تعدادی از سریال های تلویزیون ایران، بنابر فضا و داستانی که داشتند و دارند، برای نشان دادن زنان بی حجاب، از گلاه گیس استفاده کرده و می کنند. با این حال، نحوه استفاده از کلاه گیس، از همان سال های ابتدایی انقلاب، حل نشده باقی مانده است و هنوز هم اگر کارگردانی برای روایت یک داستان بخواهد از تصویر زنان بی حجاب استفاده کند با موانع یا گلایه و اعتراض مواجه می شود.
خبر آنلاین در ادامه نوشت:سؤال همیشگی این است که سرانجام نمایش زنان با کلاه گیس در فیلم و سریال ها ممنوع است یا خیر؟ در صورتیکه ممنوع است، پس به چه علت گاهی اوقات تصویر زنان با کلاه گیس نمایش داده شده است و در صورتیکه یک بار این اتفاق رخ داده است، چرا کارگردانان برای دفعات بعدی با مشکل مواجه می شوند؟
مسئله دیگر اینکه به چه دلیل سخت گیری ها و اعتراضات نسبت به استفاده از کلاه گیس در یک سریال ساخته فلان کارگردان، بیشتر از یک سریال دیگر با کارگردانی بهمان هنرمند است؟
این روزها، شبکه یک صدا و سیما در حال پخش« روز های ابدی» است، سریالی که از ابتدا تا انتهای دهه ۵۰ را به تصویر میکشد و تعدادی از بازیگران زن آن از کلاه گیس استفاده می کنند. این اقدام، تاکنون با هیچ گونه ممنوعیتی روبرو نشده و بنظر می آید استفاده از کلاه گیس برای بازیگران زن، برای جواد شمقدری، راحت تر از بقیه کارگردان ها است که همین موضوع، تعجب عده زیادی را برانگیخته است.
پیرو این اتفاق، بحثی که در فضای مجازی شکل گرفته، این است که به چه دلیل فیلم« کاناپه» کیانوش عیاری به همین علت مدت هاست توقیف شده و دیگر سریال ها و آثار سینمایی با مانع مواجه شده اند و در عوض ،« روز های ابدی» به راحتی و سادگی، از کلاه گیس بر سر بازیگران زن استفاده می کند.
جدا از بحث و تحلیل این اتفاق، نگاهی انداخته ایم به تاریخچه پُر حاشیه و جنجالی استفاده از کلاه گیس در سریال های تلویزیونی ایران.
افسانه بایگان در «سربداران»
سابقه استفاده از کلاه گیس پس از انقلاب برای نخستین بار ، به سریال« سربداران» با کارگردانی محمدعلی نجفی بر می گردد که در سال ۶۲ روی آنتن تلویزیون رفت. این سریال، روایت قیام سربداران خراسان علیه مغول ها را به تصویر می کشید.
در« سربداران»، در صحنه هایی که مربوط به بازی افسانه بایگان در نقش ترکان خاتون بود، این بازیگر با کلاه گیس ظاهر می شد. اگرچه در برخی صحنه ها، افسانه بایگان با این حجاب دیده شد، ولی تنها بخشی کوچک از نقش آفرینی این بازیگر بود؛ چرا که بسیاری از سکانس ها و پلان هایی که ترکان خاتون در آن ها حضور داشت، هنگام پخش، بیرون کشیده شد و این شخصیت به شدت در معرض سانسور و حذف قرار گرفت. حتی افسانه بایگان بعد ها گفت حساسیت روی تصویر او آن قدر زیاد بوده که مدیران تصمیم داشته اند این شخصیت را به صورت کامل از سریال حذف کنند.
این چند صحنه« سربداران» با بازی افسانه بایگان هم که از تیغ سانسور در امان ماند و پخش شد، به نقل از دست اندرکاران ساخت این سریال، به مدد توصیه امام خمینی بوده است؛ چرا که گفته بودند اگر قرار باشد زن دربار مغول، مثل زنان دیگر باشد، که نمی شود و این گونه بود که به جز سه سکانس که نتوانستند مجوز بگیرند، باقی صحنه های نقش آفرینی افسانه بایگان پخش شدند.
کتایون ریاحی در «یوسف پیامبر»
بهره گیری از کلاه گیس برای بازیگران زن، بیشتر در سریال های تاریخی رخ داده است.« یوسف پیامبر»، از این گروه سریال ها بود که داستانش در عهد باستان و در کشور های فلسطین و مصر می گذشت. در روایت دینیِ قصه یوسف پیامبر، شخصیت زلیخا هم نقشی پُر رنگ و کلیدی دارد؛ زنی هوسران که عاشق یوسف جوان می شود و دل به او می بازد و از هر افسونی برای جلب او غفلت نمی کند؛ بدیهی است تصویر کردن چنین زنی، تمهیداتی برای طراحی گریم و لباس می طلبید که از روال عادی صدا و سیما خارج بود.
به همین علت، فرج الله سلحشور برای به تصویر کشیدن زلیخا با بازی کتایون ریاحی، چاره ای جز استفاده از کلاه گیس نداشت. او البته برای این کار، به طورکامل از موی مصنوعی استفاده کرد تا جلوه ای طبیعی پیدا نکند. بسیاری دیگر از زنان دربار فرعون هم با کلاه گیس و آرایش های خاص مقابل دوبین حاضر شدند تا فضا، طبیعی تر و منطقی تر دیده شود.
کلاه گیس های این سریال، طوری طراحی شده بود که هیچ شباهتی به موی طبیعی نداشتند و همین موضوع باعث شد تا هیچ اعتراضی جدی نسبت به این موضوع رخ ندهد و مشکلی برای پخش صحنه های زلیخا پیش نیاید. البته بعد از ایمان آوردن زلیخا و توبه او، این شخصیت با حجاب کامل در سریال به تصویر کشیده شد.
سریال های مربوط به تاریخ معاصر
تاریخ معاصر ایران به ویژه دوران پهلوی، یکی از مقاطع مورد علاقه سریال سازان پس از انقلاب بوده است. نشان دادن حال و هوای آن زمان هم بدون زنانی که حجاب بر سر ندارند، تقریباً نشدنی است، با این حال، بسیاری از مجموعه های تلویزیونی نتوانستند مجوز این کار را بگیرند و تنها معدودی از سریال ها از این مانع بدون دردسر عبور کردند.
سید ضیاالدین دری در« کلاه پهلوی» که داستانش به ۸۵ سال پیش و ماجرای کشف حجاب بازمی گردد ، تلاش کرد راه میانه را اختیار کند. این کارگردان، در بیشتر صحنه های سریال، زنان بی حجاب دوره پهلوی اول را با کلاه به نمایش گذاشت، ولی بی حجاب بودن شخصیت بلانش که ایرانی- فرانسوی است و نقش آن را نگین محسنی بازی میکرد ، حاشیه ساز شد. این کلاه گیس، بر خلاف« سربداران» و« یوسف پیامبر»، به موی طبیعی انسان بسیار شباهت داشت و همین موضوع باعث شد تا انتقاد ها به آن بالا گیرد.
« معمای شاه» به کارگردانی محمد ورزی هم از این قاعده مستثنی نبود؛ سریالی که تعداد زیادی از کارکتر های آن از کلاه گیس استفاده کردند تا دربار پهلوی را بهتر به تصویر بکشند. به گفته علی لدنی، تهیه کننده« معمای شاه»، این ترفند از مرحله فیلمبرداری تا بعد از پخش، با مخالفت های زیادی مواجه شد و حواشی بسیاری پدید آورد.
گلوریا هاردی در «کیمیا»
ولی در این میان، سریال هایی وجود دارند که هدف شان به تصویر کشیدن یک بازه زمانی یا نشان دادن یک روایت تاریخی نیست، ولی بنا به فضای کار، شخصیت پردازی ها و روند قصه، کارگردان ترجیح می دهد برای بازیگران زن، از کلاه گیس استفاده کند.
نمونه بارز این ماجرا، سریال« کیمیا» با کارگردانی جواد افشار بود که گلوریا هاردی در آن، نقش آزاده را بازی می کرد که بخش عمده زندگی اش را در خارج از کشور گذرانده بود. در بسیاری از صحنه ها، مو های این شخصیت از زیر شال پیدا بود و حتی در سکانس هایی که در خارج از کشور ضبط شده بود، او به مدد کلاه گیس، بی حجاب بود.
استفاده از کلاه گیس برای این شخصیت در سریال« کیمیا»، نه به خاطر مسائل شرعی، بلکه از یک جهت دیگر حاشیه ساز شد. کیفیت این کلاه گیس به قدری پائین بود که انتقاد بسیاری را برانگیخت. اگرچه که علت اصلی استفاده جواد افشار از کلاه گیسی نامرغوب، به این خاطر بود که با موی طبیعی تفاوت داشته باشد و مورد اعتراض برخی محافل قرار نگیرد.
در سریال دیگر جواد افشار به نام« گاندو» هم، استفاده از کلاه گیس، انتقاد هایی را به بار آورد. در این سریال که یک موضوع امنیتی و جاسوسی را به تصویر می کشید، تعدادی از بازیگرانی که در خارج از کشور ایفای نقش می کردند، کلاه گیس به سر داشتند، حتی در یکی از سکانس های آخرین قسمت پخش شده « گاندو»، زنان بدون حجاب، ایفای نقش کردند. در این مورد هم صدای اعتراض هایی بلند شد که به تبعیض در مدیریت فرهنگی و باز بودن دست یک عده در مقابل بسته بودن دست دیگر هنرمندان، اشاره داشتند.
در چند روز گذشته هم، به دنبال پخش سریال« روز های ابدی» اعتراض هایی از این جنس به گوش میرسد که اگر استفاده از کلاه گیس برای نشان دادن زنان بی حجاب مشکلی ندارد، باید شامل همه هنرمندان و همه آثار تلویزیونی و سینمایی شود و در این عرصه، تبعیضی صورت نگیرد. شاید برای رفع این مشکل، یک بار برای همیشه، مدیران سینمایی و تلویزیونی، باید دست به شفاف سازی بزنند و راه استفاده از کلاه گیس را، روشن و هموار سازند.
- 16
- 3
