با رکوردداران کارگردان زن جشنواره فیلم فجر آشنا شویم

در این مطلب، کارنامه ۹ کارگردان زن را ورق زده ایم که بیش از دیگران سابقه حضور در جشنواره فیلم فجر دارند و مهم تر این که بیشتر از بقیه صاحب جایزه و یا نامزدی شده اند. برای شمارش جوایز و نامزدی ها، صرفا محدود به کارگردانی و فیلمنامه نشده ایم و همه اجزای فیلم را متعلق به کارگردان دانسته ایم. ضمن این که تقدیری ها را هم به عنوان جایزه محسوب کرده ایم. از آن سو جوایز فقط مختص سودای سیمرغ نیست و بخش های دیگر را هم در بر می گرد. اشاره به این نکته هم لازم است که یک فیلم پیش از آن که جایزه بگیرد، طبعا در لیست نامزدها قرار دارد منتها ملاک این گزارش از آیتم نامزدها، مواردی است که به جایزه نرسیده اند. برای بررسی عملکرد کارگردان های زن سینمای کشورمان، به سایت سوره سینما سر زدیم و از آن به عنوان منبع گزارش استفاده کردیم.

رخشان بنی اعتماد

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره ششم (خارج از محدوده)، دوره سیزدهم (روسری آبی)، دوره هفتم (زرد قناری)، دوره هشتم (پول خارجی)، دوره دهم (نرگس)، دوره شانزدهم (بانوی اردیبهشت)، دوره بیست و دوم (گیلانه)، دوره بیست و پنجم (خون بازی)، دوره سی دوم (قصه ها)

چند بار نامزد شده؟ ۳۲

تعداد جوایز: ۱۸

عیارسنجی: بنی اعتماد پرافتخارترین بانوی کارگردان در جشنواره فجر است. فیلم های او در بخش های مختلف ۱۸ بار موفق به دریافت جایزه شده اند. در این بین سه جایزه ویژه هیات انتخاب دیده می شود، دو تقدیر و یک دیپلم افتخار. «نرگس» پرجایزه ترین فیلم بنی اعتماد است؛ او سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را گرفت، دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری به حسین جعفریان رسید، محمدرضا علیقلی سیمرغ بلورین بهترین موسیقی را دریافت کرد و فریماه فرجامی بازیگر نقش اول زن آن و پرویز آبنار، صدابردار فیلم هم تقدیر شدند. بیشترین نامزدی هم به «روسری آبی» اختصاص دارد: بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین صدابرداری، بهترین صحنه آرایی، بهترین تدوین و نقش اول زن در بخش بین الملل.

پوران درخشنده

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره پنجم (رابطه)، دوره ششم (پرنده کوچک خوشبختی)، دوره هشتم (زمان از دست رفته)، دوره بیست و دوم (شمعی در باد)، دوره بیست و چهارم (رویای خیس)، دوره بیست و پنجم (بچه های ابدی)، دوره سی و یکم (هیس! دخترها فریاد نمی زنند)، دوره سی و پنجم (زیر سقف دودی)

چند بار نامزد شده؟ ۱۴

تعداد جوایز: ۱۰

عیارسنجی: پوران درخشنده بیشترین جوایز را برای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» دریافت کرده. این فیلم برنده لوح زرین بهترین فیلم و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی شده و عطیه معصومی، جایزه ویژه هیات داوران بهترین بازیگر نوجوان را به دست آورده است. از نظر نامزدی هم «پرنده کوچک خوشبختی» رکورددار است: بهترین کارگردانی، بهترین صدابرداری، بهترین تدوین و نقش اول زن (هما روستا). «هیس! دخترها فریاد نمی زنند» نیز برنده سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران شده. بهرام رادان برای «شمعی در باد» و مریلا زارعی برای «زیر سقف دودی» سیمرغ نقش اول گرفته اند. دو فیلم دیگر درخشنده یعنی «عبور از غبار» و «بچه های ابدی» هم برای بازیگران آن خوش یمن بوده. افسر اسدی برای اولی و پانته آ بهرام برای دومی سیمرغ بلورین نقش مکمل دریافت کرده اند.

تهمینه میلانی

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره هشتم (بچه های طلاق)، دوره سیزدهم (کاکادو)، دوره دهم (دیگه چه خبر)، دوره نهم (افسانه آه)، دوره هفدهم (دوزن)، دوره نوزدهم (نیمه پنهان)، دوره بیست و یکم (واکنش پنجم)، دوره بیست و سوم (زن زیادی)، دوره بیست و هفتم (سوپراستار)، دوره بیست و نهم (یکی از ما دو نفر)

چند بار نامزد شده؟ ۱۷

تعداد جوایز: ۹

عیارسنجی: تهمینه میلانی در اولین حضور جشنواره ای با «بچه های طلاق» به جایزه رسید: سیمرغ بلورین بهترین فیلم بخش فیلم های اول و دوم. مهمترین جایزه او سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه «دوزن» است. نیکی کریمی هم برای بازی در این فیلم تقدیر شد. خانم کریمی چهار سال بعد به خاطر «واکنش پنجم» سیمرغ بلورین نقش اول زن را به دست آورد. دیگر فیلم میلانی هم یک جایزه مهم بازیگری از آن خود کرده است: «شهاب حسینی» به خاطر «سوپراستار» سیمرغ نقش اول گرفت. «دوزن» بیش از دیگر فیلم های تهمینه میلانی در جشنواره درخشیده است. این فیلم علاوه بر دو سیمرغ بهترین فیلمنامه و بازیگر نقش اصلی زن، در شش رشته هم نامزد شد: بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین صدابرداری، بهترین فیلمبرداری، بهترین طراحی صحنه و لباس و نقش دوم مرد.

مرضیه برومند

در چه دوره هایی حضور داشته؟ جشنواره چهارم (شهر موش ها)، دوره سیزدهم (الو! الو! من جوجوام)، دوره بیستم (مربای شیرین)

چند بار نامزد شده؟ ۰

تعداد جوایز: ۰

عیارسنجی: هرگز به صفرهای جلوی نامزدی و جوایز توجه نکنید. سینمای مرضیه برومند قرابتی با جشنواره فیلم فجر ندارد و اصولا سینمای کودک و نوجوان در فجر جدی گرفته نمی شود. با این حال سند اولین حضور جشنواره ای به نام اینک کارگردان خورده است. مرضیه برومند در جشنواره چهارم فیلم فجر حاضر بود؛ فیلمی که آن را به همراه محمدعلی طالبی کارگردانی کرد و در اکران عمومی سال ۶۴ دومین فیلم پرفروش سال لقب گرفت. خانم برومند در دوره دیگر هم جشنواره فجر را تجربه کرد. با این حال موفقیت او در جشنواره کودک رقم خورده است.

کودکان های تلویزیونی و سینمایی زیادی به اسم مرضیه برومند سند خورده. او بعد از موفقیت مجموعه «مدرسه موش ها»، «شهر موش ها» را کارگردانی کرد. یکی دیگر از ماندگارترین فیلم های برومند، «الو الو... من جوجوام» است که با تلفیقی از جذاب ترین عناصر سینمای کودک ساخته شد. فراموش نمی کنیم که «مربای شیرین» با چه ظرافتی حقوق شهروندی را به بچه ها یادآور می شود.

نرگس آبیار

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره سی و یکم (اشیا از آنچه در آینه می بینید به شما نزدیک ترند)، دوره سی و دوم (شیار ۱۴۳)، دوره سی و چهارم (نفس)

چند بار نامزد شده؟ ۵

تعداد جوایز: ۵

عیارسنجی: «اشیا...» استارت محکمی برای نرگس آبیار نبود اما «شیار ۱۴۳» مخاطبان سینما را غافلگیر کرد. این فیلم جایزه ویژه هیات داوران، سیمرغ بلورین نقش اول زن (مریلا زارعی) و سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران را به دست آورد که سه جایزه مهم و ارزشمند محسوب می شود. «شیار ۱۴۳» برای دریافت سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری و میکس هم نامزد بود. روند موفقیت نرگس آبیار در جشنواره سی و چهارم هم ادامه داشت اما نه به اندازه دو سال قبل. شبنم مقدمی برای فیلم سوم خانم آبیار یعنی «نفس» سیمرغ بلورین نقش دوم زن گرفت و پانته آ پناهی ها از بخش سینمای سعادت، سیمرغ سیمین بهترین بازیگر زن را به دست آورد. «نفس» در این رشته ها هم نامزد دریافت سیمرغ بلورین بوده است: بهترین موسیقی متن، بهترین چهره پردازی، بهترین جلوه های ویژه بصری و بهترین طراحی صحنه و لباس.

نیکی کریمی

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره بیست و چهارم (یک شب)، دوره بیست و پنجم (چند روز بعد)، دوره سی ام (سوت پایان)، دوره سی و سوم (شیفت شب)

چند بار نامزد شده؟ ۰

تعداد جوایز: ۲

عیارسنجی: نیکی کریمی سال ها بعد از تثبیت در سینما به عنوان یک ستاره، تصمیم به کارگردانی گرفت. او سه سال بعد از ساخت مستند «داشتن یا نداشتن» اولین فیلم سینمایی اش با نام «یک شب» را کارگردانی کرد. این فیلم رهاوردی برای کریمی به همراه نداشت و حتی با تاخیر فراوان اکران شد. «یک شب» در بخش جشنواره جشنواره ها حاضر بود. دومین فیلم کریمی یعنی «چند روز بعد» هم در بخش جشنواره جشنواره ها پذیرفته شد. فیلم بعدی خانم کرمی هم به بخش سودای سیمرغ راه نیافت. در بخش نوعی نگاه فرصت نمایش پیدا کرد. کریمی در جشنواره سی و دم با بهترین فیلمش یعنی «شیفت شب» پا به عرصه رقابت گذاشت . این فیلم موفق به دریافت دو جایزه شد: لیلا زارع به خاطر بازی در آن دیپلم افتخار نقش اول زن را به دست آورد و نیکی کریمی جایزه ویژه هیات داوران را از آن خود کرد.

نگار آذربایجانی

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره بیست و نهم (آینه های روبرو)، دوره سی و پنجم (فصل نرگس)

چند بار نامزد شده؟ ۴

تعداد جوایز: ۴

عیارسنجی: هر چقدر فیلم دوم نگار آذربایجانی (فصل نرگس) به چشم داوران و البته منتقدان نیامد، نخستین ساخته او یعنی «آینه های روبرو» مورد تحسین قرار گرفت. این فیلم در بخش بین الملل جشنواره فجر، دیپلم افتخار بهترین کارگردانی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم را دریافت کرد. در بخش فیلم های اول هم جایزه بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه به «آینه های روبرو» رسید. غزل شاکری هم به خاطر بازی در آن دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن را دریافت کرد.

این فیلم در بخش سودای سیمرغ به جایزه نرسید ولی در سه رشته نامزد بود: بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگر نقش دوم (شایسته ایرانی)، بهترین بازیگر نقش اصلی زن (غزل شاکری). «آینه های روبرو» در زمان اکران با نقدهای  مثبتی مواجه بود و سوژه خاص آن که درباره مشکلات دوجنسه ها است مورد تحسین قرار گرفت. نگار آذربایجانی چند سالی منتظر ماند تا فرصت ساخت فیلم دوم به دست بیاید. این فیلم در جشنواره موفق نبود و البته اکران موفقی هم نداشت.

مونا زندی

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره بیست و چهارم (عصر جمعه)

 چند بار نامزد شده؟ ۸

تعداد جوایز: ۲

عیارسنجی: مونا زندی با اولین ساخته اش مورد تحسین قرار گرفت. «عصر جمعه» در بخش مسابقه فیلم های اول و دوم سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول را به دست آورد. «عصر جمعه» در بخش مسابقه سینمای ایران هم جایزه ویژه هیات داوران را از آن خود کرد. فیلم در هشت رشته نامزد دریافت سیمرغ بود: مونا زندگی برای بهترین کارگردانی، جهانگیر کوثری بهترین فیلم، فرید مصطفوی بهترین فیلمنامه، ژیلا مهرجویی بهترین طراحی صحنه و لباس، مهرداد میرکیانی بهترین چهره پردازی، حسین جعفریان، بهترین فیلمبرداری، سپیده عبدالوهاب بهترین تدوین

و رویا نونهالی نقش اول زن، مونا زندگی مدتی از کارگردانی دور بود و شرایط ساخت برایش به دست نمی آمد. او یکی از اپیزودهای سریال «راه شیری» را ساخت و این روزها «بنفشه آفریقایی» را به عنوان دومین فیلم سینمایی در دست تولید دارد. شاید این فیلم در جشنواره سال آینده رونمایی شود. فاطمه معتمدآریا، رضا بابک و سعید آقاخانی بازیگران اصلی این فیلم هستند.

منیر قیدی

در چه دوره هایی حضور داشته؟ دوره سی و پنجم (ویلایی ها)

چند بار نامزد شده؟ ۴

تعداد جوایز: ۳

عیارسنجی: دلیل انتخاب منیر قیدی و مونا زندی برای محک عیار فیلم هایش شان در جشنواره فجر، تعداد فیلم آن ها نیست بلکه موفقیتی است که آثار آن ها به دست آورده. خانم قیدی سال پیش با «ویلایی ها» در جشنواره حضور داشت. او بعد از سال ها فعالیت در پشت صحنه اولین فیلمش را کارگردانی کرد که اثر قابل قبولی هم هست. «ویلایی ها» در چهار رشته نامزد دریافت سیمرغ شد و سه جایزه به دست آورد. این فیلم کاندیدای سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه (ارسلان امیری)، بهترین موسیقی (ستار اورکی)، بهترین طراحی لباس (مه لقا ناقد) و نقش دوم زن (گیتی قاسمی) شد.

«ویلایی ها» سه سیمرغ گرفت: سیمرغ بلورین نقش دوم زن (ثریا قاسمی)، بهترین جلوه های ویژه رایانه ای (محمد قاسمی) و بهترین فیلم اول (منیر قیدی). این کارگردان در «ویلایی ها» دست روی سوژه ای بکر گذاشت. فیلم، داستان خانواده های فرماندهان سپاه و ارتش در سال ۱۳۶۵ است که در محله ای زندگی می کنند و هر روز منتظر خبری از همسران شان هستند.

روزنامه هفت صبح