کشتی رازآلود آب‌های چین

سانچی تبدیل به معمای این روزها شده است؛ نفتکش ایرانی‌ که ٩ روز در شعله‌های آتش سوخت و درنهایت میان بیم و امید خانواده‌‌های خدمه‌‌اش غرق شد تا ده‌ها پرسش بی‌جواب باقی بگذارد.

حالا سانچی به‌ طور کامل غرق و پیکر ٢٩ خدمه از ٣٢ خدمه آن ناپدید شده است؛ اما بر ابهامات این نفتکش ایرانی که با پرچم پاناما ١١٥‌هزار تن کاندنسیت (ترکیبی از نفت و میعانات گازی) حمل می‌کرده هر روز افزوده می‌شود.

از تعلل چینی‌ها در کمک‌رسانی به نفتکش شعله‌ور گرفته تا خاموش‌بودن رادار‌های هر دو کشتی چینی و ایرانی! واقعا چه اتفاقی در آب‌های شرقی چین افتاده است؟ امید ملک، رئیس انجمن کشتیرانی کشور معتقد است که تا وقتی جعبه سیاه کشتی باز نشود، پاسخ به این سوال غیر ممکن است.

بیشتر بخوانید:

• مرگ همه خدمه نفتکش ایرانی تایید شد
• گزارش تصویری/ حضور خانواده‌های داغدار سرنشینان کشتی غرق شده سانچی در شرکت ملی نفتکش ایران
• ویدئو/ گفتگویی دردناک با همسر یکی از خدمه کشتی سانچی
• واکنش ستارگان سینما به درگذشت دریانوردان «سانچی»
• گزارش تصویری/ نفتکش ایرانی سانچی به پایان خود رسید
• اسامی ۳۲ خدمه نفتکش سانچی  +تصاویر

شهروند برخی ابهامات، پرسش‌ها و شایعات پیرامون این حادثه را در گفت‌وگو با‌ هادی حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور و امید ملک، رئیس انجمن کشتیرانی بررسی کرده است.

ابهام اول: تعلل چینی‌ها در امدادرسانی به سانچی موجب از دست رفتن هموطنان ما شده است

هادی حق‌شناس: چینی‌ها دلایل خود را برای تعلل در امدادرسانی دارند. نمی‌توان منکر این شد که مراحل اطفاي حریق نفتکش ایرانی باید زودتر شروع می‌شد اما موج‌های ٦ تا ٧ متری دریا بعد از برخورد دو کشتی، مسائل زیست‌محیطی و حفظ ایمنی یدک‌کش‌های خود چین از عواملی بود که باعث شده چینی‌ها آن‌طور که باید و شاید به داد کشتی ایرانی نرسیده‌اند.

برای درک عظمت حادثه خوب است بدانید که کشتی در ١٥٥مایلی ساحل دچار حادثه می‌شود و بعد از آن ١٢٠مایل بدون موتور حرکت می‌کند (٢٠٠ کیلومتر). در واقع منظور از موج‌های ٦، ٧ متری غیر قابل مهار این است. شاید بهتر باشد بگوییم کشور چین، آن‌طور که ما انتظار داشتیم برای نجات ملوانان ما تلاش نکرده است؛ نه آن‌طور که باید می‌کرده.

امید ملک: این تعلل را تکذیب می‌کنم. حتی برخی می‌گویند موشک به کشتی ایرانی خورده است! این چه داستان‌هایی است که می‌سازند؟ من به شما این اطمینان را می‌دهم که نمی‌توانیم چین را محکوم کنیم. این حادثه در آب‌های چین رخ نداده است؛ حادثه در آب‌های بین‌المللی رخ داده است. اگر در سطح دریا ١٢مایل از ساحل فاصله داشته باشیم، می‌توانیم آن محدوده‌ از دریا را به کشوری نسبت دهیم این در حالی است که این حادثه در ١٥٠مایلی ساحل چین رخ داده است. از طرفی چینی‌ها آتشخوارهایی را (با توجه به مسافت بعد از ٢روز) برای اطفاي حریق فرستادند اما گستره آتش آن‌قدر زیاد بوده که می‌توانسته خود آتشخواره را هم از بین ببرد.

ابهام دوم: رادارهای هر دو کشتی پیش از وقوع حادثه خاموش شده است

هادی حق‌شناس: چنین موضوعی تکذیب می‌شود؛ ارتباط کشتی به قوت سابق برقرار بوده است. نیم ساعت قبل از وقوع حادثه کاپیتان کشتی برای مالک کشتی ایمیلی صادر و دو ساعت قبل از آن یکی از خدمه با همسر خود تماس تلفنی برقرار کرده است.

امید ملک: رادار کشتی هرگز خاموش نبوده است. قبل از هر چیزی بگویم که رادار داخلی و مسیریابی کشتی با سیگنالی که ماهواره‌ها از آن دریافت می‌کنند، متفاوت است. این‌ موضوع که در اطلاعات ثبت شده ماهواره‌‌ای از مکان کشتی داده ثبت نشده می‌تواند ‌هزار علت داشته باشد؛ گاهی به‌ علت ترافیک زیاد، سیگنال مکان‌یابی توسط ماهواره‌ها دریافت نمی‌شود و این ارتباطی به رادار کشتی ندارد. نمی‌توان گفت چون در آن لحظه مکان‌یابی نشده است، پس رادار خاموش بوده است.

نکته بعدی این است که رادار کشتی ماننده سنسور اتومبيل‌ نیست! رادار کشتی بر اساس تصمیم و برنامه‌ریزی کاپیتان هشدار می‌دهد. تنظیمات به صورت دستی بوده و در آبراه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. اگر رادار جلوی کشتی هشدار نداده باشد می‌تواند ناشی از یک خطای انسانی در تنظیم آن باشد. ملوانان هم انسانند و می‌توانند در پل فرماندهی حضور نداشته یا اشتباه کرده باشند.

روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال به نقل از منابع مختلف گزارش داده که نفتکش ایرانی سانچی و کشتی باری چینی شنبه گذشته از چند ساعت قبل از حادثه هیچ سیگنالی برای ایستگاه کنترل ترافیک دریایی ارسال نکرده بودند. به گزارش این روزنامه سانحه برخورد مرگبار نفتکش سانچی با کشتی چینی ساعت ٨ شب به وقت محلی رخ داد اما آخرین سیگنالی که از سانچی دریافت شده بود مربوط به ١٠:٤٦ صبح بود. کشتی باری چینی نیز آخرین سیگنال خود را ساعت ٣:٥٨ بعدازظهر ارسال کرده بود.

ابهام سوم: با توجه به عدم امکان اطفاي حریق زمینی چرا اطفای حریق به صورت هوایی انجام نشده است؟

هادی حق‌شناس: امکان اطفای حریق به‌ صورت هوایی در چنین حادثه‌ای وجود ندارد.

امید ملک: اطفای حریق هوایی ممکن نیست. فاصله کشتی با نزدیک‌ترین ساحل بسیار زیاد بوده و همین باعث می‌شود که حمل تجهیزات هوایی کافی برای خاموش‌کردن این حادثه غیرممکن باشد. فراموش نکنید که کاندنسیت که بار این کشتی بوده، ماده‌ای بسیار آتش‌زا است و همین امکان خاموش‌کردن آن را از بین می‌برد. حتی یکی از دلایلی که شناورهای آتشخوار امکان نزدیک‌شدن به شانچی را نداشته‌اند، نشت این ماده به دریا بوده است.

ابهام چهارم: یکی از نشانه‌های مشکوک‌بودن حادثه، نصب پرچم پاناما در روزهای پساتحریم است

هادی حق‌شناس: به خاطر برخی ملاحظات بازرگانی و تجاری این کشتی در ‌سال ٢٠٠٨ به نام کشور پاناما ثبت شده است.

امید ملک: نصب پرچم پاناما اقدام مشکوکی نیست.

ابهام پنجم: چرا با وجود نزدیکی کشتی ایرانی و چینی، خدمه چینی نجات پیدا کرده و خدمه ایرانی به حال خود رها شده‌اند؟

هادی حق‌شناس: برخی خدمه چینی را قایق‌های ماهیگیری محلی نجات داده‌اند و اینها امکان نزدیک‌شدن به نفتکش شعله‌ور و سمی را نداشته‌اند، ضمن این‌که این قایق‌ها عموما چینی هستند.

امید ملک: نزدیکی در آب با نزدیکی در خشکی دو مفهوم متفاوت است. طول کشتی ایرانی ٢٠٠متر بوده است. این کشتی با سینه به کشتی چینی برخورد کرده و موتور کشتی چینی سالم مانده است. کاپیتان چینی هم مانند هرکس دیگر‌ی وظیفه خود را انجام داده و برای نجات خود و خدمه کشتی‌اش اقدام به دورشدن کرده است. نمی‌توان کاپیتان چینی را به خاطر نجات جان خود و خدمه‌اش محکوم کرد.

ابهام ششم: سانچی به قایق‌های نجات مجهز نبوده است

امید ملک: چنین چیزی امکان ندارد. هیچ بندری به کشتی‌ای ‌که قایق نجات نداشته باشد، اجازه حرکت نمی‌دهد. قایق‌های نجات در ٣ طرف این کشتی تعبیه شده بودند. استفاده‌نکردن خدمه از قایق‌های نجات می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. برخورد دو کشتی در ساعتی رخ داده که ساعت استراحت خدمه در کابینه‌شان (به جز پل فرماندهی و افرادی که شیفت دارند) بوده است؛ چراکه ساعت ٦ در کشتی‌ها، شام سرو می‌شود. ممکن است خدمه به علت عدم بهره‌مندی از آموزش کافی، به اندازه لازم برای نجات خود ماهر نبوده باشند.

ابهام هفتم: نه به سفیر ایران نه به هیچ‌کس دیگر اجازه بازدید از کشتی چینی داده نشده است

هادی حق‌شناس: نماینده سازمان بنادر از کشتی چینی کریستال بازدید کرده‌اند اما بررسی کارشناسی امری زمانبر است و فرآیند آن آغاز شده که نتایج آن بعد از زمان معین اعلام می‌شود.

ابهام هشتم: اگر برای نجات خدمه فرصتی نبوده و همه آنها در دقایق اول کشته شده‌اند، چطور یکی از آنها که پیکرش پیدا شده، فرصت تعویض لباس را داشته است؟

امید ملک: خدمه‌ای که شما از او حرف می‌زنید، چه لباسی پوشیده و لباس قبلی‌اش چه بوده است؟ اگر لباس نجات پوشیده، تنها کسی بوده که اقدام منطقی کرده است. ممکن است این فرد بعد از شنیدن صدای انفجار لباس خود را به درستی عوض کرده باشد که درنظر داشته باشید جلیقه‌های نجات در همه جای کشتی تعبیه شده است، از رستوران گرفته تا کابین استراحت.

ببینید آبراهی که در این حادثه صورت گرفته، آبراه پرترافیکی است. پل فرماندهی و مدیریت کشتی باید بیش از هر زمان دیگری به اطراف خود توجه می‌کرده است. ابهاماتی که شما مطرح می‌کنید تا زمانی که جعبه سیاه کشتی رمزگشایی نشود، غیرقابل شفاف‌سازی است.

از مسئولیت رسانه‌ها تا داغ خانواده‌ها...

اما و اگر بسیار است. شاید رازهای سانچی هم به همراه خدمه تا ابد در آب‌ها دفن شده باشد. اگرچه اثبات تعلل کشور چین می‌تواند ابعاد حقوقی جدیدی را برای ماجرا باز کند.

هنوز هم اما و اگرها بسیار است؛ از نحوه اطلاع‌رسانی گرفته تا بقیه پرسش‌هایی که شاید جوابشان تنها در چین باشد. توضیح این‌که چرا سفیر ایران باید وزیر کار باشد و ٤روز بعد فرستاده شود؟ توضیح این‌که چرا در همان ساعات اولیه برخورد آن‌طور که باید و شاید به این اتفاق پرداخته نشد. توضیح این‌که کاپیتان چقدر در این حادثه می‌توانسته مهارکننده باشد و ...و ... و ....

بازار شایعات هم کم داغ نبود. از خبر احتمال محبوس‌شدن برخی خدمه نفتکش در موتورخانه کشتی گرفته تا موشک آمریکا بر کشتی ایرانی و در آخر این‌که شاید سانچی با تمام رازهایش برای همیشه مدفون‌شده باشد.

مائده امینی