اوپک در سال ۱۳۴۹شمسی برابر با سپتامبر ۱۹۶۰ میلادی در بغداد تاسیس شداوپک
اوپک یکی از سازمان های فرا ملی در دنیا است که اعضای آن با اتکا به اقتصاد نفتی و تولید نفت خود به دنبال نقش آفرینی مؤثر و مفید در بازار های جهانی هستند؛ سازمانی که در دهه های گذشته با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده و مشکلات عدیده ای برای رسیدن به همگرایی و وحدت رویه دارد.
اوپک (opec) مخفف نام انگلیسی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (Organization of petroleum Exporting Counteries) است که در کنفرانسی که طی روزهای ۱۰ تا ۱۴ سپتامبر سال ۱۹۶۰ در شهر بغداد با حضور نمایندگان کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا برگزار شد بنیان گذاشته شد.
بعداً با پیوستن کشورهای قطر (سال ۱۹۶۱)، اندونزی (سال ۱۹۶۲)، لیبی (سال ۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (سال ۱۹۶۷)، الجزایر (سال ۱۹۶۹)، نیجریه (سال ۱۹۷۱)، اکوادور (سال ۱۹۷۳) و گابن (سال ۱۹۷۵) اعضای اوپک به ۱۳ کشور افزایش یافت.
ساختار سازمانی اوپک شامل کنفرانس وزیران، هیأت عامل، دبیرخانه، بخش تحقیقات و کمیسیون اقتصادی است.
هدف سازمان اوپک ایجاد هماهنگی و متحد کردن سیاست های نفتی کشورهای عضو است تا به این شکل قیمت های عادلانه و پایداری را برای تولیدکنندگان نفت ایجاد نماید. از دیگر اهداف این سازمان تامین نفت مداوم، اقتصادی و بهینه برای کشورهای مصرف کننده نفت است. هدف سوم اوپک هم فراهم کردن زمینه بازگشت سرمایه عادلانه برای کسانی است که در صنعت نفت سرمایه گذاری می کنند.
سازمان اوپک نیز در پی راههای مختلف برای تضمین قیمت های بازار جهانی نفت از طریق حذف نوسانات مضر و غیرضروری است.
اوپک در سال ۲۰۰۵ برای اولین مرتبه اقدام به معرفی شاخص قیمت نفت خود کرد که به نام سبد نفتی اوپک شناخته می شود. سبد نفتی اوپک شامل نفت مخلوط ساهارا (الجزایر)، گیراسول (آنگولا)، اورینت (اکوادور)، رابی لایت (گابن)، سنگین ایران (ج.ا. ایران)، سبک بصره (عراق)، صادراتی کویت (کویت)، السدر (لیبی)، سبک بونی (نیجریه)، قطر مارین (قطر)، سبک عرب (عربستان)، موربان (امارات) و مری (ونزوئلا) است.
هدف سازمان اوپک ایجاد هماهنگی و متحد کردن سیاست های نفتی کشورهای عضو استمقر دبیرخانه اوپک تا سال ۱۹۶۵ در شهر ژنو سوئیس بود و در این سال با تصویب کنفرانس وزیران به وین اتریش منتقل شد و از سال ۱۹۷۷ هم در ساختمان کنونی در کنار کانال دانوب مستقر است.
تاریخچه اوپک
اوپک در سال ۱۳۴۹شمسی برابر با سپتامبر ۱۹۶۰ میلادی در بغداد تأسیس شد. تأسیس اوپک زمانی مطرح شد که شرکتهای نفتی و خریداران اصلی نفت خاورمیانه بدون مشورت با کشورهای تولید کننده نفت، قیمت نفت را پایین آورده بودند و این نرخ روند نزولی در پیش گرفته بود. به همین علت وزرای نفت دو کشور بزرگ تولید کننده نفت در دنیا، یعنی عربستان و ونزولا با هم جلسه ای گذاشتند و ایده تشکیل یک سازمان متحد از تولیدکنندگان نفت را مطرح کردند.
ونزوئلا در نخستین سال ۱۹۴۹ با نزدیک شدن به ایران، عراق، کویت و عربستان سعودی، پیشنهاد تبادل نظر برای برقراری روابط نزدیکتر و همیشگی را در راستای تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گام برداشت. در سپتامبر ۱۹۶۰ دولت عراق کشورهای ایران، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا را به نشستی در بغداد دعوت کرد تا در خصوص کاهش قیمت مواد خام تولید شده توسط کشورهای متبوع خود به مذاکره بپردازند. این کشورها با آرمان مراقبت از منافع خود اقدام به تاسیس سازمان واحدی موافقت کردند که به اختصار «اوپپ» نامیده شد.
ایران همیشه نقش تاثیرگذاری در تصمیمات اوپک داشته استدکتر فوأد روحانی از ایران نخستین دبیرکل اوپک بود که بالاترین مرجع اجرایی اوپک میباشد. روحانی به بازه زمانی چهار سال این سمت را برعهده داشت.
سازمان اوپک بین سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵گسترش یافت و قطر (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۲)، لیبی (۱۹۶۲)، امارات متحده عربی (۱۹۶۷)، الجزایر (۱۹۶۹) و نیجریه (۱۹۷۱) به جمع کشور های اولیه اوپک پیوستند. کشور اکوادور و گابن هم بعد ها به عضویت اوپک درآمدند، که اولی یعنی اکوادور در دسامبر ۱۹۹۲ از عضویت اوپک خارج شد و گابون هم در ژانویه ۱۹۹۵ با تکرار حرکت اکوادور، از جمع کشور های عضو اوپک خارج شد. اگر چه عراق هم چنان یکی از اعضای اوپک به حساب می آید، لکن تولیدات نفتی این کشور از مارس ۱۹۹۸جزء سهام مورد توافق اوپک قرار نداشته است. تخمین و برآورد EIA تبیین گر آن است که یازده عضو فعلی اوپک تولیدکننده قریب به ۴۰٪ از نفت جهان هستند و حدود دو سوم (۶۵٪) ذخایر نفتی شناخته شده جهان در اختیار آنهاست.
شرایط اقتصادی اوپک
اوپک که یک سوم تولید جهانی را دارد و دارای دو سوم ذخایر ثابت شده جهانی است، دیگر آن قدرتی را که در سال های ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۷ دارا بوده، ندارد آقای مارک اس نانگوما از گابن که در سال ۸۲- ۱۹۸۱ دبیر کل اوپک بوده اظهار میدارد: اوپک نیروی پلیس در اختیار ندارد، تنها همبستگی کشور های عضو است که میتواند یک نقش مهم را ایفا کند. هر کشور عضوی که به تصمیمات اوپک احترام نگذارد در برابر اعضای دیگر، حس شرمندگی میکند.
بدین ترتیب اعضایی که مایل به نقض تصمیمات سازمان اوپک هستند بخاطر محظوریتهای اخلاقی همیشه مصوبات را محترم میشمارند وانگهی متعاقب اقدامات ملی کردن، شرکت ها کاملاً در اوپک مستقل شدهاند.
نقش اوپک در بازار جهانی نفت
مطالعه زمینه های تاریخی و اقتصادی تحولات قیمت نفت و انرژی در بازار جهانی بیانگر این حقیقت است که اولا بازار نفت قسمتی از بازار انرژی جهانی است، ثانیاً در این بازار تمامی منابع انرژی مانند زغال سنگ، هسته ای و حتی آبی اجزای یک کل را تشکیل می دهند و تمامی اینها در رقابت هستند. نفت خام یکی از اقتصادی ترین کالای پیچیده در بازارهای جهانی است. اگرچه بیش تر این ماده توس تعداد اندکی از شرکتها تولید میشود که اکثراً بسیار دور از نقطه مصرف است، ولی تجار نفت خام قوی و جهانی است. تقریباً ۸۰ درصد از معامالات بین المللی نفت خام از طریق آب توس تانکرهای بزرگ انجام گرفته و معامله گران نفت می توانند به سرعت معاملات را به سمت بازارهایی که قیمت ها بالاتر هستند هدایت کند. نفت و زغال سنگ، کالاهای جهانی هستند که در سراسر جهان حمل میشوند.
ایران یکی از پنج کشور بنیانگذار اوپک در سال ۱۹۶۰ میلادی بودگردآوری: بخش اقتصاد سرپوش
- 19
- 6
