خداحافظی با گیت‌های عوارضی

«مسیر ٣ ساعته را ١٠ ساعت در راه بودیم» این دیالوگ مشترک بسیاری از مسافران جاده‌ای است که معمولا در روزهای تعطیل دل به جاده می‌زنند، اما حجم بالای ترافیک آزادراه در روزهای تعطیل، همچنان حسابی سوژه می‌شود. در این میان صف‌های طولانی پشت گیت‌های عوارضی به ترافیک سنگین جاده‌ها دامن می‌زند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که حالا امیر امینی، معاون اقتصاد و برنامه‌ریزی وزیر راه و شهرسازی به «شهروند» می‌گوید: «بناست عوارض را الکترونیک دریافت کنند و گیت‌ها از جاده‌ها جمع‌آوری شوند.» او توضیح می‌دهد: «با الکترونیکی‌شدن پرداخت عوارض دیگر نیازی به توقف و پرداخت نقدی نیست و به محض این‌که وارد آزادراه‌ها و از زیر گیت‌های ETC رد می‌شوید، پلاک شما ثبت و عوارض مربوطه از حساب شما کسر می‌شود.»

ترافیک زیاد، درآمدمان را کم می‌کرد

اما این تنها مردم نیستند که از صف‌های طولانی پشت گیت‌های عوارض دل خوشی ندارند. برخلاف تصور عموم مردم، مسئولان سازمان راهداری از کاهش درآمد عوارضی‌ها در روزهای تعطیل و پرترافیک خبر می‌دهند: «تعطیلات که می‌شود، حجم ترافیک پشت گیت‌های عوارض به چند کیلومتر می‌رسد، بعدش  به دستور پلیس ناچاریم گیت‌های عوارضی را باز کنیم  و از بخش زیادی از درآمدمان چشم بپوشیم. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که میزان تردد خودرو‌ها در روزهای تعطیل بیشتر از چند ماه است.»  آنگونه که زمانیان، مدیرکل بهره‌برداری از آزادراه به «شهروند» می‌گوید: «این مسأله اعتراضات زیادی را در میان سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است.»

او با اشاره به این‌که مهمترین درآمد یک آزادراه دریافت عوارض از کاربران آن است، ادامه می‌دهد: «ساخت هر کیلومتر آزادراه در دشت به‌طور متوسط ٨ الی ١٠‌میلیارد تومان، در مناطق نیمه‌کوهستانی متوسط ١٥ الی ٢٠‌میلیارد تومان و در کوهستان‌های سخت این رقم  به بالای ٣٠میلیارد تومان هم می‌رسد. در کوهستان‌هایی همانند البرز با در نظر گرفتن احداث تونل، این رقم به هر کیلومتر ٦٠‌میلیارد تومان هم می‌رسد. با توجه به این هزینه‌ها نمی‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاران این بخش از درآمدشان چشم‌پوشی کنند.»

درآمد ٨٠٠ میلیاردی عوارضی‌ها در پارسال

میزان درآمد آزادراه‌ها از تردد ٢٤٥‌میلیون خودرو در ‌سال گذشته ٨٠٠‌میلیارد تومان بوده، اما حالا با الکترونیکی شدن اخذ عوارض پیش‌بینی می‌شود این درآمد رشد چشمگیری خواهد داشت. در حال حاضر ٢٤٠٠ کیلومتر آزادراه در کشور وجود دارد. به گفته منطق زمانیان ٣٠ الی ٣٥‌درصد درآمد حاصل از عوارضی‌ها صرف تعمیر و نگهداری آزادراه‌ها می‌شود.

تعیین نرخ عوارض براساس کیلومتر

«تنها ١٠کیلومتر بعد از آزادراه تهران-ساوه وارد یکی از جاده‌های فرعی آن می‌شوم، اما ناچارم کل مبلغ عوارض را  پرداخت کنم.» محمد که یک زمین کوچک کشاورزی در اتوبان ساوه دارد، به «شهروند» می‌گوید: «بعضی اوقات ناچارم از گیت‌های عوارضی چند بار گذر کنم  و هر بار ماموران اخذ عوارض می‌گویند که باید دوباره عوارضی پرداخت کنم. چندین بار خواسته‌ایم برای مردمان محلی که روزانه از این آزادراه تردد می‌کنند، تخفیف‌هایی در نظر گیرند، اما این اتفاق هیچ‌گاه نیفتاده است.» او ادامه می‌دهد: «طول  این آزادراه حدود ١١٥ کیلومتر است، برای کسی که می‌خواهد کل این مسیر را طی کند، ٤‌هزار تومان توجیه دارد، اما من که کمتر از ١٠ کیلومتر از آن استفاده می‌کنم، چرا باید به اندازه کسی که  از کل ١١٥ کیلومتر آن استفاده می‌کند، عوارض پرداخت کنم.» این تنها محمد نیست که نسبت به ناعادلانه‌بودن بهای عوارض آزادراه‌ها گله می‌کند. هم اکنون به دلیل پرداخت سنتی عوارض فرقی نمی‌کند که در کجا وارد آزادراه و در کجا خارج می‌شوید. اما در فاز بعدی این طرح پرداخت عوارض براساس مسافتی است که طی می‌کنید. آنگونه که مدیرکل بهره‌برداری از آزادراه‌ها می‌گوید: «ممکن است در فاز بعدی این طرح برای محلی‌هایی که هر روز ناچارند چندین بار از این آزادراه‌ها عبور کنند، معافیت‌هایی در نظر گرفته شود.»

به گفته این مقام مسئول در فاز بعدی میزان دریافت عوارض از وسایل نقلیه سنگین براساس تن کیلومتر محاسبه خواهد شد و عوارضی که یک کامیون خالی پرداخت می‌کند، با عوارضی که یک کامیون با بار سنگین پرداخت می‌کند، متفاوت خواهد بود.

گیت‌های عوارض کدام آزادراه‌ها امسال جمع می‌شوند؟

بر اساس آن‌چه امیر امینی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی  به «شهروند» می‌گوید برخی از گیت‌های اخذ عوارض آزادراه‌ها  تا پایان امسال جمع‌آوری می‌شوند. به گفته او، هفته گذشته در آزادراه تهران-ساوه نمونه آزمایشی این گیت‌ها اجرا شد و در مرحله آزمایش نرم‌افزار قرار دارد. اما آزادراه‌های دیگری که تا پایان امسال با سیستم سنتی خداحافظی می‌کنند، کدامند؟   مدیرکل بهره‌برداری از آزادراه‌ها می‌گوید: «هشت آزادراه تهران-قم، تهران-ساوه، تهران-پردیس، قزوین–رشت، ارومیه-تبریز و تبریز-زنجان  در اولویت قرار داشته و تا پایان امسال مجهز به اخذ عوارض به صورت ETC می‌شوند.» به گفته داوودی ٢٠ آزادراه دیگر تا پایان خرداد ‌سال ٩٨ از شر صف‌های طولانی  پشت گیت‌های دریافت عوارض خلاص می‌شوند.

چقدر برای الکترونیکی‌کردن عوارض‌ها هزینه شد؟

به گفته مدیرکل بهره‌برداری از آزادراه‌ها اعتبار اولیه برای اجرای طرح ETC ٣٠‌میلیارد تومان بود. البته با بالارفتن نرخ ارز این رقم و اعتبار اجرای این طرح بیشتر شده، ولی هنوز هیچ برآورد دقیقی در این رابطه صورت نگرفته است.  به گفته داووی درحال‌حاضر در کشورهایی همچون ترکیه، کانادا و تایوان هم برای دریافت عوارض از کاربران آزادراه‌ها، از سیستم‌های ETC استفاده می‌شود.

فرصت ٢٤ ساعته برای پرداخت عوارض

از زیر گیت‌های اخذ عوارض که رد می‌شوید، پلاک خودروی شما به صورت خودکار ثبت می‌شود. بعد از آن اگر حساب خود را شارژ کرده باشید، یک SMS از سازمان راهداری دریافت می‌کنید که  فلان مبلغ از حساب شما بابت عوارض استفاده از آزادراه کسر شد. اما چنانچه حساب خود را شارژ نکرده باشید، پیامکی دریافت می‌کنید با این محتوا که عوارض‌شما بابت استفاده از این آزادراه فلان مبلغ شده و ٢٤ ساعت فرصت دارید نسبت به پرداخت این عوارض  اقدام کنید، در غیر این صورت هم باید جریمه تعیین‌شده توسط قانون را پرداخت کنید و هم عوارض را. مدیر بهره‌برداری از آزادراه‌ها می‌گوید: «در صورتی که کاربری عوارض خود را پرداخت نکند، علاوه بر جریمه، مبلغ عوارض به دیون مالک خودرو افزوده می‌شود که هنگام فروش خودرو معمولا تسویه خواهد شد.»

پرداخت الکترونیکی عوارض چگونه است؟

اگر خواهان پرداخت عوارض بدون هیچ توقفی هستید، کافی است حساب کاربری خود را شارژ کنید. در این طرح صاحب وسیله نقلیه با خرید یک برچسب(Tag)  و شارژ و چسباندن آن روی شیشه جلوی خودرو بدون توقف از دروازه ETC عبور می‌کند و به صورت خودکار مبلغ عوارض از حساب آن کسر مي‏شود. البته  با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، امکان پرداخت الکترونیکی  عوارض از طریق اپلیکیشن‌های مختلف هم امکان‌پذیر خواهد بود. به‌عنوان مثال اپلیکیشن آپ منویی را تحت عنوان پرداخت عوارض آزادراه به منوهای خود اضافه کرده و صاحبان وسایل نقلیه می‌توانند با استفاده از این اپلیکیشن عوارض خود را پرداخت کنند.

البته اگر خواهان پرداخت عوارض هنگام توقف هستید باید به دستگاه‌های شارژ عوارض، همچنین در مجتمع‌های خدماتی رفاهی، پمپ بنزین‌ها  مراجعه  و مشخصاتی همچون پلاک خودرو خود را وارد کنید. درواقع مردم برای استفاده از هر یک از این روش‌ها ٢٤ ساعت فرصت دارند تا بدون آن‌که در صف‌های طولانی منتظر بمانند و وقت و انرژی زیادی را از دست بدهند، عوارض خود را پرداخت کنند.

مزاياي استفاده از پرداخت الكترونيكي

در قالب اين طرح، رانندگان مي‌توانند با تهيه يك چسب پرداخت الكترونيكي عوارض و نصب آن پشت شيشه خودروي خود، از تمام مزاياي اين طرح شامل موارد زير بهره‌مند شوند:   

روان‌سازي ترافيك آزادراه‌ها از طريق عدم نياز به توقف خودروها در محل ايستگاه‌هاي عوارضي

احساس آرامش خاطر و رضايتمندي در رانندگان با كاهش زمان توقف خودروها

عبور بدون توقف از خطوط اختصاصي اين پروژه در محل ايستگاه‌هاي عوارضي در نتيجه كاهش زمان سفر و مصرف سوخت

  كاهش ميزان آلودگي هوا و ديگر مشكلات زيست‌محيطي در ايستگاه‌هاي اخذ عوارض

حذف نياز به همراه داشتن پول نقد هنگام عبور از آزادراه‌ها و پرداخت پول نقد و امكان مديريت تعداد عبور و پرداخت‌ها با مشاهده

كاهش مشکلات ایمنی ناشي از تصادفات در ایستگاه‏های اخذ عوارض

انجام تراكنش‌هاي مرتبط از طريق درگاه اينترنتی و در نتيجه كاهش مصرف كاغذ