پسته گریان

بحران آب، صادرات یکی از مهمترین کالاهای تولیدی ایران را به حدود نصف رساند

 وضع پسته نگران‌کننده شده است. حالا ایران که روزی لقب سلطان پسته جهان را به یدک می‌کشید، نه‌تنها با فاصله زیاد از آمریکا عقب افتاده است بلکه تازه‌ترین خبرها حاکی از آن است که ترکیه هم ایران را پشت سر گذاشته و ایران به رتبه سوم پسته جهان سقوط کرده است. از این گذشته آمارهای گمرک نشان می‌دهد که صادرات پسته ایران تقریبا به نصف رسیده است. براساس گزارش گمرک در ٥ماهه نخست امسال، ١٨‌هزار و ٩٨٨ تن و ٨٥١ کیلوگرم پسته به ارزش ١٩٨‌میلیون و ٧٣‌هزار و ١٨٩ دلار به ٥٩ کشور صادر شده است که از نظر وزنی ٤٥ و ١٥صدم‌ درصد و از نظر ارزشی ٣٩ و ٩٦صدم‌ درصد نسبت به همین بازه زمانی در ‌سال گذشته کاهش یافته است.

‑این موضوع درحالی رخ می‌دهد که اسدالله عسگراولادی عضو اتاق ایران وضع باغ‌های قطب پسته ایران یعنی کرمان را نگران‌کننده توصیف کرده و محسن جلال‌پور رئیس سابق اتاق ایران هشدار داده است که تا ١٠‌سال آینده نامی از پسته کرمان وجود ندارد. حالا خشکسالی‌های مداوم، کم‌آبی و شوری آب، حجم تولید این محصول را در قطب آن، به کمتر از ٤٠ تا ٥٠‌درصد رسانده است.

به گفته عسگراولادی سطح زیر کشت پسته به دلیل خشکسالی و شوری خاک حدود یک‌هفتم کاهش داشته و طی ١٠‌سال گذشته ٥٠‌هزار هکتار از باغ‌های استان کرمان به دلایل مذکور از بین رفته است.  اسدالله عسگراولادی که پیشتر از این به «شهروند» گفته بود؛ چاه‌هایی با عمق بالای ٢٥٠متری دیگر کفاف آبیاری باغات پسته را نمی‌دهد وکرمان که زمانی ٧٠‌درصد از تولید پسته کشور را به خود اختصاص داده بود و پایتخت پسته دنیا لقب داشت، حالا تنها ٣٠درصد، شاید هم کمتر از تولید این محصول را دارد، حالا او به ایرنا گفته که وضع باغ‌های پسته نگران‌کننده شده و تنها راه نجات پسته ایران انتقال باغ‌های آن از کرمان به سایر استان‌های کشور است. استان‌هایی همچون یزد، خراسان‌جنوبی، سمنان، دامغان، قزوین و ساوه که اقلیم مناسب کشت پسته را دارند.

خشکسالی نه، سوء‌مدیریت

در سال‌های گذشته بیش از ٨٠‌درصد پسته تولیدی کشور مربوط به استان کرمان بود. این درحالیست که به دلیل خشکسالی‌های مداوم، کم‌آبی و شوری آب حجم تولید این محصول به کمتر از ٤٠ تا ٥٠‌درصد رسیده و تولید این محصول استان درحال کاهش است.درحالی‌ که حداقل ١٥‌سال طول می‌کشد که تولید پسته در یک استان پا بگیرد، درحال حاضر تنها جایگزین کرمان، خراسان به نظر می‌رسد. حمید فیضی کارشناس کشاورزی دراین‌باره به «شهروند»

می‌گوید: سوء‌مدیریت منابع آبی در ایران و توسعه باغ‌های پسته در آمریکا باعث می‌شود که آمریکا رکورددار تولید پسته در جهان شود. کریم امین‌زاده، عضو انجمن پسته هم به «شهروند» می‌گوید: میانگین برداشت پسته در خراسان به ١٣٠٠کیلو در هکتار از درختان بارور، می‌رسد و خراسان می‌تواند به مقام نخست تولید پسته در کشور برسد.

فیضی کارشناس کشاورزی به «شهروند» می‌گوید: بنا به گزارش انجمن پسته‌، سال گذشته تولید پسته ایران، حدود ١٥٣‌هزار تن بود و امسال پیش‌بینی می‌شود این رقم به حدود ٢٣٠ تا ٢٥٠‌هزار تن در‌ سال برسد. البته باز هم نمی‌توانیم به جایگاه نخست خود در گذشته برگردیم. برداشت بی‌رویه از منابع آب، مقدار آب در دسترس را در مناطق قدیمی مثل کرمان کاهش داده است. دلیل بعدی عقبگرد ما در ایران نیست و خارج از کشور است. آمریکا

سرمایه‌گذاری قابل توجهی در توسعه باغ‌های پسته خود انجام داده و وقتی ما در ‌سال گذشته تنها ١٥٠‌هزار تن پسته تولید می‌کردیم، آمریکا به ٤٠٠‌هزار تن رسیده بود و حالا رکوردهای آمریکا بالاتر از آن است که بتوانیم بشکنیم.  فیضی بحران کنونی را ناشی از سوء‌مدیریت دانسته و به «شهروند» می‌گوید: نسل‌های مختلف در طی هزاران‌ سال منابع آبی خود را مدیریت کردند و فقط در دوره کنونی است که با حفر چاه‌های غیرمجاز و عدم مدیریت درست منابع آبی، به بحران آبی رسیده‌ایم.

سطح زیر کشت پسته، ٣٠٠‌هزار هکتار

فیضی سطح زیر کشت پسته را منوط به باروربودن آن دانسته و می‌گوید: آمار دقیقی دراین‌باره وجود ندارد، چراکه آمارهای داده شده شامل همه سطوح می‌شود، نه سطوح بارور. او سطح زیر کشت پسته کشور را به نقل از انجمن پسته ٣٠٠‌هزار هکتار عنوان کرده و توضیح می‌دهد: یکی از استان‌هایی که پتانسیل جایگزین کرمان‌شدن را دارد، خراسان و بعد از آن فارس (به شرط تغییر الگوی کشت) هستند.

خراسان می‌تواندنخستين تولید‌کننده پسته شود

کشاورزان خراسان از‌ سال ۷۰- ۶۵شروع به پسته‌کاری کردند و اکنون در خراسان ۷۰‌هزار هکتار زمین پسته‌کاری شده که البته همه این مساحت بارور نیست. امین‌زاده همچنین تأکید کرد: من فکر می‌کنم استعداد پسته‌کاری در خراسان بیش از این ۷۰‌هزار هكتار باشد؛ چرا که هم آب هست هم زمین. فقط زمین‌داران خراسانی باید پسته را انتخاب کرده و به آن روی بیاورند که با توجه به تسهیلات در نظر گرفته شده این اتفاق کم‌کم صورت واقعی به خود می‌گیرد. کریم امین‌زاده همچنین گفت: خراسان دومین استان پسته‌خیز کشور است که در ٥-٤ ‌سال آینده مقام اول تولید پسته در کشور را کسب خواهد کرد.

کاهش کمیت وکیفیت پسته کرمان

کمیت و میزان صادرات یک مشکل و کیفیت هم مشکل بعدی است. آن‌گونه که پیشتر از این عسگراولادی به ایران گفته آبی که از عمق پایین زمین برداشت می‌شود، شور بوده و همین مسأله کیفیت پسته شهرهای کرمان و رفسنجان را تحت‌تأثیر قرار داده و طعم شوری به آنها داده است. اکنون دست‌اندرکاران حوزه تولید پسته می‌گویند که بحران کم‌آبی آن‌قدر عمیق است که هر سال باغ‌های زیادی در استان کرمان خشک می‌شوند و حتی اگر حیات داشته باشند، تولیداتشان آن‌قدر کم است که آینده امیدوارکننده‌ای را نمی‌توان برای آنها متصور بود.

شهرهای جایگزین را پیدا کنید

عسگرد اولادی دیروز از پیداکردن جانشین برای تولید پسته کور حرف زده و گفته است: خراسان‌جنوبی و شمالی، دامغان، ساوه، زرند، قزوین و حتی کرج جایگزین شهرهای کرمان و رفسنجان شده‌اند و از آنجا که بحران آب در این شهرها جدی نبوده و آب مصرفی درآنها از وضع بهتری برخوردار است، کیفیت پسته تولید‌شده در این شهرها به مراتب بهتر از کرمان است.

ارزآوری ٦٣٦‌میلیون دلاری پسته

 بنا بر آمارهای گمرک، صادرات پسته ایرانی از ‌سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ سهم ۲,۲‌درصدی از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده است. آمار گمرک می‌گوید در ‌سال ۹۵، بیش از ۶۹‌هزار و ۱۵۴ تن پسته تازه، خشک‌کرده، پسته با پوست و بدون پوست همچنین خلال پسته به کشورهای مختلف جهان از ایران صادر شده است.

لازم به ذکر است که با صادرات این حجم پسته، درآمد ۶۳۶‌میلیون و ۲۸۴‌هزار و ۳۸۱ دلاری نصیب کشور شده است. همچنین ارزش ریالی این میزان صادرات، بالغ بر ۲‌هزار و ۴۵‌میلیارد و ۴۴۵‌میلیون و ۳۵‌هزار و ۶۹۶ تومان در آمار گمرک به ثبت رسیده است. براساس این گزارش در‌ سال ۹۵، بیش از ۶۴ کشور جهان پذیرای پسته ایرانی بوده‌اند که ازجمله آنها می‌توان کشورهای ایالات متحده آمریکا، آلمان، اوکراین، قطر، شیلی، استرالیا، انگلستان، ایتالیا و فرانسه را نام برد.