تاثیر سرمایه های نهاد‌های حاکمیتی درساخت فیلم ها / حذف تدریجی بخش خصوصی از سینما

مدت‌هاست که با هدف خصوصی‌سازی بودجه سینما به دوش بخش خصوصی افتاده و یارانه های دولتی نیز حذف شده است. در حالی که بخش خصوصی سینما هر روز نحیف‌تر می‌شود. شاهد این ادعا در سی و ششمین جشنواره فیلم قابل رویت بود. بخش اعظمی از تهیه‌ فیلم را بخش دولتی به عهده گرفته بود و تهیه‌کنندگان با سابقه خصوصی فیلمی در جشنواره فجر نداشتند.

تا جایی که بهرام توکلی در نشست خبری فیلم «تنگه ابوقریب» به صورت علنی اعلام کرد که تهیه کننده خصوصی در سینمای حال حاضر وجود ندارد. اظهارات توکلی که با واکنش‌های شدیدی از سوی اهالی سینما همراه شد به این قرار بود: «سینمای مستقل در ایران وجود ندارد.این مساله دلایل پنهانی دارد که مشخص نیست. چرایی دارد که مفصل است اما در ایران سینمای مستقل نداریم.»اگرچه اظهارات این کارگردان چندان به مذاق فعالان بخش خصوصی سینمای ایران خوش نیامد اما دور از واقعیت نیست. با فرض اینکه فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم فجر رونمایی می‌شوند، ویترین تولیدات سالانه سینما هستند.

جای خالی تهیه‌کنندگانی نظیر علیرضا رئیسیان، همایون اسعدیان، منوچهر محمدی، علی اکبر ثقفی، علی سرتیپی، جمال ساداتیان و .... که سال‌های پیش در بخش خصوصی فعالیت کردند، به چشم می‌خورد. در همین راستا علی ملاقلی‌پور در چند روز اخیر ویدیویی منتشر کرد که در گفت‌و‌گویی تصویری توضیح می‌دهد: «این شعاف نیست، واقعیت است. تمام تهیه‌کنندگانی که وزارت ارشاد آدرس می‌دهند یا بچه‌های اطلاعات هستند یا بچه‌های بازنشسته سپاه یا بچه‌های مسئولان کشور در دولت و مجلس.

به اصطلاح الرابطون و الرابطون، اولائک المقربون. هر کس ارتباط دارد، مقرب‌تر است. سید محمود رضوی از کجا آمده است، سابقه‌اش را قبل از اینکه تهیه‌کننده شود، روی کاغذ بنویسد تا ببینیم چه کاره بوده است. من برای ۳۰ فیلم دستیاری برنامه‌ریزی کرده‌ام. از دستیار ۳ شروع کردم و با افتخار خیابان را بستم. کلی فیلم کوتاه و مستند ساختم.من سابقه‌ام را قبل از اینکه کارگردان شوم، روی میز می گذارم، رضوی هم بگذارد، مسعود ده‌نمکی هم همینطور. ببینم چند چند هستیم.» اظهار نظر تند علی ملاقلی‌پور، پسر مرحوم رسول ملاقلی‌پور حرف تک تک اهالی بخش خصوصی سینما است که هر از گاهی رسانه‌ای می‌شود.

سوال مهمی که درباره این معضل مطرح می‌شود این است که آیا به زودی بخش خصوصی در آینده نه چندان دور با توجه به شرایطی که کارگردان‌ها هم ترجیح می‌دهند با بخش دولتی همکاری کنند، از بین می‌رود؟ در همین راستا با ساسان سالور تهیه کننده مستقل سینما گفت‌و‌گو کردیم.

یک جنگ نامتعادل در حال شکل‌گیری است

ساسان سالور که در این دوره از جشنواره تهیه کنندگی فیلم «هایلایت» را به عهده داشت، درباره حذف تدریجی بخش خصوصی در سینما توضیح می‌دهد: « وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان سینمایی به جای آن که در از فیلم‌های مستقل حمایت کنند، برعکس شرایط را برای آن‌ها سخت‌تر می‌کنند. به طبع ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی هم کم‌تر می‌شود. سازمان سینمایی بیشتر از فیلم‌ها دولتی حمایت میکند که با رانت دولتی و ارگان مشخصی تولید شده‌اند. . به عینه می‌بینیم فیلمی که هنوز مهر پروانه نمایش نخورده است، اکران نوروزی می‌گیرد. این مناسبات کجاست و در چه سازمان و شورایی چنین تصمیم‌گیری می‌شود! سازمان سینمایی با هدف حمایت از بخش دولتی، فیلم‌های مستقل که نه در شعار بلکه در عمل محصول بخش خصوصی هستند را به حاشیه می‌برد.

به این ترتیب سرمایه‌گذارانی که از کانال‌هایی وارد سینما می‌شوند بعد از اینکه می‌بینند مناسبات سینما بدین شکل است، اکران خوب به فیلمشان نمی‌دهند و در واقع بازگشت سرمایه در کار نیست، کوله‌بارشان را می‌بندند و در جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کنند. سازمان سینمایی به عنوان سردمدار سینمای ایران باید راهکاری ارائه دهد. حداقل بخشی از حمایتش را متوجه بخش خصوصی کند. چرا که سینمای مستقل نفس‌های آخرش را می‌کشد.

این بخش از زمانی که شکل گرفته است با توقیف و در اکران‌های نامناسب قربانی شد. بنابراین یک جنگ نامتعادل در حال شکل‌گیری است. در جریان این روند تا چند سال آینده سینمای مستقل نخواهیم داشت. هر کسی می‌خواهد فیلم بسازد باید به یکی از ارگان‌های سینمای دولتی رجوع کند. مثال واضح این روند سازمان اوج است. در نهایت تهیه‌کنندگان مجبور هستند زیر مجموعه آن‌ها فعالیت کنند تا همه چیز از فیلترینگ آن‌ها عبور کند.

شاهد هستیم که به این فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر و اکران‌ها هم توجه ویژه‌ای می‌شود. برعکس سینمای مستقل در مثالی واضح فیلم «عصبانی نیستم» است که ۱۰ بارنوبت اکران می‌گیرد و مجدد لغو می‌شود. اگر قرار است سینمای این بخش ادامه داشته باشد، سازمان سینمایی باید ورود کند.»

تهیه‌کننده فیلم «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» درباره دغدغه سازمان سینمایی برای حمایت از بخش مستقل می‌گوید: «وقتی هدف حمایت از بخش دولتی است، بخش خصوصی ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود. نمی دانم واقعا زورشان نمی‌رسد یا تعمدا این کار را می‌کنند که بساط سینما مستقل برچیده شود. همانطور که دیدیم امسال تنها جشنواره‌ای بود که زمزمه‌هایی شنیده شد مبنی بر اینکه سینمای مستقل وجود ندارد. دوستانی که ادعا کردند این بخش وجود ندارد، به فیلمسازان مستقل رجوع کنند. مگر می شود فعالیت آن‌ها در این سال‌ها پاک کرد. کسانی که فیلم‌هایشان اتفاقات ویژه ای را رقم زده است. مگر میشود از اسم اصغر فرهادی که دوبار اسکار گرفته بگذریم.

سینمای مستقل وجود دارد اما دوستان قوت و قدرت را روی سینمای ارگانی گذاشته‌اند. ارگان‌هایی که اسم تهیه‌کنندگان را لیست می‌کنند و پیشنهاد همکاری می‌دهند. این تهیه‌کنندگان سالانه باید چند فیلم هدفمند بسازند.اگر خارج از این چارچوب عمل کنند. قطعا اجازه ساخت ندارند. امسال سمت و سوی جشنواره مشخص شد.

ضمن اینکه حمایت‌های پساجشنواره از سینماهای ارگانی نشان می‌دهد، همت دارند که سینمای مستقل نباشد.چراکه این بخش احتمالا دردسرهایی در زمینه پروانه نمایش و تخصیص سالن‌های نمایش ایجاد می‌کند. در بزنگاه‌هایی هم که باید از سینمای مستقل حمایت کنند، خودشان را کنار می‌کشند که ربطی به ما ندارد و گردن شورای صنفی می‌اندازند. انواع و اقسام مناسبات و قانون‌گذاری‌ها را خودشان می گذارند و هر جا به نفعشان باشد، قانون را عوض می‌کنند. همین اتفاقات باعث می‌شود در سال‌های آینده تعداد سرمایه‌گذارانی که از بخش خصوصی می‌آیند، به زودی رخت می بندند و به سمت دلالی و بازار ارز می‌روند.»

تهیه‌کننده فیلم «بدرود بغداد» درباره تمایل کارگردان‌ها برای همکاری با بخش‌های دولتی می‌گوید: «کارگردان‌ها فقط به خاطر مسائل اقتصادی ترجیح می‌دهند با بخش دولتی همکاری کنند. اگر کار شما در بخش خصوصی ساخته شود و گرفتار توقیف شود، کارگردان در مدت ۴ سال از صفحه سینما پاک می‌شود. کمااینکه کارگردان‌هایی داریم که چندین سال کار نکرده‌اند. فیلمنامه دارد اما خانه نشین است. چرا که همواره با کار قبلیشان مقایسه می‌شوند. دوستان ارگانی در روند تولید فیلم را به سود رسانی می‌رسانند. از سویی دیگر کارگردان‌ها بررسی می‌کنند و ترجیح می‌دهند با کسی کار کنند که برای فیلم اول ۳ میلیارد و نیم میلیون هزینه کنند. مطمئنا بخش خصوصی از پس این هزینه برنمی‌آید.»

فاطمه رنج‌اندیش