ماجرای یک فیلم جنجالی به کارگردانی محمدحسین مهدویان

لاتاری یکی از پرسروصداترین فیلم‌های جشنواره است. فیلمی اجتماعی که از همان اولین روزها، با مشکلاتی که زمان صدور پروانه نمایش این فیلم پیش آمد و جمال شورجه به نیابت از اعضای شورا عنوان داشت که قصدشان حمایت از مهدویان و ممانعت از درغلطیدن این سینماگر ارزشی به دامان سینمای روشنفکرانه است؛ جنجالی جلوه کرد و بعد هم با اعتراض سوسنگردی‌ها و مسائلی از این دست که پاسخگویی محمدحسین مهدویان را موجب شد، این جنجال‌ها را ادامه داد.

لاتاری فیلمی محصول‌ سال ۱۳۹۶ به کارگردانی محمدحسین مهدویان، نویسندگی ابراهیم امینی و محمدحسین مهدویان و تهیه‌کنندگی سید محمود رضوی است. فیلم داستان امیرعلی و نوشین دو جوان بیست و یکی دو ساله را روایت می‌کند که قصد ازدواج با یکدیگر دارند. خانواده‌ها چندان موافق نیستند. آنها صبر پیشه کرده‌اند تا به مرور زمان رضایت خانواده‌هایشان را جلب کنند. آن دو یکسری رویای مشترک دارند. برنده شدن در لاتاری و گرین‌کارت. این آغاز ماجراهایی است که پای مضامین ملتهبی چون قاچاق زنان و... را به فیلم باز می‌کند.

این فیلم از آن‌جا متولد شد که پس از اکران فیلم ماجرای نیمروز، محمد حسین مهدویان فیلمنامه لاتاری را به شورای پروانه ساخت ارایه کرد تا به‌عنوان فیلم سوم خود بسازد. اما با مخالفت برخی از اعضای شورای پروانه ساخت مواجه شد و این آغاز جنجال‌هایی بود که تا همین امروز کشیده شده است. از این رو که فیلمنامه لاتاری درباره موضوع حساسیت برانگیز قاچاق زنان ایرانی بوده و برخی از اعضای این شورا خواهان اصلاح بخش‌های زیادی از این فیلمنامه شدند، صدور مجوز با تأخیر مواجه شد؛ و این قصه به نظر می‌رسد حالا حالاها ادامه داشته باشد؛ مگر این‌که خاستگاه سینمایی مهدویان و سابقه ساخت فیلم‌هایی چون ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز به دادش برسد و این فیلم را از ورطه برهاند.

حالا بسیاری از مخاطبان فیلم‌های سینمایی منتظر تماشای اولین فیلم اجتماعی محمدحسین مهدویان هستند. فیلمی با موضوع قاچاق جنسی زنان ایرانی به کشورهای عربی که قطع به یقین جنجال‌ساز خواهد شد. محمدحسین مهدویان که فیلم‌هایش در دو دوره پی در پی جشنواره فیلم فجر مورد توجه هیأت داوران قرار گرفت، امسال با فیلم جدیدش که در ژانر اجتماعی است و با سایر کارهایش تفاوت بسیاری دارد، کار آسانی در جشنواره پیش‌رو نخواهد داشت.

مهدویان ماجرای شکل‌گیری لاتاری را چنین تعریف می‌کند: بعد از ماجرای نیمروز با گروه دوستانی که دارم و‌ هادی حجازی‌فر هم جزیی از آنهاست، با هم صحبت کردیم و ایده اولیه فیلم لاتاری را با هم شکل دادیم. البته فکر نمی‌کردم این‌طور شود و این برخوردها با این فیلم صورت گیرد؛ اما اتفاقاتی افتاد که البته شاید انتخابات و تغییرات بعد از انتخابات هم در آنها بی‌تأثیر نبود و شاید درست مدیریت نشد و شاید هم فیلمنامه حساس و خطیر بود. به‌هرحال دوره ۵ماهه سختی بود که از سر گذراندیم. نکته اما در این است که لاتاری خیلی فیلم عجیب و غریبی نیست و نباید به‌نظر برسد که با این برخوردهایی که شده، خیلی خاص و جنجالی است. نه؛ این‌گونه نیست. مهدویان درباره محتوای لاتاری توضیح داد: قصه لاتاری درباره غیرت است و چیزی از همه تصوراتی که درباره این واژه داریم در فیلم نهفته شده است. قهرمانان فیلم دنبال اعاده حیثیت هستند و تلاش می‌کنند راه درست را انتخاب کنند.

این فیلم در تمام تجربه‌های من تا امروز اولین فیلمی است که محصول محض خیال است و زمینه مستندی ندارد. البته تحقیقات اجتماعی درباره آن صورت گرفته ولی به واقعه مشخصی اشاره ندارد. فیلمسازی به‌نظر من مرز بین واقعیت و خیال است و من در همه کارها این نگاه را حفظ کرده‌ام. این کار به لحاظ ویژگی عاطفی و حسی با قبلی‌ها فرق دارد و طعم دوگانه‌ای نسبت به کارهای گذشته ام احساس کردم. لاتاری تا این‌جا برای خود من فیلم جذابی است امیدوارم مردم هم دوست داشته باشند.

مهدویان درباره فیلمش این گونه ادامه می‌دهد: من همه تلاشم را می‌کنم که فیلم به معنای واقعی بسازم. البته نفس سینما برایم ارجح‌ است تا سیاست. حتی خود سینما برایم از تفکر حاکم بر فیلم مهمتر است، چرا که باید یک سینمای خوب داشته باشیم تا در مورد اندیشه حاکم بر فیلم حرف بزنیم. من با خود سینما کار دارم چون علاقه‌مند به سینما هستم و تلاش می‌کنم که این راه ارتباطی را با کاربلدان سینما حفظ کنم. البته به‌عنوان فیلمساز با دورنماها و تعابیر سیاسی مواجه هستم به‌ویژه در مورد لاتاری که حساس‌تر هم شده است.

به هرحال محمدحسین مهدویان، کارگردان جوانی است که امسال برای سومین‌سال متوالی در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. او که کارش را با مجموعه مستند آخرین روزهای زمستان آغاز کرد که شهرت زیادی برایش به ارمغان آورد؛ به سرعت به سمت سینمای داستانی میل کرد و سراغ ساخت ایستاده در غبار رفت و توانست نظرات بسیاری از مخاطبان و منتقدان را در سینما هم به سمت خود جلب کند، اما بلافاصله در ‌سال بعد سراغ اتفاقی مهم در تاریخ معاصر کشورمان رفت و ماجرای نیمروز را ساخت. این فیلم فضایی داستانی‌تر از آثار قبلی مهدویان داشت و حتی نسبت به دو کار موفق قبلی‌اش در سینما و تلویزیون هم موفق‌تر شد و توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه مردمی را کسب کند، اما محمدحسین مهدویان که گویا پتانسیل سرشاری برای فیلمسازی دارد، خسته نشد و برای ساخت سومین فیلم سینمایی‌اش آماده شد.

لاتاری با موضوعی ناب و ملتهب با وجود برخی سختی‌ها و دست‌اندازها، نهایتا وارد پروسه تولید شد و توانست به جشنواره سی‌وششم فجر راه یابد. فیلمی که به عقیده بسیاری، یکی از آثار استراتژیک جشنواره امسال است. گفته شده لاتاری فیلمی است که احتمالا به هت‌تریک محمدحسین مهدویان در جلب رضایت مخاطبان و منتقدان در جشنواره منجر خواهد شد. مهدویان آمال و آرزوهایش را در جشنواره ٣٦ در این جملات خلاصه کرده است: ‌سال گذشته هم با ماجرای نیمروز جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به‌دست آوردیم. خوشحالم که در دو‌سال گذشته، فیلم‌های ما جزو آثار محبوب تماشاگران بوده‌اند.

از فیلم اولم یعنی ایستاده در غبار تا به امروز، مهمترین هدف و بیشترین تمایلم، راضی شدن تماشاگران است؛ یعنی مخاطبانی که به سالن سینما می‌آیند از دیدن فیلم لذت ببرند. درباره لاتاری هم تمام امیدم همین است. صادقانه می‌گویم که اصلا انگیزه‌ام از حضور در جشنواره، بررسی مواجهه مخاطبان با فیلم است. نخستین برخورد جدی تماشاگران با فیلم، در جشنواره فجر است و واکنش آنها و امتیازی که به فیلم می‌دهند برایم بسیار مهم است. کارگردان لاتاری درباره جایگاه این فیلم درکارنامه فیلمسازی‌اش بیان کرد: از روزی که فیلم مستند می‌ساختم تا به امروز، سعی کردم که فیلم به فیلم، کارم را بهتر بکنم. همیشه سعی کرده‌ام واکنش تماشاگران را برای خودم تحلیل و درک تازه‌ای از فضای کارم پیدا کنم. طبیعتا همان‌طور که برای ماجرای نیمروز فکر می‌کردم چند قدم جلوتر از ایستاده در غبار است، درباره لاتاری هم با همین نگاه، معتقدم واقعا چند قدم جلوتر از آثار قبلی‌ام است. برای خودم بهترین کاری است که تاکنون ساخته‌ام.

تأکید می‌کنم که این نگاه، مربوط به خودم است و ممکن است دیگران واکنش‌های متفاوتی نسبت به فیلم داشته باشند. هنوز عده‌ای هستند که «آخرین روزهای زمستان» را بهترین کار من می‌دانند. پس ممکن است نظرات با هم متفاوت باشند که البته برایم قابل احترام هستند. محمدحسین مهدویان در پایان گفت: از منظر خودم لاتاری بهترین فیلمی است که تاکنون ساخته‌ام و تجربیاتی در آن داشته‌ام که در آثار قبلی‌ام نداشته‌ام. فضاهایی در لاتاری وجود دارد که در فیلم‌های قبلی نبوده است. لاتاری فیلمی جان‌دار، پرنفس و بشدت داستانگوست. لاتاری را از این جهت دوست دارم که بشدت سینمای زنده‌ای است. درباره زندگی مردمی است که مربوط به اتفاقات روز است اما درعین‌حال یک داستان است. بخش‌هایی از داستان فیلم، تخیل شیرینی است که دوستش دارم. آدم‌های لاتاری، آدم قصه‌اند.

پولاد امین