حدود يك هفته كشور در ناآرامي و تب و تابي بود كه از شهر مشهد كليد خورد. نيروهاي انتظامي و سياسي و مسوولان سطوح مختلف كشور از اين پديده متاثر شده و مضامين غالب اخبار، مصاحبه‌ها و سخنراني‌ها درباره چرايي وقوع پديده و تلاش‌هاي مسوولان براي پايان آن بوده است.
اعتراضات خياباني محل بحث و بررسي قرار گرفت. عده‌اي ريشه اعتراضات در مشهد را جرقه‌اي جناحي تحليل كردند.
آنها معتقدند كه جرياني خاص براي هژمونيك كردن فضاي سياسي عليه دولت پا به ميدان گذاشته و اعتراضاتي را در مشهد ساماندهيكرده اما نهايتا اوضاع از كنترل آن جريان خارج شد.
ديگر تحليل‌هايي معطوف به اجتماع نيز از سوي كنشگران سياسي مطرح شده است. وجود مشكلات اقتصادي در كشور از ديگر مسائلي بود كه عنوان شده و همچنين برخي فسادهاي صورت گرفته در موسسات مالي و اعتباري و اعتراض‌هاي روزهاي قبل مالباختگان در شهرهاي مختلف را ريشه اين پديده قلمداد كرده‌اند.
البته بسياري از تحليل‌هاي مطرح شده به نقش و تاثير چند عامل در بروز اين حوادث اذعان داشته‌اند. اگرچه در ريشه‌يابي مساله نكات مختلفي مطرح شده اما همه مسوولان و گروه‌هاي سياسي كشور در يك نكته همصدا و هم نظر بودند. اينكه از نقطه‌اي به بعد اين اعتراضات مورد بهره‌برداري دشمنان انقلاب قرار گرفته است. در عين حال بر سر اين مساله هم اتفاق نظر وجود داشت كه وضعيت دشوار معيشتي مردم نيز همچون بستري براي بروز اين حوادث عمل كرده است.
حزب‌الله مشهد
علي مطهري نايب‌رييس مجلس در خصوص آغاز اعتراضات در مشهد گفته است كه «آن كساني كه در مشهد ابتدا دعوت به تجمع كرده‌اند يكي «سايت حزب‌الله مشهد» بوده كه اينها قبلا كنسولگري عربستان در مشهد را تخريب كرده‌اند و ديگري هم پيروان آقاي احمدي‌نژاد بوده‌اند كه از طريق فضاي مجازي دعوت به تجمع كرده بودند.
آقاي علم‌الهدي هم در نماز جمعه آن هفته [به اين مضمون] گفته بودند كه بخش اولش يعني شعار مرگ بر روحاني خوب بود اما بقيه‌اش خوب نبود كه البته اين حرف خوبي نيست.»
يك مسوول سابق
سردار جعفري، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز از فراخوان يكي از سايت‌هاي وابسته به شخصي خاص خبر داده بود. او در پاسخ به ادعاي برخي مسوولان استان خراسان رضوي مبني بر دخالت جريان منسوب به يكي از مسوولان سابق آغاز اين تجمع و اعتراض در مشهد و برخي مناطق ديگر كه در ادامه ازدست رها شد و به اغتشاش و فتنه رسيد گفته است كه«اين موضوع با فراخوان يكي از سايت‌هايي صورت گرفت كه وابسته به شخصي است كه اين روزها زبان به مخالفت‌خواني نسبت به اصل و ارزش‌هاي نظام گشوده است.»
رد پاي يك گروه سياسي
در مورد امكان اثرگذاري يك جريان سياسي در آغاز اعتراضات جلال ميرزايي، نماينده مجلس از محمود علوي، وزير اطلاعات نقل كرده است كه بر اساس بررسي‌هاي وزارت اطلاعات مشخص شده كه نا‌آرامي‌ها از مشهد و به واسطه اقدامات يك جريان سياسي داخلي آغاز شده اما اين اعتراضات خيلي سريع و ظرف چند ساعت از دست و مديريت اين جريان خارج شده است.
اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور نيز روز اول اعتراضات چنين گفته است كه «مسائل اقتصادي بهانه برخي مسائل شده است. در پشت پرده مسائل ديگري مطرح است. كساني كه باني برخي اقدامات عليه دولت شده‌اند، بدانند دود اقدامات آنها به چشم خودشان مي‌رود. وقتي حركت سياسي در خيابان شروع مي‌شود، ديگران بر آن سوار مي‌شوند و كساني كه آن حركت را شروع كردند، پايان‌دهنده آن نيستند.» چنين بود كه معاون اول رييس‌جمهور به مخالفان دولت هشدار داده بود.
ديگر شخصيت سياسي‌اي كه در عين حال كه بستر مشكلات اقتصادي را در ادامه اعتراضات موثر دانسته اما از تاثير جريان مخالف دولت سخن گفته است، محمود صادقي، نماينده مجلس شوراي اسلامي است كه بيان كرده است «اعتراضاتي كه بر بستر برخي نارضايتي‌هاي انباشته در جامعه شكل گرفته، فقط مربوط به وضعيت اخير نمي‌شود. نابساماني‌هايي كه اخيرا به اوج خود رسيد، موجب شد اين نارضايتي‌ها از اينجا سرباز كند.»
اوبه اعتراض سپرده‌گذاران موسسات مالي و اعتباري غيرمجاز در مشهد اشاره كرده و افزوده است: «در اين ميان اخبار متواتري از نقش مخالفان دولت در تحريك معترضان در مشهد نيز گزارش شده است.»
مدت‌ها پيش از وقوع اعتراضات در شهرهاي مختلف، مالباختگان موسسات اعتباري و مالي غيرمجاز در خيابان‌ها اعتراض خود را به گوش مسوولان مي‌رساندند. عليرضا علوي‌تبار، فعال سياسي اصلاح‌طلب در تاثير اين امر در وقوع اين اعتراضات خاطرنشان كرده است كه «اولين حركت ظاهرا با يك جرقه اقتصادي در مشهد شروع شد.
علاوه بر آن ٩٠ درصد شهرهايي كه اين تجمعات در آنها صورت گرفت، همان شهرهاي بودند كه سابقه تجمع واعتراض صنفي نسبت به صندوق‌ها و موسسات مالي و اعتباري را داشتند يا مثلا در مورد مساله حق آب زاينده رود قبلا درگيري‌هايي در برخي مناطق شده بود.»
آيت‌الله احمد خاتمي، امام جمعه تهران نيز جرقه اعتراضات اخير را در مشكلات مالباخته‌هاي موسسات مالي دانسته است. او گفته است كه «اينها مالباخته‌هايي بودند كه مي‌گفتند اگر موسسات مالي مجوز داشتند كه بايد پول‌هاي‌مان را بدهيد؛ كه مي‌گويند ٩٨درصد پول‌ها را به مردم داده‌اند. بعد مي‌گفتند اگر اين موسسات مجوز نداشته چرا جلوي چشم شما چندين سال كار مي‌كردند.»
مطالباتي در همه حوزه‌ها
حسن روحاني، رييس‌جمهوري كشور نيز در همان روزها با مردم سخن گفته و از نقش عوامل خارجي در اين اعتراضات بيان كرده است: «كشورمان از جايگاه تاثيرگذاري در منطقه و جهان برخوردار بوده و با دشمنان سرسختي نيز مواجه هستيم.
امروز عده‌اي در منطقه در كنار رژيم صهيونيستي و امريكا با كشورمان دشمني مي‌كنند. البته امريكا از قبل انقلاب با ملت ايران دشمني داشته است و از رژيم ديكتاتور در آن دوران حمايت مي‌كرد و همه بخش‌هاي ايران حتي صدا و سيما در اختيار امريكايي‌ها قرار داشت لذا طبيعي است كه وقتي ملت ايران آنها را از مهم‌ترين و حساس‌ترين كشور دنيا بيرون راندند، ناراحت و عصباني باشند و بخواهند كه كشورمان آرامش نداشته باشد.»
او همچنين نسبت به دريافت پيام اعتراضات چنين هشدار داده بود كه «بعضي‌ها تصور مي‌كنند كه مردم فقط پول و اقتصاد مي‌خواهند، اما آيا كسي حاضر است ماهيانه پول قابل توجهي دريافت كند، اما به طور مثال شبكه مجازي كاملا مسدود باشد يا در تردد با خودرو و رفت و آمد به بيرون از خانه با محدوديتي مواجه بوده و حتي حق حرف زدن نداشته باشد؟ مگر مي‌شود آزادي و زندگي مردم را با پول خريداري كرد، چرا عده‌اي آدرس غلط مي‌دهند و اين توهين به مردم است. مردم مطالباتي دارند كه بخشي از آن اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و امنيتي است و بايد همه اين مطالبات مورد توجه قرار بگيرد.»
طراحي در اربيل
محسن رضايي، دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام از طراحان خارجي سناريو صحبت كرده است: «تمام سناريوي اعتراضات اخير در اربيل طراحي شده است. از دو تا سه سال پيش كه مسوولان امنيتي عربستان در پاريس در گردهمايي منافقين حاضر شدند، مقدمات اين سناريو چيده شد.»
سردار رمضان شريف، سخنگوي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز در همين راستا گفته است كه «خانواده صدام جنايتكار و معدوم هم در اين حوادث نقش داشتند، اطلاعات نشان مي‌دهد كه آنها نيز سعي داشتند با كمك گروه‌هاي معاند به نظام اسلامي ايران ضربه بزنند.»
- 15
- 6
