بازسازی دوباره ریال!

حفظ ارزش و بالا نگه داشتن ارزش پول ملی هر دو از مقولههای مهم اقتصادی به شمار میرود که تاثیر زیادی بر توسعه اقتصادی کشور میگذارد. مسیٔلهای که در ماههای اخیر برعکس آن را شاهد بودیم. کاهش ارزش پول ملی تبعات منفی به دنبال دارد و یکی از این تبعات آن از بین رفتن اعتماد مردم و تمایل آنها برای تبدیل فوری پول ملی به سایر ارزها یا کالاها است.

در شرایطی که ارزش پول ملی کشور سیر نزولی در پیش میگیرد و اقتصاد با انواع و اقسام مشکلات دستوپنجه نرم میکند بازگرداندن و تقویت ارزش پول ملی به یک دغدغه برای دولتمردان و اقتصاددانان تبدیل میشود. اما گفته میشود که اقدامات به موقع بانک مرکزی و ورودش به این جریان تهدید پیشرو را تا حدودی متوقف کرد. رویترز در گزارشی نوشت که بانک مرکزی ایران دخالت خود در بازار را برای تقویت ارزش پول ملی این کشور آغاز کرده و در هفتههای گذشته ارزش ریال ایران در برابر ارزهای خارجی به میزان قابل توجهی تقویت شده است. اگر دولت ایران موفق شود ارزش ریال را در ماههای آینده نیز تقویت کند با این کار خواهد توانست تورم را مهار کرده، استانداردهای زندگی شهروندان خود را بهبود بخشیده و مانع فرار سرمایه از کشور شود. حال باید دید که این اقدامات میتواند اندک مرهمی بر اقتصادباشد یا خیر؟

کاهش پول ملی و منفعت احتمالی آنزمانیکه کاهش ارزش پول ملی در کنار تقویتصادرات میآید معنایش کمی تفاوت پیدا میکند و رنگ دیگری به خود میگیرد. پس نمیتوان کاهش ارزش پول ملی را به زیان همه افراد جامعه دانست.

مرتضی عمادزاده، کارشناس مسایٔل اقتصادی در خصوص منفعت احتمالی کاهش ارزش پول ملی به «ابتکار» میگوید: کاهش ارزش پول ملی و منفعت احتمالی آن به عوامل بسیاری بستگی دارد. یکی از مهمترین عواملی که در این راستا میتوان به آن اشاره کرد این است که اگر کاهش ارزش پول ملی به افزایش صادرات منجر شود میتواند کمی مثبت باشد، برای افزایش صادرات نیز ما باید کالایی داشته باشیم که دارای مزیت رقابت باشد و هم اینکه در بیرون از مرزها مشتری برای کالاهایمان وجود داشته باشد. تمام شرکتهای که به علت کاهش ارزش پول ملی صادراتشان افزایش پیدا میکند هم از جهت خرد که به بنگاه کمک میکند و هم صادرات را افزایش میدهد،به(جیدیپی)سرانهکمکمیکند پس در این شرایط کاهش ارزش پول میتواند مفید باشد.

اما باید بگویم که اساسا کاهش ارزش پول ملی مخصوصا در کشورهای درحال توسعه همانند کشور ما تنها منجربه فرصتطلبی عدهای که توسط افزایش سطح قیمتها از منافع خودشان محافظت میکنند، میشود و در این شرایط افراد کم درآمد وقشر آسیبپذیر جامعه زیان خواهند کرد. عمادزاده در واکنش به گزارش رویترز درباره تقویت ارزش ریال میگوید: اینکه ارزش ریال رشد کرده، باید دید که با چه استدلالی بیان شده است. در حال حاضر شواهد ما این مسیٔله را نشان نمیدهد. البته در روزهای اخیر دلار روند کاهش قیمت را در پیش گرفت، یعنی ریال دارد در مقابل دلار کمی از افت قیمتهای قبلی را جبران میکند.

این جریان نباید اشتباه برداشت شود، ارزش ریال تقویت نمیشود تنها بخشی از افتهای حبابگونهای کهدر مقابل دلار داشته را بازسازی میکند. بنابراین اگر یک میانگین یکساله بگیریم اینکه بگوییم در این ۱۲ ماه ریال در مسیر کاهش ارزش افتاده بوده درستتر است تا اینکه بگوییم ارزش ریال در حال افزایش است. اساسا تقویت ارزش ریال برای ما که صادرات کمی داریم خیلی تاثیرش در اقتصادمان تعیینکننده نیست.

وحید شقاقی شهری، عضو هییٔت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسایٔل اقتصادی نیز در خصوص منفعت کاهش ارزش پول ملی میگوید: کاهش ارزش پول ملی قطعا به نفع یک گروه از افراد جامعه است. در هر اقتصادی وقتی ارزش پول ملی پایین میآید معمولا دهکهای پر درآمد از این وضعیت سود میبرند و دهکهای متوسط و فقیر جامعه از این کاهش متضرر خواهند شد. دلیل آنهم این است که قشر متوسط جامعه عمدتا نیروی کار یک اقتصاد به شمار میروند و کارگر یا کارمندان جامعه هستند. لذا وقتی ارزش پول ملی کاهش پیدا میکند چون این قشر سرمایهای ندارند، دستمزدهایشان متناسب با کاهش ارزش پول ملی هرگز ترمیم نمیشود و چون

کاهش ارزش پول ملی همیشه با تورمهای بالا همراه است عمده متضرران کاهش ارزش پول ملی طبقات متوسط و فقیر جامعه هستند.

اما دهکهای پر درآمد معمولا از کاهش ارزش ملی سود میبرند زیرا عمدتا سرمایهدار هستند و ارزش پول ملی باعث میشود سرمایه اینها بدون کار و تلاش به یکباره افزایش پیدا کند همانطور که گفتم کاهش ازرش پول ملی همیشه به نفع ثروتمندان بوده و تنها قشر ضعیف جامعه متضرر میشوند. وی میافزاید: ما طی چند ماه اخیر تا حدودی شاهد تقویت ارزش پول ملی بودیم و دلیلش هم کاملا مشخص است. چون طرف تقاضا دلار کاهش پیدا کرده و از طرفی دیگر ساماندهی طرف عرضه دلار تا حدودی بهتر شده ولی اگر وزارتخانههای تولیدی و اقتصادی ما نتوانند خودشان را همپای بانک مرکزی پیش ببرند و وضعیت صادرات و واردات را سامان دهند ما نمیتوانیم شاهد تعادل و پایداری این وضعیت باشیم.

تنها نگرانی در حال حاضر این است که وزارتخانههای تولیدی ما نتوانند بخش تجارت خارجی و تولید را سامان دهند و در آن زمان ممکن است دوباره به کاهشارزش پول ملی برگردیم و دوباره روند افزایش قیمت دلار در بازار را شاهد باشیم. موضوع مهم تداوم و پایداری تقویت ارزش پول ملی است. به عبارتی اگر بخش تجارت خارجی نتواند ساماندهی مناسب پیدا کند و حمایت لازم از بخش تولید صورت نگیرد قطعا در آینده دوباره شاهد کاهش ارزش پول ملی خواهیم بود. کشورما میانگین سالانه ۸۰ میلیارد دلار تقاضای دلاری دارد، صادرات غیر نفتی و نفتی ما سالهای پیش این تقاضا را پوشش میداد، اما چون ما از سال بعد تحریمهای نفتی و غیرنفتی را خواهیم داشت عرضه دلار ما و منابع ارزی بانک مرکزی تحت فشار قرار خواهد گرفت. اگر ما نتوانیم بخش تجارت را سامان دهیم فشار بر منابع بانک مرکزی افزایش پیدا خواهد کرد. بانک مرکزی درحال حاضر اقدامات و سیاستهای مناسبی را در پیش گرفته است و تلاش میکند اوضاع را سامان دهد اما همانطور که گفتم تنها رسیدن به مقصد ممکن نیست و نیاز دارد که وزارتخانهها همپای بانک مرکزی پیش بروند. تداوم این وضعیت نابهسامان در وزارتخانه ها، قطعا تبعاتش افزایش ارزش دلار در سال آینده خواهد بود.

کیمیانجفی