میلاد دخانچی مجری-برنامه ساز جوان رسانه ملی را بیشتر از هرچیز، با «جیوگی» می شناسیم. او که نزدیک به یک دهه است در تلویزیون برنامه می سازد، در نیمه دوم سال ۹۶، دو برنامه نسبتاً پرمخاطب را روی آنتن تلویزیون داشت؛ مسابقه نوجوانانه «فاز» در شبکه دو و برنامه گفت وگومحور «سختانه» در شبکه سه. که این دومی، حسابی بحث برانگیز هم شد. با میلاد دخانچی به مناسبت پایان این سال پرکار، گپ وگفتی داشتیم که در ادامه می خوانید:
* ایده اولیه «فاز» از کجا آمد؟
- طرحی به آقای کاوه، تهیه کننده برنامه رسید که ایده مسابقه ای برای نوجوانان بود. ما طرح را نپسندیدیم و اتاق فکری تشکیل دادیم و۲.۵ ماه، وقت گذاشتیم تا به طرح کنونی «فاز» رسیدیم.
* چرا روی ایده های عام المنفعه تمرکز کردید؟ با تمرکز روی ایده های درآمدزا، ایده های ناب تری نصیب تان نمی شد؟
- استارت آپ ها معمولاً به سمت اقتصاد نئولیبرال ختم می شوند. اما چون بحث عدالت اجتماعی-فرهنگی برای ما خیلی مهم بود، ایده های عام المنفعه را محور کار قرار دادیم. قالب این برنامه هم از مفهوم «نوآوری اجتماعی» تبعیت می کند. این ایده ها که تعاون و همکاری را در جامعه گسترش می دهند، متفاوت از ایده های استارت آپی هستند که با هدف کسب درآمد در بازار سرمایه داری اجرا می شوند. این جا منافع اجتماعی غلبه دارد بر منافع شخصی.
* فکر نمی کنید ظرفیت گروه سنی ۱۶-۱۲ سال مناسب ایده های سنگین «فاز» نیست؟
- این دقیقاً همان پیش فرضی است که نخواسته در این سال ها به نوجوان ها اعتماد کند. ما دقیقاً می خواهیم همین فضا را بشکنیم. تازه ما الان در فصل اول برنامه هستیم و در صورتی که چند فصل از «فاز» تولید شود، خودش نوجوان های کشور را ترغیب خواهد کرد که به حل مشکلات اجتماعی و فرهنگی فکر کنند.
* تا به حال برنامه سازی برای نوجوانان در تلویزیون، جدی نبوده. برای شما چه سختی هایی داشت که وارد فضایی شوید که فعالیت زیادی در آن انجام نشده بود؟
- بزرگ ترین مشکل، انقطاع از نسل قدیم برنامه سازان تلویزیونی است چون ما نسل جدید محسوب می شویم و این امکان را پیدا نکرده ایم که از نسل قدیم و تجربیات آن ها در این حوزه باخبر شویم. دوم این که نوجوانی در نسل جدید با نسل قدیم تفاوت زیادی کرده و اقتضائات پیچیده تری دارد که باید در تولید برنامه، لحاظ می شد. سوم هم استفاده از ژانر رئالیتی شو است که لحن خاصی را می طلبد.
* به نظر می رسد هر صداپیشه دیگری هم به جای محمد بحرانی، می توانست در «فاز» گویندگی کند. به هر حال محمد بحرانی ظرفیت خلاقیت های ویژه ای دارد که به خاطر آن ها مشهور شده ولی در «فاز» از آن ها استفاده نشده است. مشابه همین اتفاق، برای مژده لواسانی مجری برنامه هم است.
- اگر بخواهم صادقانه بگویم، بازخوردی که ما از انتخاب خانم لواسانی و آقای بحرانی گرفتیم، خیلی معطوف به سلیقه بود. درباره هرکدام از این دو نفر، بعضی مخاطبان اعتقاد داشتند که صدای این دو نفر خوش وزن بوده و روی برنامه، به خوبی نشسته و بعضی مخاطبان هم مخالف بودند. تنوع واکنش ها آن قدر بالا بوده که به ما می گوید این تصمیم، حداقل تصمیم غلطی نبوده است.
* وجه ستارگی محمد بحرانی در انتخابش دخیل نبود؟
- نه این طور نبود. ما صداهای مختلفی را تست کردیم. صدای کلیشه ای تلویزیونی بود که تیزر می خواند و ما می دانستیم که چنین صدایی نمی خواهیم. آن صدا را آقای بحرانی هم می توانست اجرا کند. ایشان صدایی را اتود زد که مرد مقتدری را تداعی می کرد که اتفاقی پرانرژی را گزارش می کند. به نظر ما این صدا حسابی روی «فاز» نشست و وقتی با حضور صدای خانم لواسانی، به نوعی تعدیل هم شد، احساس کردیم به ترکیب خوبی رسیدیم.
* برویم سراغ «سختانه» . انتظار استقبال داشتید؟
- بله، ولی لزوماً انتظار استقبال مثبت نداشتم ولی توقع فضاسازی در فرهنگ ایرانی را داشتم. بالاخره «سختانه» روی موضوعاتی دست می گذارد که با کمی فاصله، از مسائل جدی روزگار ماست.
* دلیل خاصی داشت که برنامه های اول را در ماه های شهریور و مهر ضبط کرده بودید ولی تا آذرماه روی آنتن نرفت؟ آیا قرار بود مدیران تلویزیون ببینند و بعد تصمیم بگیرند پخش کنند یا نه؟
- نه، ما باید حداقل ۶-۵ برنامه ضبط می کردیم و به ثباتی نسبی می رسیدیم و بعد پخش را شروع می کردیم. به خاطر ممیزی نبود.
* در برنامه اول، برای حضور محمد قوچانی در تلویزیون، کسی که کمتر پیش می آید مهمان یک برنامه تلویزیونی باشد، مشکلی پیش نیامد؟
- نه.
* یعنی هیچ کس از مدیران تلویزیون توصیه ای درباره او نکرد؟
- قاعدتا یک بحث های اولیه ای بود. ولی مخالفت جدی به معنای ممیزی نه.
* چرا در همان ۵-۴ هفته اول، «سختانه» چند بار پخش نشد؟
- یک بار به دلیل ویژه برنامه شب یلدا بود، یک بار حساسیت های درونی و بیرونی مانع شد و یکی دو بار هم لابی مهمانان، برنامه را از کنداکتور خارج کرد.
* در این مدت یک بار از ادامه پخش «سختانه» ناامید شده بودید. درست است؟
- بعد از ضبط یکی از برنامه ها بود که یکی از مهمانان توانست با لابی برنامه را از کنداکتور خارج کند. برای من جالب بود که ببینیم مهمان برنامه آن قدر قدرت دارد که می تواند استقلال سردبیر یک برنامه تلویزیونی را زیر سؤال ببرد و این موضوع به شدت ناامیدکننده بود. سوال این بود که بالاخره تلویزیون می خواهد از مجری اش دفاع کند یا مهمان برنامه. البته در نهایت با درایت مدیر شبکه سه، آن برنامه هم پخش شد.
* پس حامی اصلی شما مدیر شبکه سه بود؟
- بله قطعاً. اگر ایشان نبود، حتی یک فریم هم از «سختانه» پخش نمی شد.
* فشارها از جانب چه کسی بود؟
بعد از پخش برنامه اول، در چند سطح حساسیت به وجود آمده بود. بعضی حساسیت های داخلی بود، بعضی بیرونی و بعضی فرم و روایت برنامه برایشان مهم بود. بنابراین طبیعی بود که برنامه دچار مشکلاتی بشود و شد؛ ولی دوباره به آنتن برگشت.
* مهم ترین انتقادی که به لحن «سختانه» وارد می شود، این است که شما سؤالی دارید و ۵-۴ بار به انحای مختلف و با ادبیات متفاوت می پرسید. تا جایی که تبدیل به جدل می شود.
- دو نکته بگویم.اول این که هدف این برنامه گفت وگو نیست؛ این نیست که من سؤالی بپرسم و طرف مقابل، نکته ای را برای مخاطبان تبیین کند. هدف این برنامه، ترویج فرهنگ پاسخ گویی است؛ مهمان باید یاد بگیرد که به ابهام ها پاسخ بدهد. اما گاهی مهمان از پاسخ دادن به سؤالات سخت فرار می کند و مجری باید سماجت کند و او را در مسیر نگه دارد تا به پاسخ برسد. نکته دوم آن که تجربه ای که در برنامه آقای قوچانی داشتیم و محورهای بحث را زیاد کردیم، ناموفق بود و احساس کردیم مباحث الکن و ابتر می ماند نسبت به زمانی که مثلاً دو محور بحث داشته باشیم و با رویکردهای مختلف، به همان موضوعات بپردازیم. این یک تصمیم سردبیری بود.
* بعد از پخش برنامه اول، از مهمانان کسی بود که برنامه را لغو کند یا بخواهد برنامه پخش نشود؟
- ما کلاً دو مورد اختلافی داشتیم. یک مورد که قبلا درباره اش به تفصیل صحبت کرده ام که مهمان می خواست با رویکردی غیرمتعارف، در تدوین برنامه حضور داشته باشد و ما اجازه ندادیم.
* مورد اختلافی دیگر چه بود؟
- این که مهمان قبل از مصاحبه، خواستند به بعضی مسائل ورود نکنیم و تعامل کنیم، ما هم تمکین کردیم. ولی بعداً ایشان با لابی های بیرونی مانع پخش برنامه شدند و بعد هم که از ایشان خواستیم مکتوب بگویند چه بخشی از برنامه را می خواهند نگه دارند و چه چیزی را می خواهند حذف کنند، طبق نوشته ایشان، باید تقریباً ۶۰ درصد برنامه که شامل قسمت های چالشی و گرم بود، حذف می شد. ما قبول نکردیم و برنامه را پخش کردیم. نسخه کامل را هم در کانال تلگرام «سختانه» منتشر کردیم و البته ایشان در اقدامی غیراخلاقی، صوت خام برنامه را منتشر کردند؛ صوتی که ضبط آن غیرقانونی است و نقض حریم شخصی و همچنین سازمان صداوسیما بود.
* از چند نفر هم دعوت کرده بودید که نپذیرفته بودند. درست است؟
- بله، کسانی که در خاطرم هست، آقایان حسن عباسی، جواد شمقدری، شهاب مرادی و فریدون جیرانی بودند که حاضر به گفت وگو نشدند.
* فکر نمی کنید موضوعات مورد بحث «سختانه» نخبگانی است؟
- باید دید تعریف ما از نخبه چیست. ولی خوب یک برنامه زرد عامه پسند قاعدتاً نیست.
* خواست خود شما بود که «سختانه» از شبکه سه پخش شود؟
معمولاً جای برنامه های اندیشه ای تلویزیون، شبکه چهار است.
- «سختانه» لزوماً رویکرد اندیشه ای نداشت و ندارد. قرار است یک برنامه جذاب داشته باشیم که به موضوعات معرفتی هم می پردازد.
* اصلاً از نظر شما آیا لزومی دارد بحث های نظری و اندیشه ای در جامعه مطرح شود؟
- چرا نباید مطرح شود؟ انقلاب ما ثمره یک رنسانس اندیشه ای بوده. بدون بحث های نظری و اندیشه ای، صحبت از انقلاب بی معنی است.
*خودتان «جیوگی» را بیشتر می پسندید یا «سختانه» را؟ به نظر می رسد لحن «جیوگی» همه فهم تر بود و با وجودی که موضوعات مطرح شده در آن برنامه، نسبت به برنامه های روتین تلویزیون، عمیق تر بود ولی بیشتر از «سختانه» با مخاطب ارتباط برقرار می کرد.
- سختانه از بعضی جهات، تطور «جیوگی» بود ولی خوب خیلی خاص تر به موضوعات می پرداخت.
* حرف آخر؟
مشکلی که الان داریم، این است که هیچ کس درباره محتوای برنامه صحبتی نمی کند. تا به حال با همه این فشارها و سختی ها۹ نفر آدم مهم تأثیرگذار در فضای جامعه، در «سختانه» شرکت کرده اند و به سؤالاتی سخت در حوزه اندیشه پاسخ داده اند ولی از همه این کارهای محتوایی مهم غفلت می شود و موضوع صحبت رسانه ها، همه اش فرم برنامه بوده. انتظار من، صحبت عمیق تردرباره محتوای «سختانه» است.
مصطفی قاسمیان
- 11
- 3
