نقش «حباب» درافزایش قیمت‌ها

تشنج روزهای اخیر بازارها و افزایش قیمت‌ها که از صعود چشمگیر طلا و رسیدن قیمت سکه به ۲ میلیون و پانصد هزار تومان تا افزایش های چندین میلیون تومانی قیمت طلا را در بر می گرفت، باعث شد که بار دیگر واژه حباب قیمتی وارد ادبیات اقتصادی مسئولان شود و از حباب داشتن بازارها صحبت کنند. 

حبابی بودن یا نبودن قیمت‌ها در گرو ادامه مسیر صادرات 

مسعود گلشیرازی، عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت‌و‌گو با «ابتکار» در خصوص گزاره مطرح شده حباب‌دار بودن بازارهای ارز ، طلا و خودرو گفت: ابتدا باید مشخص شود که منظور از حباب چیست. اگر دولت موفق می‌شد ارز ۴۲۰۰ تومانی را جامع و کامل اجرا کند و به همه متقاضیان ارز بدهد، اکنون می‌توانستیم بگوییم که در بازار حباب وجود دارد. اما با توجه به این که دولت و بانک مرکزی در اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز با دست‌اندازهای زیادی مواجه بودند و تاکنون موفق به جا انداختن ارز ۴۲۰۰ تومانی نشدند، نمی‌توان تشخیص داد که اکنون قیمت ها دارای حباب هستند یا نه! 

وی افزود: موضوع دیگر این است که دولت از ابتدا اعلام کرد که به همه کالاها ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌دهد. این موضوع باعث شد که بخش زیادی از ثبت سفارش‌ها منوط به کالاهای لوکس و غیرضروری شود. وارد کنندگان این کالاها نیز از فرصت ایجاد شده حداکثر استفاده را کردند، بنابراین بهتر است دولت عوارضی افزون بر عوارض فعلی برای واردات این کالاها بگذارد تا مابه‌التفاوت ارز دولتی و ارز آزادی که این کالاها باید استفاده می‌کردند، جبران شود. به طور کلی می‌توان گفت که ماهیت این کار باعث ایجاد تقاضای کاذب در ثبت سفارش‌ ها به منظور دریافت ارز دولتی شد. 

این فعال اقتصادی در ادامه افزود: بسته شدن سیستم صرافی‌ها نیز باعث شد که ارز حاصل از صادرات نتواند به کشور باز گردد. بنابراین صادرکنندگان برای تامین منابع خود در داخل کشور با مشکل مواجه شدند. اکنون که در سامانه نیما، ساز و کار بازگشت ارز نیز در نظر گرفته شده‌است، چنانچه واقعا اجرایی شود و کارایی لازم را داشته‌باشد، می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده نزدیک وضعیت با بهبود مواجه شود. 

این عضو اتاق بازرگانی ایران به دیگر عاملی که موجب گرانی بیش از حد کالاها در روزهای اخیر شده‌است، اشاره کرد و گفت: در حال حاضر برخی کالاها همچون فلزات اساسی که در دسته بندی مواد اولیه تولید محسوب می‌شوند، به دلیل این که درآمد صادراتی خوبی دارند، در بازار داخل هم عرضه کالا را با همان قیمت‌ها انجام می‌دهند که این موضوع باعث گرانی کالاها شده ‌است.

بنابراین اگر دولت به صورت جدی بر قیمت‌گذاری آنها نظارت داشته‌ باشد، می‌توانیم بگوییم قیمت‌های فعلی حباب هستند و امکان تعدیل آنها وجود دارد، در غیر این‌ صورت قیمت‌ها تعدیل نخواهند شد و سیستم اقتصادی باید به صورت قیمت واقعی آنها را بپذیرد. 

حباب در اقتصاد به چه معناست؟

حباب در یک بازار مشخص به چرخه‌ای از اقتصاد گفته می‌شود که آن بازار، نرخ رشد بسیار بالایی را تجربه می‌کند و پس از آن نیز دچار رکود شدیدی می‌شود. در واقع حباب به طور کلی فاصله بین قیمت واقعی یک محصول و قیمت فراتر از قیمت واقعی است که در بازار معامله می شود.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث ایجاد حباب می شود، افزایش نقدینگی در جامعه است. در واقع تئوری های علمی اقتصادی بیان می کند که حجم بالای نقدینگی در اقتصاد یک کشور می‌تواند موجب بروز حباب در بازارهای مختلف شود. بررسی‌های تاریخی گواهی است بر این مطلب که سیاست‌های نادرست پولی، اعطای بیش از حد تسهیلات و مواردی از این دست موجب شده است که حجم بالایی از نقدینگی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد در حالی که گزینه‌های سرمایه‌گذاری محدود و مشخص‌اند.

پس از ایجاد حباب اولیه در یک بازار، افراد علاقه زیادی به حرکت در مسیر بازار پیدا می کنند. به این صورت که اگر سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات به کسب بازده بالا منجر شود و هر روز اخبار مختلفی از رکوردزنی آن به گوش برسد، طیف زیادی از مردم به سرمایه‌گذاری در این بازار روی می‌آورند و از آنجا که تسلط زیادی به این بازار ندارند معمولاً افزایش قیمت قابل توجه در این بازار را ایجاد می‌کنند. در چنین بازاری عدم پیروی از عامه مردم و مسیر بازار کاری مشکل خواهد بود. این حالت باعث ایجاد یک رفتار گروهی شده و پس از مدتی به ایجاد حباب در یک بازار منجر می‌شود.

یک تئوری اقتصادی که در کتاب‌های اقتصادی بسیار رایج بوده اما به صورت علمی ثابت نشده، تئوری احمق بزرگتر است. در این تئوری بسیاری افراد با اینکه می‌دانند قیمت فعلی بیش از حد واقعی است، به دلیل آن که احتمال زیاد می‌دهند که فرد دیگری را پیدا خواهند کرد که او کالای مورد نظر را با قیمت بیشتر خریداری کند (احمق بزرگتر) اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. در این تئوری حباب‌ها تا وقتی ادامه پیدا می‌کنند که احمق‌هایی وجود داشته‌باشند که حاضر باشند کالای مورد نظر را با قیمت بیش از حد واقعی خریداری کنند.

یک دلیل دیگر شکل‌گیری حباب بررسی قیمت‌ها به صورت تاریخی و پیش‌بینی حفظ رویه فعلی است. به دلیل اینکه در تعیین قیمت‌ها عوامل بسیار زیادی نقش دارند پیش‌بینی آینده قیمت‌ها بسیار دشوار است.

سمیرا ابراهیمی