به گزارش ایسنا، طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است موزه هنرهای معاصر تهران بخشی از گنجینه‌اش را از مرزهای کشور خارج کند و در برلین و رم به‌نمایش بگذارد؛ خبری که رسانه‌ای شدن آن، واکنش‌های متفاوتی را در جامعه‌ی هنری درپی داشت. مسوولان این موزه تصمیم گرفته‌اند دست به تعاملات بین‌المللی بزنند و بخشی از آثار را برای نمایش به اروپا بفرستند، ولی گروهی از هنرمندان و کارشناسان با این سفر مخالف‌اند.
نمایشگاه بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، اول دی‌ماه در برلین برپا می‌شود و سه‌ماه در این شهر ادامه خواهد داشت. سپس نمایشگاه به رم انتقال پیدا می‌کند و چهارماه نیز در آنجا برپا خواهد بود. با این حساب، پایان نمایشگاه‌ها به دولت بعد کشیده می‌شود.
مهمترین بحثی که این روزها در صحبت‌های هنرمندان و در جلسات آن‌ها با مدیران و مسوولان هنری وزارت ارشاد مطرح شده، نگرانی از سالم ماندن آثار است. آثار موزه هنرهای معاصر ارزش هنری بالایی در تاریخ هنر معاصر و مدرن دنیا دارند و همواره برای نمایش آن‌ها در بیرون از مرزهای کشور و موزه‌های اروپایی، درخواست‌های متعددی مطرح بوده است. حالا بعد از سال‌ها، موزه تصمیم گرفته است تعدادی از آثار گنجینه را به اروپا بفرستد و مسوولان این قول را داده‌اند که سفر آثار کاملا بی‌خطر باشد و آن‌ها سالم به کشور بازگردانده شوند.
مجید ملانوروزی - رییس موزه هنرهای معاصر و مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد، توضیح‌هایی را درباره‌ی این نگرانی‌ها و دیگر ابهام‌ها و شایعاتی که درباره‌ی موزه مطرح است، ارائه کرد.
آقای ملانوروزی، یکی از مباحثی که توسط جامعه‌ی هنری مطرح شده، نگرانی در زمینه‌ی خروج آثار گنجینه از کشور و سالم برگشتن آن‌هاست. برخی کارشناسان معتقدند با توضیحات شما و آقای مرادخانی (معاون امور هنری وزارت ارشاد) قانع نشده‌اند و همچنان خارج شدن آثار گنجینه از کشور را در آستانه‌ی پایان یافتن دولت یازدهم و در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری به صلاح نمی‌دانند. ضمانتی که از طرف شما و آقای مرادخانی داده می‌شود، چقدر می‌تواند برای جامعه‌ی هنری قابل اعتماد باشد؟
من و آقای مرادخانی نمی‌توانیم ضمانتی بدهیم که وجهه‌ی قانونی داشته باشد. ضمانت را دولت‌ها و بیمه‌ها به ما می‌دهند. تا امروز این‌طور بوده که وقتی قرار بود یک تابلو به نمایشگاهی در خارج از کشور برود، بیمه می‌شد تا از نظر سلامت، اصالت و بازگشت به‌موقع تضمین شود. اگر در این مسیر، اتفاقی برای تابلو بیفتد مانند گم شدن، سقوط کردن یا آسیب دیدن، بیمه مسؤولیت آن را برعهده می‌گیرد.
به‌جز موضوع بیمه، یک کنوانسیون ملل متحد وجود دارد که طبق آن، هیچ دولتی نمی‌تواند آثار فرهنگی و هنری را که برای فروش نیستند و در یک نمایشگاه روی دیوار می‌روند، ثبت و ضبط کند. ایران هم در سال ۲۰۰۸ عضو این کنوانسیون شد. با همین قانون بود که توانستیم تعدادی از آثار خریده‌شده توسط موزه هنرهای معاصر در قبل از انقلاب را پس از سال‌ها به موزه برگردانیم.
دولت‌های مقصد آثار گنجینه موزه هم عضو این کنوانسیون هستند؟
بله؛ آلمان و ایتالیا برای این نمایشگاه ضمانت‌های دولتی به سفارت و دولت ما می‌دهند که آثار واردشده به کشور آن‌ها طبق این تعهد به کشور بازگردانده شوند و هیچ شکایتی درباره‌ی این آثار در این دو کشور به هیچ‌وجه جای طرح ندارد.
تا به حال ۸۰ درصد از مهمترین آثار گنجینه‌ی موزه هنرهای معاصر به امانت داده شده و برگشته است. هیچوقت این اتفاق نیفتاده که اثری برنگردد، چون همه‌ی این آثار متعلق به موزه است نه اشخاص حقوقی. شنیدم که برخی عنوان کرده بودند این آثار را مسؤولان رژیم سابق خریده‌اند، در حالی که مهم است بدانیم این آثار در هر دوره‌ای خریداری شده باشند، در حال حاضر به نام موزه هستند. دولت‌های آلمان و ایتالیا براساس تعهدات الزام‌آور حقوقی، برگرداندن آثار را تضمین کرده‌اند و کسی نمی‌تواند تقاضای تغییر شرایط حقوقی آن‌ها را داشته باشد. تا جایی که ما اطلاع داریم و دفترهای موزه نشان می‌دهد هرگز این اتفاق نیفتاده که اثری از موزه خارج شود و برگردانده نشود.
چرا هنوز آماری از آثاری که قرار است به نمایشگاه‌های برلین و رم فرستاده شود، توسط موزه ارائه نشده است و معلوم نیست ۳۰ اثر خارجی و ۳۰ اثر ایرانی دقیقا کدام آثار هستند؟
ما برای این نمایشگاه‌ها یک برنامه‌ی رسانه‌ای داریم. موضوع مهم، تفاهم‌نامه است که بسته شده و ۳۰ اثر خارجی و ۳۰ اثر ایرانی به این نمایشگاه‌ها فرستاده می‌شود. آمار آثار طبق برنامه‌ریزی‌ها در زمان مناسب اعلام می‌شود، چون باید در این زمینه به قطعیت برسیم. تعدادی از آثار انتخاب‌شده برای نمایشگاه مشکل مرمتی دارند و باید مرمت شوند که ممکن است آثار دیگری جایگزین آن‌ها شود. بعد از به قطعیت رسیدن درباره‌ی آثار، می‌توان آمار نمایشگاه را به‌صورت جزئی‌تر اعلام کرد.
آیا برگزاری این نمایشگاه‌ها جنبه‌ی سیاسی دارد و موزه در جهت اهداف «برجام» تصمیم گرفته نمایشگاه‌هایی را در غرب داشته باشد؟
موزه هنرهای معاصر یک موزه بین‌المللی است. آثار شاخص هنرمندان جهان در این موزه نگهداری می‌شود و جزو موزه‌های مطرح دنیاست. با این حال موزه نتوانسته در جریان‌های جهانی تاثیرگذار باشد. این موزه با توجه به جایگاهی که دارد باید روابط خود را با موزه‌های جهان داشته باشد و نسبت به جریان‌های هنری و فرهنگی دنیا از خود حساسیت نشان دهد. در این صورت است که آثار موزه‌ای هنرمندان ایرانی هم می‌تواند به جریان‌های هنری دنیا ورود پیدا کند.
متاسفانه موزه هیچوقت نقشی را که باید داشته باشد، نداشته است. خارج از موضوعات سیاسی، دیپلماسی فرهنگی و هنری و نقش موزه‌ها در جهان ایجاب می‌کند که موزه هنرهای معاصر به عرصه‌های جهانی وارد شود و نمایشگاه‌های خوب دنیا را در ایران برگزار کند. وقتی می‌گوییم موزه هنرهای معاصر دهمین موزه مهم دنیاست، باید حداقل یک تاثیر یک درصدی داشته باشد که تا به حال این اتفاق نیفتاده است.
جریان برجام به تضمین‌ها و مراودات دولت‌ها کمک کرده و باعث شده آن اعتماد و تعهد بین دولت‌ها بیشتر شود، وگرنه برنامه‌ریزی برای این نمایشگاه‌ها قبل از برجام آغاز شده بود. خوشبختانه این برنامه‌ریزی‌ها با موضوع برجام گره خورد و باعث شد ارتباط ما با دولت‌های آلمان و ایتالیا بهتر شود.
درآمد حاصل از این نمایشگاه باز هم به خزانه‌ی دولت واریز می‌شود و دست موزه خالی می‌ماند یا برای این موضوع برنامه دیگری دارید؟
در حال حاضر بسیاری از دولت‌ها مایل هستند آثار هنری‌شان را در موزه هنرهای معاصر به‌نمایش بگذارند، اما متاسفانه ما مشکل بودجه داریم و بیمه‌ی آثار نیز برعهده‌ی ماست. از نظر درآمد هم جمعیت آنچنانی که به موزه بیایند وجود ندارد و درآمد کم و هزینه‌ها سنگین است. یکی از برنامه‌های ما در راستای برگزاری این نمایشگاه‌ها آن است که بتوانیم درآمد حاصل از آن را صرف مرمت موزه و نوسازی گنجینه کنیم و بعد از ۴۰ سال به این‌گونه مشکلات موزه رسیدگی شود.
در صحبتی که با دیوان محاسبات داشتیم قرار شد موزه یک حساب خزانه‌ای داشته باشد و درآمد حاصل از این نمایشگاه‌ها به این حساب ریخته شود و به خود موزه برگردد. علاوه بر این قرار است یک کمک بلاعوض چند میلیون دلاری از این موزه‌ها بگیریم که صرف مرمت آثار هنری و نوسازی گنجینه خواهد شد.
ساختمان‌های موزه فرسوده شده‌اند و برخی از آثار گنجینه به مرمت نیاز دارند. شرایط نگهداری آثار هم باید مورد توجه قرار گیرد. ما دنبال بودجه برای موزه هستیم.
هدف موزه برای نمایش برخی از آثار گنجینه در خارج از کشور که نیمی از آن‌ها آثار هنرمندان ایرانی است، چیست؟ آیا صرفا علاقه و تمایل طرف مقابل بوده یا موزه هم سیاست‌هایی را دنبال می‌کند؟
برگزاری این نمایشگاه‌ها می‌تواند معرفی خوبی برای موزه هنرهای معاصر در دنیا باشد و موزه بتواند در تعاملات جهانی تاثیر بگذارد. علاوه بر این، در کنار نمایش آثار خارجی که در گنجینه خاک می‌خورند می‌توانیم آثار ایرانی را به دنیا معرفی کنیم. در این صورت این آثار از نظر مادی و معنوی رشد پیدا می‌کنند. در کنار همه‌ی این‌ها نمایش آثار می‌تواند خط بطلانی بر شایعات به‌وجود آمده درباره‌ی آثار گنجینه باشد. شایعاتی مبنی بر این‌که جمهوری اسلامی برخی از آثار گنجینه را فروخته، تعویض کرده یا از بین برده است.
اگرچه این روزها نمایش گنجینه در خارج از کشور مطرح است، اما همواره بر لزوم نمایش آثار گنجینه در ایران برای رفع ابهام‌ها و شایعه‌های به‌وجود آمده درباره‌ی وضعیت آن‌ها نیز تاکید شده است. موزه برنامه‌ای برای نمایش گنجینه در ایران دارد؟
ما هر سال بخشی از گنجینه‌ی موزه هنرهای معاصر را به‌نمایش می‌گذاریم. سال گذشته بخش مهمی از آثار را در نمایشگاه «ذهنیت ملموس» نمایش دادیم. در نمایشگاه آثار فریده لاشایی نیز بخش دیگری از گنجینه روی دیوار رفت و در همین نمایشگاه عکس «کویر» هم آثار ایرانی مرتبط با کانسپت نمایشگاه را به‌نمایش گذاشته‌ایم. در واقع به هر بهانه‌ای دنبال این هستیم که آثار گنجینه نمایش داده شوند. در نمایشگاه بعدی موزه که «هنر مدرن ایران و عرب» است نیز قرار است ۵۰ اثر ایرانی و ۵۰ اثر از هنرمندان عرب به‌نمایش گذاشته شود.
آیا در مسیر بازگشت آثار ممکن است مشکلات داخلی هم وجود داشته باشد و آثار در گمرک ایران مشکل پیدا کنند؟ فکر این‌گونه مشکلات را کرده‌اید؟
وقتی تنها یک اثر به نمایشگاهی خارجی برود و هیچ نگاه مادی و معنوی روی آن نباشد، یعنی نه مردم خبر داشته باشند و نه سودی داشته باشد، این‌گونه مشکلات به‌وجود می‌آید. خوشبختانه وقتی نمایشگاه کلانی قرار است برگزار شود که در آن ۳۰ اثر خارجی و ۳۰ اثر ایرانی نمایش داده خواهد شد، بیمه تمام مسیر رفت و برگشت این آثار را دنبال می‌کند و دولت‌ها هم تضمین می‌کنند. بسیاری از نهادهای دولتی از جمله دیوان محاسبات، کمیسیون فرهنگی مجلس و ... در جریان این نمایشگاه هستند و گمرک که بخشی از بدنه‌ی دولت است نمی‌تواند مشکلی برای بازگشت آثار به‌وجود آورد.
همچنین تضمین‌هایی وجود دارد که حتی با تغییر رژیم‌ها و دولت‌ها مشکلی برای آثار به‌وجود نمی‌آید و این تغییرات در بازگشت آن‌ها تاثیری ندارند.
طبق قول‌های قبلی و مصاحبه‌هایی که انجام داده بودید، آیا کتاب گنجینه موزه برای ارائه در نمایشگاه‌های برلین و رم آماده می‌شود؟
سعی ما این بود که کتاب گنجینه موزه هنرهای معاصر را توسط یک انتشارات خارجی برای نمایشگاه‌های برلین و رم آماده کنیم. عکاسی و صفحه‌آرایی کتاب تمام شده، اما چاپ آن در خارج از کشور در محاق است. البته پیگیری این موضوع ادامه دارد.
آقای ملانوروزی یکی از حاشیه‌های اخیر مربوط به موزه، اعتراض برخی هنرمندان به برگزاری نمایشگاه عکس‌های محمدرضا جوادی در موزه بود؛ این‌که انتخاب این هنرمند بر چه مبنایی صورت گرفته و چرا باید موزه‌ای در حد موزه هنرهای معاصر، آثار کویر او را به‌نمایش بگذارد؟
موزه طرح‌های پژوهش‌محوری را دنبال می‌کند که چند سال روی آن‌ها کار شده باشد. آقای جوادی دو سال پیش طرحی را به موزه با موضوع عناصر چهارگانه داد که ما به خاطر ثبت جهانی کویر لوت، تصمیم گرفتیم تنها کانسپت خاک و کویر این هنرمند را در موزه نمایش بدهیم.
هیچ‌کدام از آثار این نمایشگاه در هیچ گالری‌ای در ایران جا نمی‌شد. آن‌هایی که انتقاد می‌کنند باید ببینند تفاوت نمایشگاه موزه با نمایشگاه گالری چیست. در نمایشگاه‌های موزه، دبیر نمایشگاه باید یک موضوع واحد را دنبال کند و ایده داشته باشد. با توجه به این‌که آقای جوادی هم مثل عباس کیارستمی - فیلم‌ساز و عکاس - در جامعه‌ی عکاسی ایران نبود و عکاسی را در کنار معماری دنبال می‌کرد، اعتراض‌هایی نسبت به انتخاب او مطرح شد که بسیاری از آن‌ها بعد از دیدن نمایشگاه بر کیفیت آثار صحه گذاشتند. ما برای این نمایشگاه از کسانی مانند دکتر عالمی، آقای هزاوه‌ای، حلیمی، صمدیان، راستانی و ... مشاوره گرفتیم.
برگزاری بی‌ینال مجسمه‌سازی با چند دوره وقفه مواجه شده و از صحبت‌های هنرمندان به نظر می‌رسد انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز و دفتر هنرهای تجسمی در این زمینه به تعامل نمی‌رسند، در حالی که این رویداد، مهمترین رویداد مجسمه‌سازی کشور در سال‌های گذشته بوده است.
یک‌ونیم سال قبل دفتر هنرهای تجسمی قراردادی را با انجمن مجسمه‌سازان برای برگزاری بی‌ینال بست و قرار شد دبیر را خودشان انتخاب کنند. دبیر به دلایل شخصی کنار رفت و قرار شد به‌صورت شورایی برگزار شود که آن هم به نتیجه نرسید، یعنی مشکلات خود انجمن باعث شد. تا این‌که بعد از انتخابات جدید هیات مدیره‌ی انجمن و در همان هفته‌ی اول جلسه‌ای با هم داشتیم و برای برگزاری دوسالانه اعلام آمادگی کردیم. قرار شد زمانش را انجمن تعیین کند که برای سال آینده برنامه‌ریزی شده است.
برگزاری بی‌ینال و آرت‌فر تهران به کجا رسید؟
بی‌ینال تهران هنوز به نتیجه‌ی خاصی نرسیده و آرت‌فر هم قرار بود پاییز و زمستان امسال برگزار شود، اما بخش خصوصی برگزارکننده تصمیم گرفت برگزاری آن را به بعد از انتخابات و در زمان دولت بعد موکول کند.
برای بی‌ینال ونیز هم برنامه‌هایی داریم و به‌دنبال این هستیم که بدون هزینه‌های دولتی و با کمک بخش خصوصی برگزار شود.
- 17
- 1
