مروری بر اشتباه های املایی و دستوری استوری‌ها و پست‌های اخیر چهره‌های معروف مثل نازنین بیاتی، برزو ارجمند، بهاره رهنما، علی انصاریان و ...
برخی سلبریتیها عاشق کمپیناند؛ فعالیتی ساده و بیخطر که از طریق آن میتوانند برای خودشان وجهه اجتماعی و محبوبیت دستوپا کنند. آنها هیچ رخدادی را ازدست نمیدهند؛ حوادث طبیعی و غیرطبیعی برایشان فرصتی است که هشتگ و کارزار راه بیندازند و سفیر و نماینده چیزی بشوند و بر جهان و جهانیان تأثیرات مثبت بگذارند. بعضیهایشان این وسط نادانسته و ناخواسته به کمپینی پیوستهاند که خطر و ضرر کم ندارد، البته نه برای خودشان که برای زبان فارسی؛ کمپین «غلط بنویسیم». صفحه اینستاگرام هنرپیشهها، ورزشکارها و خوانندهها پر است از اشتباههای املایی و دستوری. از آنجاییکه هرکدام از این سلبریتیها چندصدهزار تا چندمیلیون دنبالکننده دارند؛ و از آنجایی که منبع مکتوب بسیاری از طرفدارانشان، همین صفحات مجازی است (بهجای کتاب و مجله و روزنامه) خطاهای نوشتاری سلبریتیها میتواند به عادی شدن غلطنویسی دامن بزند. در این پرونده به کمک چند چهره مشهور، اشتباههای نوشتاری را مرور میکنیم و صورتِ درست آنها را یاد میگیریم.
نکته: همه صفحاتی که عکسشان را در این پرونده میبینید، عمومی(پابلیک) هستند.
بضاریم یا بظاریمیا بزاریم؟
سام درخشانی، بازیگر
۲.۵ میلیون دنبالکننده
وقتی کارگردان و طراح سوال پرسپولیسی باشن و بخوان سربهسر من بزارن.
ازقرار معلوم باید بپذیریم که «بذارن» دیگر از مد افتادهاست و همه الان «میزارن». اگر صورتِ درست واژه را بلدید و صرفا از سر بیدقتی یا به پیروی از شیوه رایج، مثل آقای درخشانی مینویسید که هیچ؛ اما اگر تنوع حرف «ز» در زبان فارسی گیجتان میکند و نمیدانید کجا باید کدامیکی را بهکار ببرید، این راهنمای ساده بهدردتان میخورد؛ دوتا مصدر داریم که معمولا با هم اشتباه میشوند؛ «گذاشتن» و «گزاردن». «گذاشتن» درمعنای حقیقی کلمه، قراردادنِ فیزیکی است مثل «مداد را بگذار/ بذار سر جایش» و درمعنای مجازی، قراردادن و وضع و تأسیسکردن؛ مثل «قانونگذار» و «بنیانگذار». کلمههایی را که معانی گفتهشده را ندارند، «میگزارند». نیازی نیست همه کاربردهای «گزاردن» را حفظ کنید ولی محض اطلاع بد نیست بدانید که معنی بهجاآوردن، اداکردن، انجام‌دادن و اجراکردن میدهد مثل «نمازگزار» و «سپاسگزار».
«را»ی مفعولی بینوا
برزو ارجمند، بازیگر| ۹۳۰ هزار دنبالکننده
این عکس و علی اوجی جان نازنین برام فرستاد.
توضیح: در شکستهنویسی، در حق «را»ی مفعولی خیلی اجحاف میشود؛ بعضیها اصلا نمینویسندش: «سلام عشقا! فیلم دوس داشتین؟». بعضیها معلوم نیست چرا خودشان را بهزحمت میاندازند و روی صفحه‌کلید گوشی دنبال ضمه میگردند: «سلام عشقا! فیلمُ دوس داشتین؟». بعضیها هم مثل برزوخان ارجمند تبدیلش میکنند به «واو عطف».
عملیات نجات «هکسره»
محسن مسلمان، فوتبالیست| یکونیم میلیون دنبالکننده
دوست دارم عشقه داداش!
نازنین بیاتی، بازیگر| ۷۵۵ هزار دنبالکننده
شرایط الان برای همه سخت ولی کسانی هستن که تو شرایط سختتری قرار گرفتن. با کمک هم میتونیم یکم به زندگی این عزیزان رنگ ببخشیم.
در فارسی محاوره، وقتی «است» و «هست» را حذف میکنیم، باید بهجایش چیزی که نشاندهنده فعل باشد، اضافه کنیم. آن چیز، «ه» است یعنی مینویسیم «شرایط برای همه سخته». جمله بدون فعل که نداریم، درست است؟ خب حالا در جمله اول ، فعل کدام است؟ آفرین! «دوستت دارم» و «هست» یا «استـ»ـی در اصل جمله نبودهاست که در صورتِ محاورهای حذف شدهباشد. پس اگر خواستید تولد کسی را تبریک بگویید، باید بنویسید «دوستت دارم عشق داداش»، مگر اینکه منظورتان چنین چیزی باشد: «دوستت دارم عشق است داداش!».
نکته: برگردیم به پست خانم بیاتی. چه فرقی است بین «یهکم» و «یکم»؟ دومی نمیتواند «یکُم» خواندهشود؟ یک قاعده خیلی ساده وجود دارد؛ در شکستهنویسی، اجازه نداریم موقع چسباندن ضمیر به «های غیرملفوظ» -یعنی «ه»ای را که نوشته میشود ولی خوانده نمیشود- «ه» حذف کنیم، چرا؟ چون با کلمههای مشابه دیگری اشتباه گرفته میشود. مثلا اگر میخواهید به دوستی خبر بدهید که قرار لغو است چون توی خانهتان دعوا بهراه افتادهاست، باید بنویسید: «نمیتونم بیام، دعوا و درگیری تو خونهمونه» و اگر «ه» را دستکم بگیرید و بنویسید «نمیتونم بیام، دعوا و درگیری تو خونمونه»، معنی جمله زمین تا آسمان عوض میشود. اصلا چهبسا قرار برای ابد کنسل شود، از ما گفتن بود.
کلمهها و ترکیبهای تازه و حتی ساده!
بهاره رهنما، بازیگر ۴میلیونو۲۰۰هزار دنبالکننده
همیشه وقتی دختر کمسنوسالی بودم دلخور بودم که دستای مامانم همیشه لاکزده و مرتب نیست و روی شصت دستش اغلب جای بریدگی چاقو هست...
«شصت»، عدد است و «شست»، انگشت بزرگ و پهن دست یا پا. از آنجایی که خانم رهنما بین سلبریتیها یکی از پیش کسوتهای غلطنویسی بهشمار میرود، مروری براشتباهات پستها و استوریهای قدیمی ایشان هم برای علاقهمندان به زبان فارسی و درستنویسی، خالی از فایده نیست:
* فائزه، بهمعنی رستگار و پیروز است و فائضه، یعنی فیضرساننده. براساس آنچه در اخبار خوانده و شنیدهایم، میدانیم که اسم کوچک خانم هاشمی، اولی است.
* «غذا» را میخوریم و «علوم قضایی»، عنوان رشته دانشگاهی است.
طناز طباطبایی، بازیگر
۲۲۳هزار دنبالکننده
ما نمیتوانیم انتظار داشتهباشیم، با جهان در تعامل سیاسی سالم باشیم ولی خود ما مردم نگاه اهم و فل اهم نسبت به این کره خاکی داشتهباشیم.
قاعده «الاهم فالاهم» بهمعنی تقدم حکم مهمتر است درجاییکه بین دو حکم مهم و مهمتر،
تزاحم وجود دارد. همانطور که مشخص است، اصل عبارت عربی است. در فارسی، به‌صورت «اهم فالاهم» و گاهی به اشتباه «اهم فیالاهم» نوشته میشود. «فاء» در زبان عربی حرف عطف است برای بیان ترتیب. خانم طباطبایی، احتمالا این عبارت را از روی آنچه شنیده بهکار برده و شک نکردهاست که «فل» اصلا معنی دارد یا نه. درمواقعی که اصرار داریم سخت و ثقیل بنویسیم، میتوانیم با جستوجو یا پرسوجو از درستی کلمه و عبارت مدنظرمان مطمئن شویم.
اشتباههای غیرقابل توضیح
هدف از نوشتن این پرونده، این بود که اول از همه بگوییم آدمهای مشهور هم اشتباه میکنند و قرار نیست به هرچیزی توی صفحاتشان میبینیم و میخوانیم، اعتماد کنیم. دوم تلنگری بزنیم به سلبریتیها که خودشان هم کمی از اعتمادبهنفسشان بکاهند و قبل از نوشتن هرچیزی، از درستیاش مطمئن شوند. سوم، بهانهای پیدا کنیم که اشتباهات نوشتاری را مرور و دستهبندی و شکل درستشان را یادآوری کنیم. بعضی از پستها و استوری‌ها اما در هیچکدام از طبقهبندیهای غلطهای رایج، قرار نمیگیرند. اشتباههای نادر این گروه از سلبریتیها، غیرقابل توضیح و اصلاح است. فقط میتوانیم بگوییم لطفا شما اینطوری ننویسید:
متأسفانه ما منظور آقای انصاریان را نفهمیدیم. متوجه نشدیم دوتا ویرگول کنار هم چه کاربردی دارد و «خودتون میدونیده» چه زمان و صیغهای است. «این اونه یا اون اینه» هم به فارسی خیلی سخت نوشته شدهاست. خلاصه که توضیح خاصی نداریم فقط همینقدر بدانید این طرز نوشتن اشتباه است.
ضمیر، در این دوخط سرگردان است. معلوم نیست موضوع راجع به «من» است یا «ما». چطوری «بریم تحویلش بگیرم»؟ تنها توصیهمان این است که شما در نوشتن آقای میناوند را الگوی خود قرار ندهید و تکلیف ضمیر را روشن کنید.
همزه، انصافا از آن چیزهایی است که مدعیان درستنویسی را هم به دردسر میاندازد؛ کی باید همزه را روی «الف» بگذاریم و کی روی «ی» و چهوقت روی «و»؟ «هیئت» درست است یا «هیأت»؟ بنویسیم «مسئله» یا «مسأله»؟ «جرأت» یا «جرئت»؟ ولی چسباندن همزه به کلمه «همه» از آن اشتباههای نادر و غیرقابل توضیحی است که فقط میتوانیم بگوییم شما مرتکبش نشوید. حالا برای اینکه دستخالی از این بخش نروید، این قاعده کلی فرهنگستان برای نوشتن همزه را بهخاطر بسپارید؛
در نوشتن همزه میانی، اگر حرف پیش از آن مفتوح (-َ) باشد، روی کرسی «ا» نوشته میشود؛ رأفت، شأن.
اگر حرف پیش از آن مضموم (-ُ) باشد، روی کرسی «و» نوشته میشود؛ مؤسسه، مؤانست.
در بقیه موارد روی کرسی «یـ» نوشته میشود؛ مسئله، جرئت، هیئت.
مهراوه شریفینیا، بازیگر
۵میلیونو۱۰۰هزار دنبالکننده
گرچه خیلی از سلبریتیها در درس املا «نیاز به تلاش بیشتر» دارند ولی بینشان کسانی پیدا میشوند که با مطالعه بیگانه نیستند و زبان مادریشان را بلدند و میشود بدون نگرانی از بدآموزی و غلط‌آموزی صفحهشان را دنبال کرد؛ «مهراوه شریفینیا» نهتنها سرسری و بیحواس و پراشکال نمینویسد که «نیمفاصله» را هم رعایت میکند. حالا که بحث سر درست و پاکیزه نوشتن است، بد نیست از بهانه شاگردزرنگ بودن خانم شریفینیا استفاده کنیم و نیمفاصله را یادبگیریم.
اینروزها که بیشتر از نوشتن دستی با تایپ کردن سروکار داریم، اهمیت نیمفاصله بیشتر از قدیم احساس میشود. دانشآموزها و دانشجوهایی که همین نیمچهفاصله ظاهرا بیاهمیت نقرهداغشان کرده‌است و نمره تحقیق و مقالهشان را بهخاطرش کم گرفتهاند، خیلی خوب منظورمان را درک میکنند. نیمفاصله، متن را زیبا و تروتمیز میکند اما اهمیت اش فقط در زیبایی نیست. در فارسی، کلماتی داریم که از چندبخش تشکیل شدهاند و مجموعا یک واژه را میسازند. مثلا همانطور که میدانید، «کتاب» یک کلمه است؛ «کتابها» و «کتابخانه» و «کتابدوست» هم هرکدام یک کلمهاند که این یکیبودنِ واژه را با نیمفاصله نشان میدهیم. به این دو جمله دقت کنید؛ «کتاب دوستم را ندیدی؟»، «فلانی آدم کتابدوستی است». در جمله اول، بین کتاب و دوست یک فاصله خورده و در جمله دوم، بینشان نیمفاصله آمدهاست که ازهم جدا نیفتند و معلوم شود با یک کلمه واحد سروکار داریم. بعضی وقتها رعایت نکردن نیمفاصله اساسا معنی جمله را عوض میکند؛ «نخستوزیر وارد جلسه شد» و « نخست وزیر وارد جلسه شد».
کجا نیمفاصله بزنیم؟
پسوندها و پیشوندها: خوشمزهتر، بیمعرفت، همکلاسی
نشانه جمع: خانهها، گلها
اجزای مختلف فعلها: میآیی، گفتهباشم، خوردهاند
کلمههای مشتق، مرکب و مشتق-مرکب: سیلآسا، دندانپزشک، گفتوگو
نیمفاصله، موارد کاربرد بیشتری دارد اما نگران بودیم گیج بشوید و لیست بلندبالای مواردش بترساندتان. اگر درستنوشتن برایتان مهم است، میتوانید با کمی جستوجو آنها را پیدا کنید و یادبگیرید. اصلا هم لازم نیست همهشان را حفظ کنید، قاعده ساده و سرراستش این است؛ کلماتی از هم یک فاصله کامل میگیرند که معنای مستقلی داشتهباشند مثلا؛ «گرگ و میش دشمن هماند» اما اگر مجموع اجزای یک کلمه، معنای واحدی میسازد باید با نیمفاصله از هم جدایشان کنیم مثلا «هوا گرگومیش بود که راه افتادیم». برای صفحه‌کلید کامپیوتر، تنظیمات سادهای وجود دارد که میتوانید با ایجاد کلید میانبرِ نیمفاصله از اینبهبعد درستتر و دقیقتر بنویسید. بعضی تلفنهای همراه، بهطور پیشفرض کلید نیمفاصله دارند که با سهتا خط تیره و دو فلش در دوطرف، مشخص شدهاست. اگر تلفن همراه شما ندارد، میتوانید صفحهکلیدی دانلود کنید که این امکان را بهتان بدهد.
- 10
- 94
