روزنامه توسعه ایرانی نوشت: «تهران اکنون موافقت کرده است صادرات گاز به عراق را در ازای نفت خام این کشور از سر بگیرد.» این جمله شاه‌کلید سخنان دیروز نخست وزیر عراق بود. محمد شیاع السودانی اعلام کرد با ایران برای یک مبادله تهاتری نفت عراق در ازای گاز وارداتی از ایران به توافق رسیده است، چون به گفته او تحریم‌های آمریکا مانع پرداخت وجوه بدهی عراق به ایران است.
السودانی گفت که این توافق در جریان گفتگو با یک هیات ایرانی که از روز شنبه این هفته در بغداد بود، حاصل شده است. اما او توضیحی نداد که طرف ایرانی چگونه چنین معامله دور از ذهن و نامعقولی را پذیرفته است! معامله‌ای که در ادبیات فارسی با ضرب‌المثلی مثل «زیره به کرمان بردن» آن را مصداقی بر عقل تجارت نداشتن و عمل زیانبخش در بازرگانی می‌دانند!
گفتنی‌ست با وجود تلاش عراق در سال‌های اخیر برای خودکفایی در تولید انرژی، این کشور همچنان به واردات برق و گاز از ایران به‌شدت وابسته است و تا ۴۰ درصد برق خود را از ایران تامین می‌کند، به ویژه در ماه‌های گرم تابستان که دما به ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد و اوج مصرف برق برای استفاده از وسایل برقی خنک کننده است. عراق از زمان آغاز تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۸ برای پرداخت بهای واردات انرژی مشکل داشته است.
و حال نیز نخست وزیر عراق در برنامه‌ای تلویزیونی رسما اعلام کرده طی مذاکره با هیأت ایرانی، ایران و عراق به توافق تهاتر نفت و گاز دست یافته‌اند!
ابتدا قرار بود عراق در قبال بدهی‌اش، به ایران غذا و دارو ارسال کند؛ اما حالا می‌گوید که امریکا حتی اجازه‌ی این کار را هم به این کشور نداده است. موضوعی که موجب شد ایران نیز در روزهای اخیر شیر صادرات گاز را به روی این کشور ببندد. واقعیت این است که اگر مشکل قطعی برق خود عراق در گرمای تابستان و اعتراضات گسترده شهروندان به خاطر قطع شدن گاز ایران در چند روز اخیر نبود، این کشور حتی دغدغه‌ای در خصوص مبادله‌ی کالا به کالای نفت و گاز را هم با ایران نداشت. زیرا موضع نخست وزیر عراق کاملا مشخص است. او تنها ابراز تأسف کرده که «طرف آمریکایی مجوزهای لازم برای انتقال وجه را نداده است». پاسخی که در واقع برای اقناع معترضان شهر بصره ابراز شده است که در این هوای گرم با قطعی برق بیشتری نسبت به دیگر شهرهای عراق روبرو بوده‌اند.
سودانی با اشاره به «پیچیدگی مکانیسم انتقال» و «شدت تحریم‌ها» گفته است: «ما نتوانستیم مجوز انتقال این همه قبوض پرداخت نشده را بگیریم تا ایران بتواند به گازرسانی به ما ادامه دهد».
سودانی گفت که کشورش حدود ۱۱ میلیارد یورو (۱۲.۱ میلیارد دلار) به ایران بدهی معوقه دارد و به دلیل تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده که تنها به ایران اجازه می‌دهد به منابع مالی برای خرید کالاهای غیرتحریمی مانند غذا و دارو دسترسی داشته باشد، با مشکل مواجه بوده است.
«فرهاد علاالدین» مشاور امور خارجه نخست‌وزیر عراق نیز در این باره به رویترز گفت، حتی این رویه‌ها نیز پیچیده هستند و «به تاخیرهای ناخواسته در پرداخت‌ها می‌انجامند و متعاقبا وجوه به ایرانی‌ها پرداخت نمی‌شود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه عراق از اظهارنظر در مورد توافق مبادله‌ای گزارش شده بین عراق و ایران خودداری کرد و به این موضوع اشاره نکرد که آیا چنین توافقی ممکن است تحریم‌های ایالات متحده را نقض کند یا خیر.
سخنگوی وزارت امور خارجه عراق با بیان اینکه واشنگتن قویا از مسیر عراق به سمت خودمختاری انرژی حمایت می‌کند، گفت: هیچ تغییری در سیاست ایالات متحده در قبال ایران یا عراق ایجاد نشده است و دولت بایدن به اجرای تمام تحریم‌های آمریکا علیه ایران ادامه می‌دهد. هنوز آمریکا به این اظهارات واکنشی نشان نداده است.
یک تحلیلگر: بعید می‌دانم ایران زیر بار برود
اما هنری روم، تحلیلگر خاور نزدیک موسسه واشنگتن، در این باره با اشاره به نیاز مبرم ایران به پول نقد، گفته: بعید است که یک معاهده مبادله‌ای مانع از طلب ارز از عراق توسط ایران شود.
وی تاکید کرده: من معتقد نیستم که یک توافق پایاپای خالص که سودانی توصیف می‌کند، با توجه به نیاز ایران به ارز، برای تهران رضایت‌بخش باشد. حتی اگر این ترتیبات اجرا شود، احتمالا نمی‌تواند از پیگیری میلیاردها دلاری که هنوز در حساب‌های عراق نگهداری می‌شود، جلوگیری کند.
حبس نفت کشور در چاه‌ها و واردات نفت!
سایت تحلیلی ساعت ۲۴ نیز ضمن یاد کردن از این داد و ستد به عنوان بدترین نوع معامله نوشت: ایران میلیونها بشکه از نفت خود را به دلیل تحریم‌ها در چاه‌های پرشمار حبس کرده و نمی‌تواند به کشوری بفروشد و در مقابل با کمبود گاز در زمستان هم روبه رو است و ناترازی گازی به تعطیل صنعت می رسد. با این همه ایران مجبور است به عراق گاز صادر کند و به جای دلار نفت بگیرد؟!
حتی یک ریال را هم نمی‌توانند جابه‌جا کنند
گفتنی‌ست که چند روز پیش از اعلام رسمی این خبر یکی از معاونان بانک مرکزی در دوره ریاست عبدالناصر همتی درباره آینده پول‌های بلوکه‌شده در عراق درباره اینکه آیا می‌توان مکانیسم جدیدی را به جای شیوه‌ای که در دولت حسن روحانی با عراق شکل گرفت، جایگزین کرد؟ گفت: «به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست و حتی یک ریال را هم نمی‌توانند جابه‌جا کنند. نزدیک به دو سال است که دولت سیزدهم بر سر کار آمده، مگر مدعی نیستند که طرح دولت قبل درست نبود پس چرا تاکنون طرح جدیدی را ارائه نکرده‌اند؟»
معضل ایران در فروش نفت و توقیف پی‌در پی نفتکش‌ها
بغداد درحالی از موافقت تهران برای مبادله کالا به کالای نفت و گاز خبر می‌دهد که ایران چندی‌ست خود در فروش نفت تولید داخل با مشکل روبه‌روست و حتی راه‌های واسطه نیز مسدود شده‌اند و هر بار خبری از توقیف نفتکش‌های ایرانی به گوش می‌رسد. در تازه‌ترین نوع آن دو روز پیش گارد ساحلی اندونزی یک نفتکش با پرچم ایران را در آب‌های این کشور توقیف کرد.
بر این اساس، گارد ساحلی اندونزی در بیانیه‌ای اعلام کرد نفتکش آرمان ۱۱۴ حامل بیش از ۲۷۲ هزار تن نفت خام سبک بود که حین انتقال بدون مجوز آن به یک شناور با پرچم کامرون توقیف شد.
بنا بر اعلام گارد ساحلی اندونزی، از دیگر دلایل توقیف نفتکش ایرانی، خاموش بودن دستگاه ردیاب و تردد بدون پرچم بوده است.
اندونزی پیش از این هم یک ابرنفتکش ایرانی را به خاطر خاموش بودن دستگاه ردیاب توقیف کرده بود.
سندی بر ادعای دروغ آزادسازی پول‌های بلوکه شده
از همین روی روز گذشته برای ایرانیان شنیدن این خبر از زبان نخست وزیر عراق، باورپذیر نبود؛ زیرا برکسی پوشیده نیست که به خاطر تحریم‌ها، نفت کشور روی دستمان مانده و نمی‌توانیم آن را در بازار جهانی به فروش برسانیم. کاربران ایرانی در فضای مجازی به این موضوع اشاره کرده و گاه آن را مثل همیشه دستمایه طنز قرار داده‌اند: «اندونزی دیروز یه نفتکش ایرانی را توقیف کرده، گویا داشته چراغ خاموش، مثل موتوری‌ها و شوتی‌های مرزی نفت میفروخته.»
کاربری نوشته: «ای بابا، ادعای آزادسازی پول‌های بلوکه در عراق هم که پوچ درآمد.» یکی هم به اعتراض نوشته: «جالبه که نفت خودمان را نمی‌توانیم بفروشیم، بعد عراق می‌خواهد جای پول گاز، نفت بدهد!»
احسان بداغی، خبرنگار پارلمانی سابق روزنامه ایران در دولت قبل نیز از تعبیر وارونه رویای دولت رییسی برای خنثی‌سازی تحریم با نگاه به شرق انتقاد کرد و نوشت: «چین هم مثل عراق تجارت با ایران را به نفت در برابر غذا و دارو محدود کرده. معاون بین‌الملل اتاق بازرگانی تهران به ایلنا گفته: بانک‌هایی که در چین با هدف کارکردن با ایران ایجاد شده‌اند فقط در حوزه بشردوستانه با ما فعالیت می‌کنند.»
و حالا در شرایطی که حتی قادر به گرفتن کوچکترین امتیازی از عراق -که تا اطلاع ثانوی به‌شدت نیازمند گاز ایران است- نیستیم، به نظر می‌رسد بر خلاف تصور دولت سیزدهم، سیاست رویکرد به شرق نیز نه تنها کمکی به حل مشکلات اقتصادی ایران نکرده است که چه بسا بتوان گفت با رفتار متناقض و مزورانه روسیه و چین در قبال تمامیت ارزی ایران در خلیج فارس، دیپلماسی عزت دولت رئیسی عملا تبدیل به عنوان بی‌مسمایی هم شده است.
حسام‌الدین اسلاملو
- 16
- 1
