رد پای ترکیه در لغو برنامه های برنده نوبل

در روزهای ابتدایی نمایشگاه کتاب خبری اعلام شد که تقریباً مثل بمب عمل کرد؛ «اورهان پاموک» برنده جایزه نوبل ادبیات به ایران می آید. تقریباً در سال های اخیر در حوزه ادبیات شخصیت جهانی به ایران نیامده بود و حال حضور پاموک در ایران فرصت خوبی بود تا مستقیم با نگاه نویسنده کشور همسایه خود آشنا شویم. اورهان پاموک، نویسنده و رمان نویس اهل کشور ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۶ است.

او اولین ترک تباری است که این جایزه را دریافت کرده است. سرانجام پاموک به ایران آمد و قرار شد در چند مراسم ادبی شرکت کند. برپایی یک نشست خبری، شب پاموک، دیدار با تعدادی از نویسندگان ایرانی و همچنین شرکت در نمایشگاه کتاب ازجمله برنامه های پیش بینی شده برای این نویسنده ترک تبار بود اما برنامه های او با وجود اعلام قبلی لغو شد. با این که درباره دلیل لغو این برنامه ها در همان برهه فقط یک دلیل خنده دار و غیر قابل توجیه به نام «احتمال ازدیاد جمعیت» در زمان بازدید پاموک از نمایشگاه کتاب مطرح شد اما همان طور که به نظر می رسید دلایل دیگری باعث لغو برنامه های این نویسنده شده بود. خبرها و گزارش های ضد و نقیضی در این باره در روزنامه ها و خبرگزاری ها منتشر شد و البته هیچ مقام مسئولی هم در تایید یا رد آن موضعی نگرفت. در ادامه مطلب برای روشن شدن ماجرا این اخبار را مرور می کنیم.

انتقاد نماینده مجلس و یک روزنامه از سفر پاموک

در زمان سفر پاموک، حجت الاسلام پژمانفر، نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی و روزنامه کیهان از این که فردی با سابقه حمایت از سلمان رشدی به ایران سفر می کند، انتقاد کردند. البته بعدا پاموک و مسئولان نشر ققنوس مسئله حمایت از سلمان رشدی را تکذیب کردند. اما کسانی لغو برنامه ها را مرتبط با این مواضع دانستند. مصطفی مستور، از این گروه بود و در این باره نوشت: «من به سهم خودم از کمیسیون فرهنگی مجلس و فلان روزنامه انتظار ندارم برای ترویج فرهنگ کتاب خوانی و تعامل فرهنگی با جوامع دیگر و توسعه فرهنگی و رفع ممیزی و ایجاد نشاط فرهنگی در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب و کمک به ناشران خصوصی و معرفی سرمایه های ملی فرهنگی به جهان گام های موثری بردارند، تنها انتظارم این است که برای رشد فرهنگ مانع تراشی نکنند. می دانم انتظار زیادی است.»

وزارت ارشاد به عنوان مقصر معرفی شد

اما روزنامه «صبح نو» ضمن تکذیب حمایت پاموک از سلمان رشدی، مقصر این اتفاق را وزارت ارشاد معرفی کرد و در ۲۳ اردیبهشت ماه نوشت: «اورهان پاموک یک بار در سال ۱۳۸۲ زمانی که هنوز نوبل نگرفته بود، به دعوت انتشارات ققنوس به ایران آمده بود و تمام برنامه های پیش بینی شده وی برگزار شد. درآن زمان کسی به حضور پاموک، اعتراض نکرد و او نیز درباره حمایت از سلمان رشدی اظهارنظری نکرد. به نظر می رسد در لغو برنامه های اورهان پاموک در ایران قصوری متوجه ارشاد است، چرا که وقتی حساسیت هایی متوجه شخصی است، این افراد باید نسبت به توجیه و برطرف کردن سوءتفاهم ها اقدام می کردند که این اتفاق نیفتاده است. در روزی که پاموک قرار بود به نمایشگاه کتاب بیاید و نیامد مسئولان ارشاد و نمایشگاه کتاب توصیه کردند این نویسنده در ساعات ابتدایی صبح و در خلوتی به نمایشگاه بیاید که از سوی بانیان حضور پاموک این پیشنهاد رد شد.»

پای ترکیه به لغو برنامه پاموک باز شد

اما سایت شهرستان ادب، در ۲۹ اردیبهشت روایت دیگری از ماجرا بیان کرد: «شنیده های ما از منابع مختلف خبر از ورود سفارت ترکیه به این مسئله را می دهند. نامه ای رسمی از سفارت ترکیه به وزارت امور خارجه کشورمان مبنی بر لزوم جلوگیری از برنامه های اورهان پاموک در ایران فرستاده شده و در پی فشار سفارت، نامه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارجاع و در نتیجه برنامه های علمی و ادبی پاموک لغو شده است. یعنی برخلاف ادعاهای رسانه های فارسی زبان بیگانه، روزنامه نگاران و نویسندگان داخلی، جلوگیری از برنامه های اورهان پاموک نه به خاطر نگاه امنیتی و دولت ایران که به خاطر نگاه امنیتیِ حکومت ترکیه بوده است!»