دولتی رشد کردند. نیاز به استخدام کارمندان توسط دولت، بیشتر شد و به همین واسطه شکل های مختلف قرارداد بوجود آمدند که از جمله ی آن ها می توان به قراردادهای روزمزد، حکمی، موقت و پیمانی اشاره کرد. قانون طبقه بندی مشاغل دولتی در سال ۱۳۳۷ بطور رسمی لازم الاجرا اعلام شد. در قانون استخدامی کشوری، در سال ۱۳۴۷ ضوابط جدیدی برای طرح طبقه بندی مشاغل دولتی تصویب شد ولی در سال ۱۳۵۲ جامع ترین شکل ارزش یابی مشاغل توسط شورای عالی کار تصویب شد. در سال ۱۳۶۲ پس از انقلاب، مجوز اجرای نظام واحد طبقه بندی مشاغل طی بخش نامه ای از سوی وزارت کار صادر شد.

اهداف کلی طبقه بندی مشاغل

اهداف کلی طبقه بندی مشاغل عبارتست از:

* کاهش شکایات و ناخشنودی ها و جلوگیری از تضعیف روحیه کارکنان از طریق رفع تبعیض بین آنان با تعيين مزد شغل یکسان برای مشاغل هم گروه( دستمزد مساوی دربرابر کارهم ارزش در شرایط کار مشابه)

* ایجاد نظم و هماهنگی و سرعت عمل در اداره امور استخدامی کارکنان و کمک به مدیریت در حل مسایل پرسنلی

* پرداخت مزد منصفانه و متساوی برای کار مشابه و هم ارزش در شرایط کاری یکسان

* بهبود روابط فی مابین کارکنان و مسئولین سازمان با معلوم شدن وظایف و حدود اختیارات و مسئولیت های دو طرف

* کمک به واحدهای اداری سازمان ها و موسسات دربرآورد میزان و نوع نیازهای پرسنلی در آینده

* یکسان نمودن مزد شغل کلیه شاغلین یک گروه شغلی درچهارچوب یک جدول مزد

* تعیین و رعایت شرایط احراز شغل ، مرتبط با وظایف و مسئولیت ها

* رفع سوء تفاهمات بین کارکنان و سرپرستان از طريق مشخص نمودن خطوط اختیار و مسئولیت

* تسهیل کار برنامه ریزی و تنظیم بودجه پرسنلی

* سپردن کار به کاردان

* جلوگیری از اعمال نظرهای شخصی احتمالی سرپرستان و مدیران در تعیین شرایط احراز شغل ها فارغ از ضرورت های شغلی

به منظور اخذ صلاحیت اداره کار در ابتدا کارفرما می بایست طرح طبقه بندی مشاغل را اجرا کند

اعضاء كمیته اجرایی طرح طبقه بندی (مهندسی) مشاغل

از اعضای کمیته اجرایی طبقه بندی مشاغل می توان به معاون توسعه مدیریت و منابع (رییس)، مدیر/ رییس گروه توسعه سازمان و تحول اداری (دبیر)، مدیر منابع انسانی یا عناوین مشابه (عضو)، بالاترین مسئول طبقه بندی مشاغل (رئیس گروه/ كارشناس مسئول/ كارشناس طبقه بندی مشاغل) (عضو) اشاره کرد.

مصوبات كمیته اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل دارای امضاء همه ی اعضاء معتبر بوده و لغو یا تغيير آن ها نیز صرفا به شرط امضاءتمام اعضاء صورت می گیرد. حق امضاء اعضاء كمیته اجرایی قابل تفویض به غیر نمی باشد.

نحوه تعیین مزد شغل یا مزد گروه کارگران مشمول طرح طبقه بندی مشاغل

> کارگاه های با تعداد ۵۰ نفر کارگر و بیشتر:

طرح طبقه بندی کارگاه ها توسط اشخاص و افراد دارای مجوز اجرای طرح طبقه بندی مشاغل از وزارت کار طبق شرایط هر کارگاه تهیه می شود. طرحی که تهیه شده توسط وزارت کار تائید شده و بعد از آن در کارگاه اجرا می شود. زمان شروع اجرای طرح نیز از تاریخ شمول طرح در کارگاه است. بدین ترتیب تعیین مزد گروه و مزد شغل در چنین کارگاه هایی طبق طرح ویژه همان کارگاه قابل تعیین است و تعیین مزد کارگران بدون دسترسی به طرح کارگاه مقدور نیست. کمیته طبقه بندی مشاغل در چنین کارگاه هایی تشکیل شده و کلیه امورات مربوط تغییر گروه، شغل، وظیفه ها و … کارگران باید به تائید کمیته مزبور برسد.

طبقه بندی مشاغل، بیشتر، قبل از اینکه افزایش مزد باشد نظم بخشیدن به مزد است

> شرکت های خدماتی (پیمانکاری و تامین نیروی انسانی) طرف قرارداد با دستگاه های اجرایی:

کلیه شرکتهای خدماتی طبق دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل شرکتهای خدماتی  موظفند مشاغل کارگرانشان را باتوجه به یکی از موارد مندرج در فهرست مشاغل طرح طبقه بندی مشاغل تطبیق بدهند و به کارگران، حداقل مزد شغل و مزد گروه و مزد پایه (سنوات) از گروه شغلی ۱ تا ۲۰ را پرداخت نمایند.

گردآوری: بخش کار و کارگر سرپوش