ماجرای قرار جالب حسین علیزاده و سایه/ ‌اثری که باعث حیرت ابتهاج شد

حسین علیزاده، هنرمند پرآوازه کشورمان آثار ماندگار و ارزشمند زیادی در حوزه موسیقی ساخته است که انتخاب برترین آنها ممکن نیست. چه کارهای بی‌کلام و آهنگسازی برای فیلم‌ها و سریال‌ها و چه کنسرت‌ها و آثاری که علیزاده با همراهی محمدرضا شجریان و دیگر خواننده‌های مطرح اجرا و منتشر کرده است.

اما همه مردم "نینوا"حسین علیزاده را از صداوسیما شنیده‌اند و با آن دلشان لرزیده و تأثیر این موسیقی بی‌کلام را در ایام حزن و ماتم و به‌ویژه در سوگواری ائمه اطهار حس کرده‌اند. گرچه شاید خیلی‌ها ندانند این اثر جاودان کار کیست و چگونه ساخته شده است.

به گزارش ایرنا، سید عباس سجادی، شاعر و پژوهشگر موسیقی، در گفت‌وگویی ویدیویی که با استاد حسین علیزاده داشته و در کانالش منتشر شده، ماجرای ساخته شدن نینوا را مرور کرده است.

علیزاده حرف‌هایش را درباره ساخته شدن نینوا این‌طور شروع کرد: یک‌بار به عباس کیارستمی گفتم که به نظر من همه هنرمندان در زندگی‌شان یک اثر می‌نویسند و آن اثر را در طی تاریخ تکرار و کامل می‌کنند. نمونه‌هایش فیلم‌های خود کیارستمی بود. یعنی مثل این است که شما به یک موضوعی فکر می‌کنید و این فکر در سنین مختلف شما بلوغ پیدا می‌کند و یک اثر دیگر تولید می‌شود ولی آن اثر قبلی هم در این اثر وجود دارد. از من پرسیده می‌شود که چطور شد آن اثر را ساختی، اما من همیشه یک سلسله کار به نظرم می‌آید. مثلاً من سال ۶۲ نینوا را ساختم ولی از ۶۲ به بعد دیگر زندگی نکردم؟ دیگر زندگی من چیزی نداشت که روایت کنم؟ همه قطعاتی که ساخته‌ام برایم عزیز هستند. چون تمام روزهایی که زندگی کرده‌ام برایم عزیز بوده است و هیچ روزی هم ندارم که بدون قصه‌ای زندگی کرده باشم. اتفاقاً فراز و نشیب زندگی‌ام بسیار زیاد بوده و من الان که در حضور شما نشسته‌ام، پر از آنها هستم و خیلی خوشحالم که با زبان موسیقی آنها را روایت کرده‌ام. شما اجرای نوا در سال ۵۶ را گوش کنید و بعد بروید نینوا را گوش کنید. کاراکتر سازها عوض می‌شود، ولی جوهره همان است. در نوا یک جوری آدم به درونش می‌رود، من این را با خودم نجوا می‌کردم. نینوا یک جوری غمگین است

علیزاده در ادامه به ماجرای جالبی در مسیر ساختن اثر نینوا اشاره کرد: یک بار سایه (امیر هوشنگ ابتهاج؛ شاعر معاصر) گفت من دارم یک مثنوی می‌سازم، گفتم چه خوب، بیا به همدیگر یک تعهدی بدهیم. خیلی جسارت بود که من به سایه این را بگویم.

اصلاً هم اندازه و هم قد نبودیم. گفتم شما تا وقتی که مثنوی‌ات را می‌سازی من هم این قطعه‌ام را تمام می‌کنم و وقتی تمام شد می‌گذاریمش موسیقی متن مثنوی شما. گفت خیلی خوب است و قبول. و واقعاً این ذوق و شوق در هر دوی ما به‌وجود آمد. من تا آن موقع عادت کرده و یاد گرفته بودم که نجوای درونی‌ام را در دستگاه نوا زمزمه کنم. واقعاً دستگاه نوا یک حس خاصی را برای من ایجاد می‌کرد. نوشتن و ساختن نینوا چیزی نزدیک ۵ -۶ ماه طول کشید که البته به موازاتش کارهای دیگری را هم انجام می‌دادم. در هر صورت این کار ضبط شد. و یک روز صبح میکس‌های آخر را با ایرج حقیقی انجام دادیم و بلند شدیم رفتیم خیابان کوشک، منزل سایه.

سایه بی‌تاب سیگار دستش بود که بیایید ببینم کار چطور شده. سایه دستگاه صوتی خیلی خوبی داشت. اولین شنونده درست و حسابی این قطعه، سایه بود. آن روز من بودم، مجید درخشانی، جمشید عندلیبی و سایه. این را گذاشت داخل دستگاهش و پخش کرد. من با خود گفتم که واقعاً این را تو ساختی، یواشکی در دلم به خودم گفتم: آفرین، آفرین. سایه هم سیگار پشت سیگار. یک سکوتی کرد. سکوتش لازم بود. بعد از مدتی سری تکان داد و گفت حیف نیست این بیاید زیر شعر من. این همه چیز دارد. باید خودش مستقل باشد. آن موقع که این حرف را زد سال ۶۲ بود، من ۳۲ سالم بود. یک بزرگی جلوی من نشسته بود و می‌گفت کار تو حیف است بیاید زیر کلام من. این باید خودش منتشر شود. در هر صورت قرار بر همین می‌شود. ولی هر دو موفق بودیم در آن قرار. چون سایه مثنوی‌اش را تمام کرد من هم نینوایم را.

حسین علیزاده در کنار امیر هوشنگ ابتهاج (سایه) در دهه ۶۰

این آهنگساز شناخته شده کشورمان در پایان این گفت‌وگو تأکید کرد: چقدر خوب است که سفارش دهنده یک کاری، خودش یک هنرمند دیگر باشد. به هر صورت اگر کسی علاقه‌مند باشد که بداند بعد از سال ۶۲ من چه کارهایی کرده‌ام، این است که نینوا برای من یک پله شد، اما من در چارچوب نینوا نمانده‌ام. اتفاقاً دست به تجربه‌های دیگری زدم که خارج از ایران هم اجرا شد. در تمام این مسیری که طی کرده‌ام، یکی از پیچ‌هایش نینوا است. وقتی با کیارستمی صحبت کردم گفتم به نظر من هنرمندان در تمام عمرشان یک اثر را به‌وجود می‌آوردند و از آن اثر شروع می‌کنند و آن بسط و گسترش پیدا می‌کند.

گفتنی است بخشی از گفت‌‎وگوی بلند سید عباس سجادی با حسین علیزاده در کتاب دست‌نوشته‌های پارتیتور "نی‌نوا و ارکستر زهی" توسط مؤسسه فرهنگی تار و پود منتشر شده است.