فیلم های زندگینامه ای درباره شخصیت های شناخته شده هر ساله بیشتر و بیشتر ساخته می شوند و نشانی از کاهش تولید آنها به چشم نمی خورد. در سال های گذشته فیلم های زندگینامه ای از موزیسین هایی مثل چت بکر و گروه NWA ساخته شده است، همین طور فیلم هایی درباره قهرمان هایی در زمینه های مختلف.
از چلسی سالنبرگر خلبان واقعه «معجزه در رودخانه هادسن» گرفته تا ورزشکار المپیک جسی اوانز. حالا اما موفقیت چشمگیر «اشکال پنهان» در گیشه و اکران فیلم های زنانه ای مثل «جکی»، «کریستین»، «فلورنس فاستر جنکینز» و «ملکه کاتوه» - که به طرز قابل توجهی همگی در سال ۲۰۱۶ اکران شدند – نشان می دهد که فیلمسازان بالاخره دارند زن ها را به رسمیت می شناسند.
داستان آدم های تکرویی که دردسرهای زیادی در زندگی شان دارند یا نابغه هایی با نقصان های دراماتیک – مولفه های آشنا در فیلم های زندگینامه ای – بیش از حد با کاراکترهای مرد پر شده. زن ها معمولا در نقش های مکمل بازی می کنند، و برای همین به طور کلی زن های موفق در بسیاری از فیلم های جریان اصلی آمریکا غایب هستند. اما در سه سال گذشته کمتر از یک چهارم فیلم های زندگینامه ای درباره زن ها بوده اند.
اشکال پنهان
یکی از عمده ترین دلایلی که باعث شده شاهد داستان های زنانه زیادی در هالیوود نباشیم، این است که تعداد کمی از زن ها فرصت این را پیدا می کنند که فیلمساز شوند و داستان های زنانه تعریف کنند. ۹۲ درصد فیلم هایی که در سال ۲۰۱۶ تولید شدند، کارگردان های مرد داشته اند و سهم زن ها از سمت های کارگردانی، نویسندگی و تهیه کنندگی تنها هفده درصد بوده. نتیجه این اتفاق حذف زندگی ها، چالش ها و موفقیت های بسیاری از زنان واقعی از سینماست.
به خاطر همین چیزهاست که موفقیت عظیم تجاری «اشکال پنهان» و تحسین همه جانبه منتقدان از این فیلم بیش از پیش مهم می شود. فیلم درباره سه زن آفریقایی – آمریکایی واقعی است که در اوایل دهه ۶۰ از کارکنان ناسا بودند: کاترین جانسون (با بازی تراجی پی. هنسون)، مری جکسون (جنل موان) و دوروتی وان (اکتاویا اسپنسر). هر سه شان ریاضی دانان کمتر شناخته شده ای بودند که به اجرایی شدن برنامه فضایی آمریکا کمک کردند.
جانسون مسیر پرواز اولین گردش جان گلن به دور زمین را محاسبه کرد، در حالی که مری جکسون آن قدر مبارزه کرد تا اولین زن سیاه پوستی شود که در ناسا به عنوان مهندس فعالیت می کند. از سوی دیگر دوروتی وان هم وقتی کارکنانش را اداره می کرد، مرزهای نژادی را از سر راه برداشت و در نهایت هم توانست در ناسا یکی از سمت های قدرتمند سرپرستی و نظارت را به دست آورد.
آلیسون شرودر، فیلمنامه نویس «اشکال پنهان» آن طور که خودش می گوید «با ناسا بزرگ شده» (وقتی دبیرستانی بوده در آنجا دوره کارآموزی اش را گذرانده) و حالا در بخش بهترین فیلمنامه اقتباسی نامزد اسکار شده است. او می گوید: «به نظرم مهم ترین چیزی که درباره «اشکال پنهان» باید بهش توجه کرد این است که پدر و مادرها بچه های نوجوان شان را به دیدن این فیلم می برند. انتظار این را نداشتم. خیلی از والدین را دیدم که بهم می گفتند: «ممنون به خاطر این فیلم، چون فیلمی بود که ما می توانستیم بچه های مان را به دیدنش ببریم. و واقعا با هم در موردش گفتگو کنیم.» و برایشان واقعا مهم بود که در این فیلم گونه ای جدید از قهرمان و قهرمان پردازی به مخاطب ارائه می شود.»
اشکال پنهان
در دوازده ماه گذشته غیر از «اشکال پنهان»، شاهد حضور موجی از فیلم های زندگینامه ای حول قهرمان های زن واقعی بوده ایم. واکنش های مثبتی از سوی منتقدان به فیلم هایی از جمله «ملکه کاتوه» (فیلمی درباره یک قهرمان شطرنج)، «فلورنس فاستر جنکینز» (که درباره خواننده ای است که به طرز حیرت انگیزی بد می خواند)، «کریستین» (فیلمی درباره یک خبرنگار زن) و «جکی» (که درباره یکی از مشهورترین بانوهای اول آمریکاست) ابراز شده است. خیلی از این فیلم ها نامزدی گلدن گلوب، جایزه انجمن بازیگران و اسکار به دست آوردند، و اکثرشان از مدل سرد و فاقد جذابیتی که در فیلم های زندگینامه ای همچون «دایانا» یا «گریسِ موناکو» شاهدش بودیم دوری کردند.
ولی با همه اینها، فیلم هایی که اشاره شد تنها بخش کوچکی از تولیدات هالیوود به حساب می آیند و آمار و ارقام هنوز هم به نفع مردهاست. آلیسون اوون، از تهیه کننده های کهنه کار هالیوود و از موسسان منیومنتال پیکچرز – استودیویی که تمرکزش روی ساخت فیلم هایی با محوریت کاراکترهای زن است – می گوید: «به نظرم باید از خودمان مقابل جریانی که به شدت از خود راضی است محافظت کنیم. باید متوجه باشیم که هر چقدر هم «اشکال پنهان» و موفقیت هایش بزرگ و عالی است، باز هم یکی از بسیار فیلم هایی است که باید ساخته شوند. باید به حرکت مان ادامه دهیم تا این فیلم ها تبدیل به استثنا نشوند.»
اوون فیلم های زندگینامه ای با شخصیت زن مهمی چون «الیزابت» و «سیلویا» را تولید کرده است، و در حال حاضر یک فیلم زندگینامه ای درباره ایدا بایرون لاولیس، که از ریاضی دانان پیشگام بود، را در دست تولید دارد. می گوید: «در حال حاضر بر فراز یک موج جدید به سر می بریم. من قبلا هم چنین موجی را دیده ام. ولی بعد از مدتی فروکش کرد. امیدوارم که این طلوع یک دوران جدید باشد و کسانی که سرمایه ها را کنترل می کنند، ببینند که در این زمینه هم سوددهی وجود دارد و می توانند پول دربیاورند. بیش از نیمی از تماشاگران سینما را زن ها تشکیل می دهند.»
ملکه کاتوه
حتی با این که شواهد محکم و مبرهنی خلاف این قضیه را نشان می دهند، هنوز هم داستان های زنانه را به عنوان ریسک های سرمایه گذاری می شناسند. در دوران بلاک باسترها، فیلم های زندگینامه ای معمولا در حیطه فیلم های با بودجه متوسطی که کمتر کسی سراغش می رود قرار می گیرد. فیلم هایی که خرج خیلی زیادی ندارند ولی آن قدر هم ارزان ساخته نمی شوند که ارزش ریسک داشته باشند. پس برای کم کردن این ریسک یا باید بودجه فیلم را کم کرد یا حتما یک بازیگر چهره را به فیلم آورد تا نقشی را بازی کند.
ولی این مسئله همیشه چیز آسانی نیست. موسس وبلاگ «زنان و هالیوود»، ملیسا سیلورستاین می گوید: «پیدا کردن بازیگر مردی که حاضر باشد در یک فیلم با محوریت شخصیت اصلی زن، در نقش مکمل بازی کند واقعا سخت است چون مردها می خواهند همیشه در نقش اصلی ظاهر شوند. برای همین شما با چنین مشکلی برخورد می کنید و می بینید که خیلی از بازیگران مرد می گویند: «اوه نه، من این نقش را قبول نمی کنم.» معمولا نمی توان بازیگر مرد درجه یک یا حتی درجه دویی را پیدا کرد که حاضر باشد در کنار یک بازیگر زن اصلی، نقش مکمل را ایفا کند.»
آلیسون شرودر فیلمنامه نویس «اشکال پنهان» هم می گوید که دقیقا همین جیزهایی را که سیلورستاین توضیح داد، تجربه کرده است. شرودر می گوید: «من رفتم و ایده ام را برایشان توضیح دادم. گفتند «عاشق ایده ات هستیم، ولی می توانی هر دوی شخصیت های اصلی را به کاراکترهای مرد تبدیل کنی؟» آدم دلش می خواهد سرش را بکوبد به میز.»
خیلی از فیلمسازان زن ابراز امیدواری کرده اند که موفقیت «اشکال پنهان» در گیشه باعث شود که پروژه های زندگینامه ای بیشتری با حضور شخصیت های زن، مخصوصا زنان رنگین پوست برای ساخت چراغ سبز بگیرند. «اشکال پنهان» بیش از صد میلیون دلار فروش داشته است که آن را تبدیل به پرفروش ترین نامزد بهترین فیلم اسکار امسال کرده ولی بسیاری از فیلم های زندگینامه ای با محوریت زنان در سال های اخیر با شکست تجاری مواجه شده اند.
اشکال پنهان
برای مثال می توان به فیلم «حق رأی» اشاره کرد که در آمریکا تنها ۴.۷ میلیون دلار فروش داشته. فیلم های زندگینامه ای به طور کلی سهم کمی در بودجه های عظیم استودیویی دارند. برای خیلی از سرمایه گذارها بحث جنسیت شخصیت ها به اندازه ژانر فیلم، عنصر تعیین کننده ای به حساب نمی آید. با همه اینها شرودر امیدوار است. می گوید: «فکر کنم ما ثابت کردیم که فیلم های زندگینامه ای با محوریت زنان، چیزی خلاف قاعده و عجیب نیستند. ولی همیشه در هالیوود بهانه هایی وجود دارد.
خیلی ها از این که در گیشه شکست بخورند و پول شان را از دست بدهند می ترسند. برای همین دنبال فرنچایزها یا قهرمان های اکشن می روند. «اشکال پنهان» نشان داد که نه تنها می توان فیلمی با حضور زن ها و بازیگران سیاه پوست ساخت، بلکه می توان داستان نو و اصیلی هم تعریف کرد. به نظرم مخاطبان مشتاق این جور فیلم ها هستند.»
اوون با شرودر موافق است، می گوید: «مشکلی که سر فیلم های زندگینامه ای زنان داریم این است که بتوانیم ساختار یا جریانی در آن ایجاد کنیم که امیدوارانه باشد.» داستان هایی که درباره موفقیت ها و پیروزی های شخصیت ها است، در بحث های تجاری و گیشه ای بهتر عمل می کنند و وقتی قرار است ایده یک داستان زنانه را برای سرمایه گذاران یا سازندگان مطرح کنید، داشتن یک پایان خوش می تواند معامله را راحت تر رقم بزند. اوون اضافه می کند که «اصلا همین که بتوانیم داستان های اینچنینی را تعریف کنیم خودش یک پیروزی به حساب می آید.»
همسر نگهبان باغ وحش
دو استودیوی فاکس سرچ لایت و فوکاس فیچرز از پیشتازان ساخت فیلم هایی درباره زنان بوده اند. فاکس سرچ لایت در سال های اخیر دو فیلم «بل» ساخته آما آسانته و «اشکال پنهان» را تولید کرده. فوکاس فیچرز هم در سال ۲۰۱۷ فیلمی مثل «همسر نگهبان باغ وحش» را ساخته است. جشنواره فیلم آتنا در کالج بارنارد برای این که فیلمنامه هایی با شخصیت های اصلی زن بیشتر از قبل تولید شوند، هر ساله رقابتی را برگزار و طی آن بهترین فیلمنامه ها را برای خوانش و تولید انتخاب می کند. از میان شخصیت های واقعی مطرح شده در این فیلمنامه ها می توان به ماری کوری، پاتریشیا های اسمیت و بسی اسپرینگفیلد (زن سیاه پوستی که در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک موتورسوار قهرمان خدمت کرد) اشاره کرد.
از سوی دیگر شرودر مشغول کار روی مینی سریالی است درباره نقش زن ها در طول تاریخ که تا حدودی از یکی از کتاب های داستانی دخترش الهام گرفته. دبورا هیوارد از مؤسسان منیومنتال پیکچرز هم در حال حاضر روی پروژه ای کار می کند درباره اولین دانشجویان زنی که در سال ۱۸۶۹ اجازه تحصیل در دانشگاه کمبریج را پیدا کردند. اوون علاقه خیلی زیادی دارد تا داستان سارا ودینگتون را بسازد؛ وکیل ۳۶ ساله ای اهل تگزاس که برای قانونی کردن سقط جنین با دادگاه عالی مبارزه کرد و پیروز هم شد.
سینما مسلما تاثیرگذارترین رسانه جمعی است که تا به حال خلق شده و همان طور که «اشکال پنهان» ثابت کرد، به روی پرده آوردن قصه های اینچنینی لزوما منجر به یک درس تاریخی کهنه و کسل کننده نخواهد شد.
کریستینا نیولند – اسکوایر، ۲۳ فوریه ۲۰۱۷
- 9
- 5
