چرا فیلمسازان ایرانی در جشنواره های فجر و برلین متفاوت رفتار می کنند؟!

با نزدیک شدن به جشنواره فیلم فجر، شدت نقدهای فیلمسازانی که آثارشان به این دوره از جشنواره راه نیافته و یا در بخش مسابقه پذیرفته نشده، رو به فزونی گذاشته است؛ رویکردی که با آغاز جشنواره شکل دیگری به خود می گیرد و تا پس از جشنواره نیز ادامه خواهد داشت اما فیلمسازان کشورمان در هیچ جشنواره ای بین المللی اقدام مشابهی انجام نمی دهند!

به گزارش «تابناک»؛ کمتر از بیست روز تا آغاز سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر باقی مانده و اکنون مشخص شده که چه آثاری در این دوره از جشنواره به نمایش در خواهد آمد و چه آثاری حتی به بخش خارج از مسابقه نیز راه نیافته است. همزمان با مشخص شدن بخش اول فیلم های بخش مسابقه، انتقادهایی از سوی گروهی از فیلمسازان بابت عدم حضور آثارشان در این رویداد مطرح شد و با اعلام سایر فیلم های باقی مانده، نقدها به اوج خود رسید.

این وضعیت البته تازگی ندارد و تقریباً در تمامی ادوار جشنواره فیلم فجر، شاهد انتقادهایی از سوی فیلمسازان بوده ایم که بخش نخست این نقدها همزمان با اعلام لیست فیلم ها صورت می پذیرد و بخش دوم که به مراتب شدیدتر است، با عدم اهدای سیمرغ به شماری از فیلم ها مطرح می شود؛ رویکردی که از فقدان روحیه حرفه ای در سینمای ایران حکایت دارد و همین فیلمسازان وقتی در فضای حرفه ای چون جشنواره های برلین، ونیز و کن قرار می گیرند، کوچک ترین اعتراضی به عدم انتخاب فیلمشان یا عدم اهدای جایزه به ساخته شان نمی کنند.

در واقع همین فیلمسازان در بستر حرفه ای قواعد بازی را می پذیرند؛ قواعد بازی که تاکید دارد وقتی فیلمی به یک جشنواره ارائه شد، عدم پذیرش آن فیلم و یا عدم اهدای جایزه به آن فیلم توسط هیات های انتخاب و داوری پذیرفته شد. نکته جالب اینکه جشنواره های بین المللی معتبر اساساً هیات داوری ندارند و دبیر یا مدیر جشنواره با مشاوره از چند فیلمساز و روزنامه نگار، تشخیص می دهد که چه فیلم هایی به این جشنواره ها راه یابد؛ فضایی که اگر در جشنواره فجر حاکم بود، نقدها شدیدتر بود اما باید به این سمت حرکت کرد.

این پذیرش قواعد بازی درباره سایر امور این جشنواره ها نیز حاکم است و به عنوان نمونه، در جشنواره های بین المللی به هیچ عنوان برای یک فیلم، مهلت ارسال آثار تغییر نمی کند اما این یکی از خواسته های مرسوم فیلمسازان از مدیران جشنواره هاست و متاسفانه با وجود آنکه زمان برگزاری جشنواره فجر هیچ گاه تغییر نکرده، بسیاری از فیلمسازان در این سالها به فصل مناسب تولید نرسیده اند تا در زمان برگزاری جشنواره، درگیر مراحل پس از تولید نباشند و نسخه کاملی از فیلم هایشان با تصحیح رنگ و صدا در کاخ جشنواره به نمایش درآید.

البته این عدم رعایت قواعد بازی صرفاً در اهدای جوایز نیست و در تک تک بخش های جشنواره می توان این وضعیت را مشاهده کرد. گروهی از سینماگران در اکران فیلم هایشان درخواست شمار بالایی از کارت های ورود را از مدیران جشنواره در دوره های مختلف کرده اند که گاهی با موافقت و گاهی با مخالفت مدیرات وقت همراه شده است. توجیه غیرمنطقی فیلمسازان، حق گروه وسیعی از عوامل فیلم برای حضور در اکران جشنواره است اما این حق هیچ گاه به فیلمسازان در جشنواره های معتبر بین المللی داده نشده و شمار همراهان فیلمسازان معمولاً دورقمی نمی شود و در عین حال اعتراضی از سوی سینماگران نیز نمی شنویم.

به اینها می توان رفتارهای غیرحرفه ای دیگری را نیز اضافه کرد که از مهم ترین آنها نوع پوشش سینماگران کشورمان در جشنواره فیلم فجر است؛ پوشش هایی عمدتاً غیررسمی که قریب به اتفاق سینماگران ایرانی در آن سو آب ها و در جشنواره های کن و برلین و ونیز استفاده نمی کنند اما ظاهراً در خانه می توان با پیژامه نیز رفت و آمد کرد و طبیعتاً جشنواره ملی فجر به زعم فیلمسازان حکم خانه شان را دارد که لازم نیست برای حضور در آن لباس های مهمانی شان را بر تن کنند.

آنچه این اوضاع را واقعاً غیرقابل هضم می سازد، حضور کارگردان های پیشکسوت در جمع سینماگرانی است که نه تنها به هیچ کدام از این قواعد بازی احترام نمی گذارند و این قواعد را رعایت نمی کنند، بلکه برخی از اوقات از این عدم رعایت قواعد به عنوان تاکتیک استفاده می کنند. به عنوان یکی از کارگردان های سینما در سه دهه اخیر شمار قابل توجهی از مهمانان را در قالب مهمان به کاخ جشنواره تزریق کرده و جو را به گونه ای مدیریت کرده که انگار ساکنان کاخ جشنواره تمامی فیلم هایش را تحسین کرده اند. آیا این وضعیت فرهنگی تغییر میکند؟ در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد.