تاریک و روشن پاسخ های روحانی به سوالات اقتصادی

گفت‌وگوی دوشنبه‌شب رئیس‌جمهور روحانی اگرچه با حواشی و اظهارنظرهای مثبت و منفی بسیاری همراه شد، اما حاوی سؤالات مختلفی درباره دغدغه‌های اقتصادی جامعه نیز بود. به دلیل اهمیت بررسی و نقد مواضع رئیس‌جمهور درباره هرکدام از این مسائل اقتصادی، به بررسی جداگانه پاسخ‌های رئیس‌جمهور به سؤالات پرداختیم و آنها را به سه دسته كلي برابر واقعيت (سبز)، نيازمند تامل و بررسي بيشتر (زرد) و داراي اشكال (قرمز) تقسيم كرديم. نكته مهم اينكه روشن شدن برخي از زواياي مواردي كه نياز به تامل و بررسي بيشتر  دارد نيازمند زمان است و برخي ديگر  نيز با ارائه اطلاعات بيشتر توسط مسئولان ذيربط قابل داوري است. 

بنزین  

روحاني: مسئله این بود که ما بنزین و گازوئیلی را که در اختیار مردم قرار می‌دهیم، مخصوصا در شهر‌های بزرگ که آلودگی بیشتر است، به استاندارد برسانیم. با خدماتی که وزارت نفت در این زمینه انجام داده، گازوئیل ما با گذشته بسیار متفاوت است و بنزین ما هم در شهر‌های بزرگ، البته همه شهر‌های ما استاندارد یورو۴ نیست.. 

شرق: اشاره رئیس‌جمهور به مشکلات جدی بنزین تولیدی در دوران طرح خودکفایی بنزین (که پرونده آن در مراجع قضائی همچنان مفتوح است) و همچنین استفاده‌نکردن از بنزین استاندارد یورو٤ در برخی شهرهای کشور صحت دارد و البته علل آن نیازمند نقد و کارشناسی بیشتر است.  «شرق» این قسمت از صحبت‌هاي رئیس‌جمهور را «برابر واقعیت» می‌داند.  

 مجوز تأسیس بانک‌های خصوصی 

روحاني: من از مدت‌ها پیش به بانک مرکزی کتبا دستور دادم که مجوز هیچ بانک خصوصی جدیدی را صادر نکند. الان نیز بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات دنبال گرفتن مجوز بانک هستند و ما مجوز نداده‌ایم. به این دلیل که این‌جور مجوز‌های بی‌حساب مشکلات درست می‌کند. 

شرق: اشاره رئیس‌جمهور به دقت‌نکردن در صدور مجوز فعالیت تعاونی‌های مالی، مؤسسات اعتباری و... و لزوم بازنگری جدی در این بخش و همچنین عدم صدور مجوز فعالیت بانک خصوصی جدید صحت دارد. بنابراین «شرق» این قسمت از صحبت‌هاي رئیس‌جمهور را «برابر واقعیت» می‌داند. 

تأمین اجتماعی 

روحاني: من از اواخر دولت یازدهم به سازمان تأمین اجتماعی و همچنین سایر وزارتخانه‌ها دستور اکید دادم که بنگاه‌های اقتصادی را واگذار کنند و اگر می‌خواهند سهام داشته باشند، در بورس داشته باشند و این کار دنبال می‌شود که همه دستگاهای دولتی بنگاه‌های اقتصادی را به بخش خصوصی و مردم واگذار کنند. 

شرق: سازمان تأمین اجتماعی یک سازمان عمومی «غیردولتی» برپایه مشارکت سه‌جانبه است و سرمایه آن از طریق کارگران تحت پوشش سازمان تأمین شده است، بنابراین ضرورت دارد برای حفظ منافع کارگران تحت پوشش تأمین اجتماعی، این مجموعه از دخالت مستقیم دولت‌ها مصون باشد. درحال‌حاضر دولت مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بدهکار به تأمین اجتماعی است و شواهد و مدارک بی‌شماری در طول سالیان دراز نشان می‌دهد در موارد متعدد منافع دولت‌ها و تأمین اجتماعی در تعارض بوده‌اند که در مواردی منجر به اقداماتی برخلاف منافع صندوق تأمین اجتماعی شده است.

بنابراین تصمیم بر بنگاه‌داری یا واگذاری آنها باید از سوی خود سازمان تأمین اجتماعی گرفته شود و دستور رئیس دولت درباره چگونگی مدیریت این صندوق به نظر اشکال دارد؛ بنابراین «شرق» دستور رئیس‌جمهور به یک سازمان عمومی غیردولتی را برابر قوانین «حاوی اشکال» می‌داند. 

 سانچی  

روحاني: من ساعاتی بعد از حادثه متوجه شدم نفت‌کش ما با کشتی چینی برخورد کرده و ابعاد‌ آن برای ما روشن نبود. صبح یکشنبه مسئولان مربوطه را خواستم و کمیته‌ای از وزارت راه‌وشهرسازی، کار، امور خارجه و نفت تشکیل شد و مسئولیت امر را برعهده گرفتند.

وزارت خارجه با کشورهای اطراف و چین در تماس بود و همه امید ما این بود عزیزان ما نجات یابند و خبرهای اولیه حاکی از این بود که امیدها کم است اما همه تلاش‌ها انجام گرفت و به‌همین‌دلیل وزیر کار اعزام شد و قبل از او نیز دو تیم از ایران رفتند. حتی تیمی را از نیروی دریایی ارتش اعزام کردیم. از مقامات مسئول می‌خواهم بررسی کنند چرا این حادثه رخ داد و چه اقدامات حقوقی‌ای باید انجام بگیرد. 

شرق: به‌طورکلی تشکیل کمیته اضطرار و حضور وزیر کار و نیروی دریایی ارتش در محل حادثه صحیح است، اما هنوز سؤالات زیادی در مورد شيوه رسيدگي به اين موضوع از سوي وزارت امور خارجه  وجود دارد و همچنين چرايي دفاع تمام‌قد مسئولان دولتي از چين، محل پرسش است. اين دو، مسئله‌اي است كه بايد به صورت جداگانه از بازگشايي جعبه سياه سانچي (نفتكش ايراني) و كريستال (كشتي چيني) پاسخ داده شود. بنابراین «شرق» توضیحات رئیس‌جمهور درباره اقدامات صورت‌گرفته در حادثه سانچی را  «نیازمند توضيح بیشتر» می‌داند. 

ارز   

روحاني: ما به مردم به صراحت می‌گوییم کلیه نیازمندی‌های کشور را اعم از آنچه در واردات نیاز است و آنچه صادرکنندگان نیاز دارند و آنچه برای خدمات نیاز است، دولت قطعا تأمین خواهد کرد و نرخ ارز و نوساناتش بلندمدت نخواهد بود. ما همیشه نوساناتی داشته‌ایم. این نوسانات باید تمام شود و مقامات بانک مرکزی دارند در این زمینه تلاش می‌کنند و این بلندمدت نخواهد بود. حتما کمبود منابع ارزی نداریم. وضع منابع ارزی ما امروز خوب است و در آینده هم وضع منابع ما بهتر خواهد شد. 

شرق: وضعیت ارز در ایران پیچیدگی‌های بسیاری دارد که حل اساسی مشکلات در این بخش نیازمند اصلاحات اساسی در ساختار اقتصادی ایران است. بااین‌حال و در کوتاه‌مدت روش‌های معمول بانک مرکزی برای کنترل نوسانات ارز همواره اشکالاتی را به دنبال داشته است.

تزریق ارز هم در این مدت چون سازوکار کنترلی مناسبی نداشته، به جای ایجاد تعادل در بازار به ناآرامی‌ها افزوده است. براساس شنیده‌ها برخی مشکلات بین بانک مرکزی و یکی از کشورهای شرق آسیا نیز در اختلالات اخیر بازار ارز و عدم تزریق ارز به بازار توسط بانک مرکزی بی‌تأثیر نبوده است.بنابراین «شرق» اظهارنظر رئیس‌جمهور درباره عدم کمبود منابع ارزی را «نیازمند بررسی بیشتر» می‌داند. 

مسکن مهر 

روحاني: مسکن مهر بیرون شهر ساخته شده و امکانات خدمات‌رسانی ندارد؛ یعنی آنجا نه آب هست، نه برق، نه مدرسه، نه کلانتری و نه اتوبوس و جاده هست. اکنون در دولت یازدهم بخش بزرگی از امکانات دولت و وزارت راه‌وشهرسازی برای حل مشکل مسکن‌های مهر صرف شده و اینها برای این بود که مسکن مهر را تکمیل، برق‌رسانی و گازرسانی کنیم و جاده درست کنیم و مشکل فاضلاب را حل کنیم. 

شرق: اشاره رئیس‌جمهور به کمبود یا نبود امکانات اولیه‌ای مانند آب و برق و جاده در مسکن‌های مهر انتقادی مبتنی بر واقعیت است. بسیاری از ساکنان مسکن‌های مهر در سطح کشور در این سال‌ها با انواع مشکلات زیرساختی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند و برخی از این مشکلات نیز با راه‌حل‌های نه چندان بهینه و به صورت موقت حل شده است.

تنها برای مثال مسکن مهر پرند با بیش از صد هزار نفر جمعیت ساکن و ظرفیت خالی بسیار بیشتر از این، در منطقه‌ای ساخته شده که هیچ‌گونه منابع آبی سطحی یا زیرزمینی مناسب ندارد و آب آن از تهران تأمین می‌شود.بنابراین «شرق» ادعای مربوط به نبود امکانات اولیه در مسکن‌های مهر را «برابر واقعیت» می‌داند. 

 خودروهای هیبریدی  

روحاني: آنچه در گزارشی در هیئت‌دولت ارائه شد، این بود که این خودروهای هیبریدی واقعا هیبریدی نیستند و اسما این‌گونه شناخته می‌شوند اما اگر این خودروها حتما هیبریدی باشند، تعرفه در نظر گرفته‌شده برای آنها کمتر از حد فعلی خواهد بود.

شرق: دقیقا مشخص نیست چه کسی در هیئت‌دولت به رئیس‌جمهور درباره وجود «هیبریدی واقعی» و «هیبریدی غیرواقعی» گزارش داده اما پیش از این نیز یکی از مسئولان سازمان برنامه و بودجه در اظهارنظری غیرکارشناسانه مدعی شده بود خودرو‌های هیبریدی سوخت بنزین هم دارند و از یک سرعتی به بالا از برق استفاده می‌کنند که این سرعت عموما برای خارج از شهر است؛ بنابراین کمک چندانی به کاهش آلودگی هوا در شهر نمی‌کنند.

حقیقت این است که خودروهای هیبریدی واقعا به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند و در سرعت‌های پایین و متعارف نیز با برق کار می‌کنند و یقینا افزایش تعرفه واردات آنها به معنی پایان بازار این خودروها در داخل کشور به دلیل ناتوانی رقابت با خودروهای بنزین‌سوز خواهد بود. بنابراین «شرق» این گزارش ارائه‌شده به رئیس‌جمهور را «دارای اشکال جدی» می‌داند. 

محمد مساعد