معمولاً کارگاه‌ها و مراکز خدماتی، برای افزایش تولید و ارائه خدمات که در نهایت به سود بیشتر منتج می‌شود، از راهکارهای مختلفی استفاده می‌کنند که یکی از مهم ترین آن ها، بالابردن زمان فعالیت خط تولید یا ارائه خدمت است. این اقدام، البته باعث بروز برخی عوارض در روابط کار می‌شود که یکی از آن ها، افزایش ساعت حضور کارگر در محل کار است؛ موضوعی که معمولاً از آن با عنوان اضافه‌کاری یاد می‌کنیم.
طبق ماده ۵۱ قانون کار، ساعات کار کارگران در شبانه‌روز، نباید از هشت ساعت بیشتر شود. عرف کارگاه‌ها این‌گونه است که معمولاً، ۴۰ دقیقه از این زمان را برای نماز و ناهار در نظر می‌گیرند و هفت ساعت و ۲۰ دقیقه را به عنوان سقف ساعت کار روزانه، اعلام می‌کنند. در صورتی که کارگر، بیش از سقف زمانی مقرر در قانون، در محل کار خود حاضر باشد، مدت اضافه، به منزله اضافه‌کار در نظر گرفته خواهد شد.
بهای یک ساعت کار اضافه
اضافه‌کار یک لفظ حقوقی خشک و خالی نیست! وقتی کارگری اضافه‌کاری می‌کند، باید منتظر منافع مالی آن هم باشد. با این حال، قانون گذار برای انجام اضافه‌کاری، شرط و شروطی مقدماتی پیش‌بینی کرده‌است. طبق بند «الف» ماده ۵۹ قانون کار، شرط اول ارجاع کار اضافه و نگه‌داشتن کارگر در محل کار، رضایت اوست؛ البته در بسیاری از موارد، سکوت کارگران را حمل بر رضایت می‌کنند و از این شرط، به آسانی می‌گذرند؛ اما شرط دوم را دیگر نمی‌توان نادیده گرفت؛ طبق بند «ب»، شرط دوم ارجاع کار اضافی به کارگر، «پرداخت ۴۰ درصد اضافه بر مزد» برای «هر ساعت کار عادی» است.
یعنی اگر شما به ازای هر ساعت، ۱۰۰ تومان از کارفرما دریافت می‌کنید، این مبلغ در ساعت اضافه‌کاری، ۱۴۰ تومان خواهد شد و کارفرما باید این مبلغ را به صورت مازاد بر حقوق، در فیش ماهانه دستمزد شما، لحاظ کند. شاید بهتر باشد این محاسبه را بر حداقل دستمزد تعیین شده امسال انجام دهیم؛ حداقل دستمزد روزانه سال ۱۳۹۸، ۵۰۵ هزار و ۶۲۷ ریال تعیین شده است. اگر این رقم را بر عدد هشت تقسیم کنید، رقم حدودی ۶۳ هزار و ۲۰۳ ریال به دست می‌آید که معادل یک ساعت کار روزانه است. اگر ۴۰ درصد را به این رقم بیفزاییم، رقم تقریبی ۸۸ هزار و ۴۸۴ ریال حاصل می‌شود که همان رقم پرداختی بابت یک ساعت اضافه‌کاری است. البته این رقم، مربوط به کارگرانی است که با حقوق پایه و بدون سابقه کار بیش از یک سال به کار مشغول اند.
چند نکته کلیدی
در حالتی که کارگر به دلیل سابقه کاری و دریافت سنوات و نیز، قرار گرفتن شغلش در طرح طبقه‌بندی مشاغل، رقم دریافتی بالاتری نسبت به کارگران حداقل بگیر دریافت می‌کند، رقم اضافه‌کاری او، تابعی از حقوق پایه دریافتی بر مبنای سنوات و طرح طبقه‌بندی مشاغل خواهد بود.
افزون بر این، حداکثر زمان اضافه‌کاری برای کارگران یک کارگاه، چهار ساعت در روز است، اما طبق ماده ۶۰ قانون کار، کارفرما می‌تواند در شرایط اضطراری، مانند بروز حوادث پیش‌بینی‌نشده، مثل سیل و زلزله یا تغییر و جابه‌جایی کارگاه، ساعات اضافه‌کار را به طور موقت، به هشت ساعت در روز افزایش دهد. در این حالت، کارفرما مکلف است ظرف ۴۸ ساعت، موضوع را به اداره کار محل کارگاه، اطلاع دهد.
- 18
- 3
