خطر نقدینگی را جدی بگیرید

سال ۹۶ سال بیم‌ها و امیدهای اقتصاد ایران بود. سالی که اگرچه در آن تورم باز هم یک رقمی شد، اما اوضاع اقتصادی به لحاظ کسب و کار چندان مساعد نبود و بسیاری از فعالان اقتصادی، آن را نیمه رکودی برای خود تعریف می‌کردند. بسیاری از فضای نامساعد کسب و کار در ایران نالان بودند و برخی دیگر، از سیاست‌های انقباضی بانک‌ها در مقابل تولیدکنندگان کوچک و متوسط نالان بودند؛ حتی اگر سیاست دولت حمایت از این بنگاهها بوده باشد.

اما آنچه که بیش از هر شاخص دیگری اوضاع اقتصاد ایران را پریشان کرد، نرخ ارز بود که جهش‌های طولانی‌مدت و البته سفته بازانه قیمت دلار و یورو، بسیاری از کسب و کارها را متاثر کرد و راه بسیاری را به بهانه کسب سود بیشتر، به بورس صرافی‌های تهران در خیابان فردوسی کشاند. این وضعیتی بود که بسیاری از کسب و کارها را متاثر کرد و سرمایه بسیاری از افراد را با کاهش ارزش پول ملی، به وضعیت اسفباری کشاند.

اکنون اما شاخص‌های اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری برای فعالان اقتصادی مهم است؛ چراکه اوضاع نه چندان مساعد بین‌المللی در مقابل اقتصاد ایران، برخی‌ها را نگران کرده است؛ اما بسیاری از اقتصاددانان این نگرانی را تا حدودی رد می‌کنند و بر این باورند که شاخص‌های اقتصادی حداقل در کوتاه مدت از این وضعیت، تاثیر نمی‌پذیرند. بنابراین اقتصاد ایران در سال ۹۷ اگر شوک بین‌المللی و محدودیت‌های جدیدی اعمال نشود، چندان تفاوتی با اعداد و ارقام سال ۹۶ نخواهد داشت.

سایه سنگین نقدینگی بر سر تورم تک‌رقمی

پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با بیان اینکه اکنون، نقدینگی یکی از شاخص‌های نگران‌کننده اقتصاد ایران است، بر این باور است که این حجم از نقدینگی، به دلیل نابسامانی‌هایی است که باید خیلی زودتر از این از سوی دولت و بانک مرکزی کنترل می‌شده است؛ بنابراین یا سیاست‌ها درست اعمال نشده یا سیاست‌های درست، کارایی لازم را نداشته و در جهت درست خود، پیاده‌سازی نشده است.

او می‌افزاید: بانک مرکزی طی سال‌های گذشته، در تله مدیریت موسسات پولی غیرمجاز افتاده و در مدیریت آنها باعث شده که هر بار تصمیمی بگیرد که بر اثر آن، حجم نقدینگی افزایش یابد؛ ضمن اینکه بخشی دیگر نیز به دلیل عدم شفافیت نظام بانکی و حتی بانک‌های بزرگ، رخ داده است و هنوز هم این مشکل برطرف نشده است.

سلطانی می‌گوید: بانک مرکزی در سال ۹۷ باید فکری به حال عدد و رقم نقدینگی بکند، اگرچه بخشی از این رقم های اعلامی از سوی مراجع رسمی برای نقدینگی، صوری است و به دلیل صورتهای مالی ناشفاف بانکها است که سودهای موهومی شناسایی می کنند و بنابراین در اقتصاد ایران به شکل عددهای بالا نمود پیدا می‌کند.

او می‌افزاید: اگر این نقدینگی کنترل نشود، به طور قطع نمی توان بر روی تورم تک رقمی هم پایداری کرد؛ ضمن اینکه باید توجه داشت که اثرات تورمی نوسانات نرخ ارز نیز در بازار خود را نشان خواهد داد و بنابراین اگر قرار است که سیاست تورم تک رقمی در سال ۹۷ هم دنبال شود، بانک مرکزی برای این وضعت باید برنامه داشته باشد و مدیریت صورت دهد.

خطر ریسک‌های غیراقتصادی

پویا جبل‌عاملی، اقتصاددان با بیان اینکه اقتصاد ایران در سال ۹۷ ریسک‌های غیراقتصادی دارد، بر این باور است که اقتصاد ایران در سال ۹۷ تغییر فاحشی نسبت به سال ۹۶ به لحاظ اقتصادی نخواهد داشت، مگر اینکه برخی فاکتورهای غیراقتصادی وارد این اقتصاد شده و بر روی آن تاثیرگذار باشند، آنگاه دیگر نباید منتظر تغییر اقتصادی در شاخص‌ها بود.

وی می‌افزاید: اگر قرار بر این باشد که تهدیدهای رئیس جمهور آمریکا و حضور یا عدم حضور آن در برجام ادامه داشته باشد، حتما شاخص‌های اقتصادی تحت تاثیر قرار خواهند گرفت، اما اگر این وضعیت به حالت ثبات برسد و خبری از خروج این کشور از برجام نباشد، به طور قطع نباید انتظار داشت که اقتصاد ایران روندی متفاوت‌تر از سال ۹۶ را رقم بزند.

به گفته جبل عاملی، به نظر نمی رسد که اگر این ریسک‌های غیراقتصادی برای اقتصاد ایران تعریف شود، متغیرهای غیراقتصادی آنقدر تغییر پیدا کنند که وضعیت متفاوت‌تری را رقم زند؛ بنابراین همچنان شاهد روند رو به رشد نقدینگی خواهیم بود و البته رشد اقتصادی هم نسبت به سال گذشته، کمی کمتر خواهد بود. او معتقد است که البته رشد اقتصادی منفی یا صفر نخواهد بود، اما به هرحال خیلی متفاوت از سال ۹۶ هم نخواهد بود. جبل عاملی در خصوص نرخ تورم هم بر این باور است که تورم تک رقمی در سال ۹۷ محقق نخواهد شد؛ چراکه شواهد حکایت از تورم دورقمی برای اقتصاد ایران است؛ اما خیلی هم عدد بالایی نخواهد بود.

خداحافظی با تورم تک رقمی در سال ۹۷

حسین درودیان، اقتصاددان نیز می‌گوید: مجموعه شاخص‌ها و متغیرهای اثرگذار بر رشد اقتصادی در سال ۹۷ این گونه حکایت می‌کند که به لحاظ رشد اقتصادی، وضعیت خیلی متفاوت تر از سال ۹۶ نخواهد بود و بهبود خاصی را شاهد نخواهیم بود.

او می‌افزاید: در سال ۹۷ به لحاظ رشد اقتصادی شرایط بهبود خاصی ندارد، بلکه احتمال ایجاد تنگناهای جدید البته نه در فروش نفت، بلکه در دسترسی به دریافتی‌های ارزی وجود دارد، به همین خاطر سال ۹۷ از نظر رشد اقتصادی سال چشمگیری نخواهد بود. در عین حال در مورد تورم هم باید به این نکته اشاره کرد که تورم به شرط آنکه تنش‌های ارزی جدیدی رخ ندهد و ایران با مشکل دسترسی به منابع ارزی خود حاصل از فروش نفت مواجه نباشد، نرخ تورم حدود ده تا دوازده درصد باشد، بنابراین باید با تورم تک رقمی در سال جاری خداحافظی کرد.

درودیان معتقد است که اگر تنش ارزی رخ دهد و دسترسی به موجودی ارز، منقطع شود؛ محتمل است که اتفاقاتی از جنس سال‌های ۹۰ و ۹۲ در اقتصاد ایران به لحاظ شاخص تورم رخ دهد.