مهر بلاتکلیف

«کارگرها در مسکن مهر مشغول شده‌اند.» این روزها یک گزارش کوتاه از زبان مردم سرپل ذهاب شنیده می‌شود؛ این‌که کارگرها آمده‌اند و معلوم نیست در سایت مسکن مهر چه می‌کنند؟ البته ساکنان مسکن مهر سرپل ذهاب می‌گویند خبری نیست و آنها کارگر نیستند. میهمانان تازه ویرانه مسکن مهر به گفته مالکان، تنها برای ارزیابی‌های تمام‌نشدنی آمده‌اند و هنوز معلوم نیست خانه‌های آنها چه سرنوشتی پیدا می‌کند. با این‌حال، دل ساکنان مسکن مهر دیگر با این واحدها صاف نمی‌شود. مسکن مهرنشینان سر پل ذهاب می‌گویند که از امروز فرداهای مسئولان خسته‌اند و بلاتکلیفی و چادرنشینی کلافه‌شان کرده است. «یک روز می‌گویند همه این ٥٧٦ واحد باید تخریب شود و روز دیگر اعلام می‌کنند مقاوم‌سازی به‌صرفه‌تر از تخریب است. شما بگویید پس کی این نمونه‌برداری‌هاشان تمام می‌شود؟»

هشتادوسه روز از زلزله ٧,٢ ریشتری کرمانشاه می‌گذرد و زلزله‌زده‌های این استان غربی هنوز در چادر و سرمای گزنده شب‌های سرد را به صبح می‌رسانند. حواشی رسانه‌ای، سیاسی‌کاری‌ و تعدد واحدها اما باعث شده که تعلل‌ در مورد مسکن‌ مهر کرمانشاه بیشتر از سایر سکونتگاه‌های تخریب‌شده باشد و ساکنان آن با وجود سرپا بودن اسکلت‌، سقف و کف واحدهایشان همچنان آواره باشند.این قصه همه ٥٧٦ خانواده سرپل ذهابی است. خانواده‌هایی که موعد قسط‌های پیش از بیست‌ویکم آبان‌ماه امسال‌شان سر آمده، بیکار و سرمازده شده‌اند و چشم به دهان مسئولان دوخته‌اند تا ببینند تخریب واحدهای نوساز برایشان به‌صرفه‌تر است یا مقاوم‌سازی...

موضوع را با مسعود شریفی، مدیرکل راه و شهرسازی کرمانشاه در میان می‌گذاریم. او در این‌باره توضیح می‌دهد: برای ساختمان‌های سرپل ذهاب مشاوران و کارشناسان مختلفی استخدام شده که از قسمت‌های مختلف ساختمان نمونه‌برداری‌ کرده‌اند، اما هنوز نتیجه این آزمایش‌ها مشخص نیست. شریفی اعلام نتیجه نهایی این‌که تخریب این واحدها ایمن‌تر و به‌صرفه‌تر است یا مقاوم‌سازی آنها را به چند ماه بعد موکول می‌کند. این درحالی است که شهردار سرپل ذهاب حرف‌های دیگری دارد. او می‌گوید: هرکدام از بلوک‌هایی که مشکل فنی نداشته باشند، بازسازی خواهند شد. صابر حیدری می‌گوید: هزینه هر اقدامی احتمالا با خود صاحبان واحدهاست اما کمک‌هایی به مردم داده می‌شود. او ادعا می‌کند که واحدهای مسکونی مهر بیمه بوده‌اند و هر کدام از مالکان می‌توانند ٣٠‌میلیون تومان از بیمه دریافت کنند. البته بیمه مسکن مهر هم ماجرای خاص خود را دارد. بیمه مرکزی اعلام کرد مسکن مهر بیمه تسهیلات بوده است و این به آن معناست که بانک مسکن بابت تسهیلاتی که به مسکن مهر پرداخته این واحدها را بیمه تسهیلات کرده است. با این حساب در واقع، دریافت‌کننده خسارت بانک مسکن است نه مالکان مسکن مهر.

٦‌هزار واحد باید تخریب شود بلاتکلیفی مهمترین گلایه ساکنان است. شهردار

سر پل ذهاب می‌گوید: در کل منطقه سر پل ذهاب بیش از ٦‌هزار واحد مسکونی نیاز به تخریب دارد و همچنین مشکل بیش از ١٠‌هزار واحد با تعمیر و مرمت حل می‌شود.او درباره سهم واحدهای مسکن‌های مهر از این میان می‌گوید: نزدیک به ٦٠٠ واحد از واحدهای آسیب‌دیده مسکن مهر نیاز به تعمیر و مقاوم‌سازی دارد، اما قرار است به این واحدها وام تخریبی داده شود نه تعمیری چرا که دیوارهای نما کاملا فرو ریخته است.

مردم چه می‌خواهند؟

بعضی‌ها مستاجر این واحدهای نارنجی‌رنگ بوده‌اند و بعضی دیگر هنوز درحال پرداخت قسط‌های ساختمان‌شان‌ هستند. یکی از مستاجران می‌گوید: «٥‌میلیون تومان پول پیش داده‌ام که صاحب‌خانه‌ام پس نمی‌دهد. می‌گوید، پولی ندارم و قرارداد هم در زلزله از بین رفته است. حالا این پول چگونه زنده می‌شود، خدا می‌داند؟» محکی یکی از ساکنان مسکن مهر که خود صاحب خانه است، می‌گوید: سه ماه است با فاصله ٢٠ متر از بلوک‌مان این‌جا چادر زده‌ایم. یک ماه پیش آمدند و دیوارهای خراب‌شده را تخریب کردند، اما می‌گویند برای اعلام نتیجه باید منتظر بمانیم. او می‌گوید اکثر مردم ترجیح می‌دهند که این واحدها تخریب شود، چرا که ستون‌های برخی واحدها کج شده یا میلگردها بیرون زده. برخی بلوک‌ها ٣٠ سانت جلو آمده‌ است و دل ما با این واحدها صاف نمی‌شود. محکی می‌گوید که خودش و خانواده‌اش در صورت بازسازی و مقاوم‌سازی حاضر به زندگی در این واحدها نیستند و فقط اگر این واحدها با حضور مهندس ناظر مورد اعتمادشان دوباره ساخته شود به آنها برمی‌گردند.

هزینه‌های بهسازی از نوسازی بیشتر است

باور بیشتر مهندسان و کارشناسان مشترک است. علی فرخ‌نژاد، کارشناس سازه و عمران می‌گوید: عکس‌ها و مشاهدات انجام شده حاکی از ایجاد ترک‌های عمیق در اجزا و احتمال جداشدگی میلگرد از بتن است. از طرفی به دلیل جاری شدن بیشتر میلگردها مخصوصا در سیستم باربر جانبی و همچنین استفاده از بتن‌هایی با مقاومت فشاری پایین می‌توان پیش‌بینی کرد که هزینه‌های بهسازی بیشتر از تخریب و ساخت مجدد خواهد شد. به گفته این کارشناس سازه، اما به‌هرحال نمی‌توان بدون ارزیابی دقیق و نمونه‌برداری نظر قطعی داد. فرخ‌نژاد ادامه می‌دهد: البته قبل از بحث بهسازی یا ساخت دوباره، جانمایی مسکن مهر باید مورد سوال قرار گیرد که آیا از روز اول این جانمایی درست بوده یا خیر. به‌عنوان مثال باید بررسی کرد که این مجموعه ساختمانی که تحت عنوان مسکن مهر به مردم تحویل داده شده آیا روی خاک آبرفتی بنا شده یا نه؟

اگر هزینه‌ها برابر بود، تخریب راه درست‌تر است

«نمی‌توان یک حکم کلی صادر کرد.» این گزاره‌ای است که محسن بهرام غفاری رئیس سابق نظام مهندسی تهران اعلام کرده و توضیح می‌دهد: میزان آسیب در واحدهای مختلف، متفاوت است. من فکر می‌کنم که اگر بتوانند ایمنی واحدهای آسیب‌دیده را تضمین کنند، بهسازی هزینه کمتری به مردم تحمیل خواهد کرد. او به فاکتور زمان هم اشاره کرده و معتقد است زمان هم باید در این تصمیم‌گیری لحاظ شود. او می‌گوید: باید دید که بلوک‌های مورد بحث در کدام بخش‌ها دچار مفصل خمیری شده و ستون‌ها در کدام قسمت آسیب‌های جدی دیده‌اند.  بهرام غفاری تأکید می‌کند که اگر هزینه تخریب و مقاوم‌سازی با هم برابر باشد، قطعا باید ساختمان‌ها تخریب شود.

اگر سازه‌ آسیب ندیده باشد تخریب اشتباه است

منوچهر بهرویان، کارشناس و تحلیلگر سازه هم نظر مشابهی دارد. او میگوید: بدون بازدید و انجام آزمایش نمی‌توان نظر داد اما اگر بخواهیم به صورت اجمالی درباره این موضوع نظر بدهیم، باید بگویم که از عکس‌های منتشرشده به نظر می‌رسد آسیب‌ها به دیوارها وارد شده است. اگر همه آسیب‌ها پیرامون تیغه‌ها باشد، مسکن مهر قابل مقاوم‌سازی است و مقاوم‌سازی توصیه می‌شود اما اگر سازه آسیب دیده باشد و ستون‌ها تغییرشکل داده باشند، قطعا باید این بلوک‌ها را تخریب کرد.  ٥٧٦ واحد مسکن مهر در قسمت جنوبی شهر سرپل ذهاب و ٢٠٠ واحد دیگر مسکن مهر در قسمت شمالی شهر سرپل ذهاب وجود داشته است. حالا درحالی‌ که به نظر می‌رسد متضررین نهایی مردم هستند، لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی پیش از این در سفر خود به کرمانشاه تأکید کرده بود؛ با توجه به فصل سرما برای اسکان موقت مردم زلزله‌زده طراحی‌هایی انجام شده است، بعضی از ساختمان‌های آسیب‌دیده را مردم می‌توانند با کمک‌های دولتی تعمیر کنند تا هر چه سریع‌تر ساخته شود.او گفته بود؛ برخی مکان‌ها مانند مسکن‌ مهر سرپل ذهاب که خسارت بیشتری دیده، باید کمک فراوانی شوند تا عملیات تعمیر آن انجام شود.  اما آیا واقعا این اتفاق افتاده است؟دست و دل مردم کردزبان کرمانشاه هر روز می‌لرزد که روزهای بعد از این را قرار است چگونه بگذرانند.

مائده امینی