از راه تا چاه خوانندگی بازیگران

قصه تکراری است. اما هر دم از باغ این قصه تکراری، تازه‌بری می‌رسد و آتش پنهان در خاکستر ماجرا دوباره شعله می‌کشد. خواننده شدن بازیگرهای سینما و تلویزیون سال‌هاست که کانون بحث‌های بسیاری شده است. پیشگامان این ماجرا که نزدیک به دو دهه پیش آرام آرام آغاز شد، بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، حسین پناهی، پرویز پرستویی، حمید جبلی و ... بودند که شروع به خوانندگی و گویندگی کردند و از قضا برخی از آنها نیز آثار درخشانی خلق کردند.

اما در میان نسل جوان‌تر و بازیگران مطرح امروزی اگرچه کسانی همچون امیرحسین مدرس، حامد بهداد و محمدرضا هدایتی به واسطه تجربیات و آموخته‌هایشان آثار قابل قبولی تولید کرده‌اند اما دیگر بازیگران همچون بهرام رادان، مهران مدیری، امین حیایی، محمدرضا فروتن، کامران تفتی، محمدرضا گلزار و ... نتوانستند تجربه‌های پیشرو و البته موفق بازیگران پیشین را تکرار کنند.

کار به تولید آثار و برگزاری کنسرت‌هایی کشید که داد بسیاری از هنردوستان و به ویژه هنرمندان حوزه موسیقی را درآورد. اوایل پاییز امسال نیز برگزاری کنسرتی از سوی محمدرضا گلزار در خارج از کشور و نوازندگی او موج بزرگی از اعتراض‌ها را ایجاد کرد. به طور کلی تقریبا همه کارشناسان موسیقی منتقدان سرسخت حضور بازیگرانی هستند که بدون توانایی و دانش کافی وارد حوزه موسیقی و به ویژه خوانندگی می‌شوند. 

در تازه‌ترین اظهارنظر فریدون شهبازیان موسیقیدان و آهنگساز شناخته‌شده کشور ما که موسیقی آثار معروف و مطرحی چون «جام تهی» با آواز محمدرضا شجریان، «بشنو از نی» با صدای شهرام ناظری، «کاشفان فروتن شوکران» با دکلمه احمد شاملو و بسیاری دیگر از آلبوم‌های خاطره‌انگیز را در کارنامه دارد،‌ از وضعیت موسیقی کشور اظهار تاسف کرده و ضمن انتقاد از برخی مسائل موجود درباره مدیریت موسیقی گفته است: «متاسفانه طی این سال‌ها روند موسیقی شکل و شمایل دیگری به خود گرفته است. زمانی که آقای محمدرضا گلزار به خودش اجازه می‌دهد در کنسرتش روی صحنه برود و ویولن بنوازد، آواز بخواند و پیانو و گیتار بزند انتظاری بیش از این نمی‌توان داشت. زمانی که مهران مدیری خوانندگی می‌کند و کنسرت می‌دهد وضعیت همین می‌شود که می‌بینید. این اوضاع چگونه درست خواهد شد؟»‌ او همچنین در پایان تاکید کرده که «به نظرم این وضعیت هیچ‌گاه درست نمی‌شود و اگر قرار است چنین اتفاقی بیفتد اوضاع باید به هم بریزد که این نیز شدنی نیست.»

موسیقیدانان چه می‌گویند؟

اما پیش از این نیز بسیاری دیگر از کارکشته‌های موسیقی از وضعیت بغرنج این هنر در سال‌های اخیر و به ویژه درباره حضور برخی سلبریتی‌های سینما در موسیقی که از قضا توانمندی و هنری در این زمینه ندارند، اظهار تاسف و نگرانی کرده بودند. پیش از این شاهین فرهت، آهنگساز و استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، درباره علل گرایش بازیگران به خوانندگی گفته بود: «این افراد به چند دلیل به سمت این هنر گرایش پیدا می‌کنند؛ یا به‌دلیل علاقه به موسیقی یا به‌دلیل علاقه به شهرت. به‌طور کلی اگر از جنبه درست و منطقی به این موضوع نگاه کنیم، متوجه می‌شویم این افراد از جنبه مادی به این موضوع نگاه می‌کنند و علاقه در درجه دوم قرار دارد.

این افراد فکر می‌کنند چون در عرصه بازیگری موفق بوده‌اند، می‌توانند در موسیقی و خوانندگی هم موفق باشند و این بزرگ‌ترین اشتباه آنهاست؛ زیرا هرکسی را برای کاری ساخته‌اند. در طول تاریخ هنرمندان بسیاری بودند که موسیقیدان‌های خوبی شده‌اند؛ اما در این دوره این اتفاق کمتر پیش می‌آید زیرا موسیقی جنبه تجاری پیدا کرده است. به‌نظر من هرکس باید در حوزه کاری خود فعالیت کند؛ زیرا هر انسانی باید یک راه را ادامه دهد تا بتواند در کار خودش پیشرفت کند.»

پیروز ارجمند هم که سابقه مدیریت در دفتر موسیقی وزارت ارشاد دارد، درباره عدم صدور مجوز برای برخی کارهای نازل در حوزه موسیقی گفته است: «درباره اینکه آیا باید به اینها مجوز داد یا نه، باید بگویم اصلا نمی‌شود چنین قانونی را وضع کرد و از ارشاد خواست که چنین کاری انجام دهد. اما می‌شود از این افراد یک تقاضا کرد که در کار خود ورزیده شوند یا در واقع مدیریت شوند. یعنی اگر گلزار خواست ویولن بزند، مدیر برنامه‌اش این اجازه را ندهد. یا مثلا امروز حق نداریم به مهران مدیری بگوییم که نباید بخوانی. اما می‌توانیم به او پیشنهاد کنیم که با توجه به جنس صدای شما و کاراکتری که صدای شما دارد، چنین آثاری بخوانید یا با چنین آهنگسازانی کار کنید. ما می‌توانیم مشاوره بدهیم و خواهش کنیم در این وانفسایی که اوضاع بی‌حساب ‌و کتاب است، حداقل کارشان را اندکی درست‌تر انجام دهند.»

اما با وجود چنین منتقدانی بابک زرین که آهنگسازی و تنظیم تمامی قطعات آلبوم محمدرضا فروتن را برعهده داشته است، درباره حضور بازیگران در عرصه موسیقی و خوانندگی معتقد است: «چه اصراری داریم همه را از کاری که انجام می‌دهند منع کنیم؟ باید حضور بازیگران در عرصه خوانندگی را فرصت خوبی دانسته و این حضور را به فال نیک بگیریم. کسی که وارد دنیای خوانندگی می‌شود، باید با مهارت‌های خواندن آشنا باشد. چه بسا بازیگرانی که بسیار رساتر، بهتر و تکنیکی‌تر از خواننده‌های امروزی می‌خوانند. درست و غلط بودن این مساله نیز به ما ربطی ندارد؛ چون هر کس خودش بهتر می‌داند که در چه کاری می‌تواند به موفقیت‌های بهتر و بیشتری دست یابد.» سامان احتشامی نیز که پیش‌تر در کنسرت مهران مدیری برای او پیانو نواخته بود، صدای مدیری را بهتر از بسیاری از خوانندگان امروز توصیف کرده بود. نکته آن است که عمده موافقان خوانندگی بازیگران آهنگسازانی هستند که با آنان همکاری کرده‌اند.