قطع همکاری دروازه پولی اروپا با ایران

بعد از اعلام دونالد ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، کمیسیون اروپا به بانک سرمایه‌گذاری اروپا طرحی را ارائه کرد که به‌موجب آن، این بانک در ایران به فعالیت تجاری پرداخته و توافق برجام را به‌رسمیت می‌شناخت. اتحادیه اروپا خواهان این بود که قبل از ششم آگوست که تحریم‌های آمریکا شروع به تأثیرگذاری می‌کند، طرح (تراکنش این بانک و ایران) اجرائی شده باشد اما هفته گذشته بانک سرمایه‌گذاری اروپایی این طرح را رد کرد. سخنگوی این بانک اعلام کرد که مدل تجاری بانک سرمایه‌گذاری اروپا با نادیده‌گرفتن تحریم‌های احتمالی علیه ایران سازگار نخواهد بود. 

بانک سرمایه‌گذاری اروپا سال گذشته در بازارهای سرمایه جهان، ۵۶.۴ میلیارد یورو (۶۶ میلیارد دلار) را با فروش اوراق قرضه خود جذب کرد، حالا این بانک نگران است که تهدیدات تحریم آمریکا علیه ایران، خریداران اوراق قرضه را فراری دهد. تصمیم بانک سرمایه‌گذاری اروپا در قطع همکاری و تجارت با ایران، اگرچه تحت فشارهای آمریکا صورت گرفته اما کمیل طیبی، کارشناس اقتصاد بین‌‌الملل می‌گوید باوجود وضع تحریم شرکت‌هایی مانند توتال و زیمنس که تسهیلات خود را از بانک سرمایه‌گذاری اروپا تأمین می‌کردند، عملا این بانک از لحاظ مدل تجاری تعریف‌شده نمی‌تواند با ایران کار کند، چون از طرف شرکت‌های طرف قرارداد با خود تحریم می‌شود. بنابراین در این شرایط بهتر است ایران به‌دنبال جایگزین‌های دیگری برای روابط بانکی و تأمین منابع مالی باشد؛ شیوه‌هایی مانند روابط بین‌بانکی منطقه‌ای به‌ویژه با کشورهایی مانند ترکیه.

الگوی تجاری EIB با تحریم سازگار نیست

بانک سرمایه‌گذاری اروپایی با رد طرح کمیسیون اروپا مبنی‌بر فعالیت این بانک در ایران به‌منظور حفظ توافق برجام اعلام کرد نمی‌تواند تحریم های آمریکا علیه ایران را نادیده بگیرد. به گزارش رویترز، خودداری بازوی بانکی اتحادیه اروپا از پذیرش درخواست این اتحادیه مبنی‌بر فعالیت در ایران نشان‌دهنده محدودیت‌های اتحادیه اروپا برای حمایت از تجارت با ایران در مقابل تحریم‌های جدید دولت آمریکاست. بانک سرمایه‌گذاری اروپایی باوجود نقش سیاسی‌ای که در حمایت از سیاست‌های اتحادیه اروپا دارد، گفته است این «نمی‌تواند راه حل مشکل» حفظ برجام از سوی طرف‌های عضو این توافق باشد. سخنگوی بانک سرمایه‌گذاری اروپایی به رویترز گفته است: «بانک اتحادیه اروپا ابزار صحیحی (برای حفظ برجام) نیست.

 او همچنین اعلام کرده مدل تجاری این بانک «با نادیده‌گرفتن تحریم‌های احتمالی علیه ایران سازگار نخواهد بود». بانک سرمایه‌گذاری اروپایی نگران است که در صورت نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران نتواند مانند گذشته منابع مالی لازم را از بازارهای بین‌المللی سرمایه جذب کند. ایران در ماه مارس به فهرست کشورهای واجد شرایط فعالیت بانک سرمایه‌گذاری اروپا اضافه شد.

اتحادیه اروپا خواهان این است که قبل از ششم آگوست که تحریم‌های آمریکا شروع به تاثیرگذاری می‌کند، طرح (تراکنش این بانک و ایران) اجرائی شده باشد. حتی در این صورت، هیئت‌رئیسه این بانک که متشکل از وزیران مالی ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا هستند، باید درباره اینکه با تهران برای فعالیت در ایران توافق کنند، تصمیم بگیرند؛ اما این تنها مانع نیست. کمیل طیبی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل می‌گوید: رسالت بانک سرمایه‌گذاری اروپا تأمین منابع مالی شرکت‌ها و بنگاه‌های تجاری است. بنابراین در شرایطی که شرکت‌هایی مانند توتال و زیمنس ایران را تحریم کرده‌اند، به شکل ماهیتی که در این بانک تعریف شده، همکاری و تجارت این بانک در ایران به‌منزله ناهمخوانی با سیاست دیگر شرکای تجاری خود است و منجر به تحریم این بانک از سوی شرکت‌هایی مانند توتال می‌شود که ایران را تحریم کرده‌اند.

او افزود: برجام این فرصت را برای ایران به وجود آورد که بتواند ارتباط فعالانه‌ای بین بازارهای ایران و دیگر کشورهای جهان ایجاد کند. مهم‌ترین منفعت این فرایند هم به جریان افتادن جذب سرمایه خارجی، متعادل‌کردن بازار ارز و علاوه‌بر‌این تقویت روابط بین‌بانکی است اما با گذشت دو سال از توافق برجام کشور ما که تازه در نقطه شروع استفاده از این ظرفیت‌ها بود، دوباره در معرض خطر تحریم قرار گرفت.

طیبی درباره تصمیم بانک سرمایه‌گذاری اروپا مبنی‌بر خروج از برجام گفت: این بانک یک بانک تخصصی است و هرگونه ارتباط و عرضه تسهیلات به ایران به‌معنای تأمین منابع سرمایه است. باتوجه به خروج آمریکا از برجام ریسک‌پذیری این بانک افزایش پیدا کرده و از طرف دیگر برخی شرکت‌ها مانند توتال و زیمنس اعلام کرده‌اند از چرخه سرمایه‌گذاری ایران خارج می‌شوند. طبیعتا بانک سرمایه‌گذاری اروپا در این شرایط قادر به تأمین منابع مالی این شرکت‌ها درصورت ادامه همکاری با ایران نخواهد بود.

با انحصار بخشی از اقتصاد مذاکره موفقی نخواهیم داشت

این کارشناس اقتصاد بین‌الملل، معتقد است تصمیم بانک سرمایه‌گذاری اروپا مبنی‌بر عدم همکاری با ایران ضربه سنگینی برای اقتصاد کشورمان خواهد بود و در کنار وضع تحریم‌ها از سوی دیگر نهادها و شرکت‌ها ممکن است ما را به روزهای قبل از برجام بازگرداند اما با درپیش‌گرفتن شگردهای جایگزین در روابط بانکی می‌توانیم مانع تکرار تاریخ تحریم شویم. طیبی یکی از چالش‌های اصلی رویارویی با وضع تحریم‌های جدید را محاسبات و تکیه به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در سندهای مالی مانند برنامه ششم توسعه می‌داند و معتقد است حساب زیادی که روی تأمین منابع مالی از طریق سرمایه‌های خارجی در سندهای دخل و خرج اقتصادی کشورمان بعد از برجام باز شد، نیاز به بازنویسی مجدد دارد. 

او توضیح داد: ما در شرایط فعلی چاره‌ای نداریم جز اینکه با اروپا وارد مذاکرات شفاف شویم. نمی‌توانیم بخشی از اقتصاد کشورمان را در انحصار و لایه‌‌های پنهان نگه داریم و بعد انتظار موفقیت مبادلات و مذاکرات را با اتحادیه اروپا داشته باشیم. ما باید از ابزارهای داخلی مانند آزادسازی اقتصاد استفاده کنیم. باید بپذیریم زمانی تحریم‌ها کارساز است که بخشی از اقتصاد ما در انحصار دولت است.