واکنش نفت به تحولات اینستکس

وین و اوزاکا دو نقطه‌ای بودند که آخر هفته گذشته سیگنال‌های مهمی به بازار نفت ارسال کردند. وین محل برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزرا و مدیران سیاسی ایران و گروه ۱+۴ و هلگا اشمید معاون فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود و شهر اوزاکای ژاپن نیز میزبان سران کشورهای گروه ۲۰. این دو رویداد از این جهت برای بازار نفت اهمیت دارند که مذاکرات جاری آنها حول محور ایران، اوپک و جنگ تجاری به‌عنوان عوامل اثرگذار در بازار نفت شناسایی می‌شوند.

آن‌طور که عباس عراقچی، رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران در نشست وین به رسانه‌ها اعلام کرده، اینستکس (ابزاری برای حمایت از مبادلات تجاری) مهم‌ترین موضوع نشست کمیسیون مشترک برجام بوده است. به گفته عراقچی «‌این کانال مالی در حال حاضر عملیاتی شده و دو تا سه مورد کاری هم در حال انجام شدن است و ظرف روزهای آینده تبادل مالی انجام می‌شود. کشورهای دیگر هم قبول کرده‌اند که به‌عنوان سهامدار به این کانال بپیوندند.»

 در نشست جی‌۲۰ هم علاوه بر گفت‌وگوی سران کشورها پیرامون برجام و جنگ تجاری، پیام‌هایی از سوی ولادیمیر پوتین ارسال شده که تمدید توافق کاهش تولید در نشست روزهای‌ دهم و یازدهم تیر را محتمل‌تر از قبل کرده است. روسیه به‌عنوان کشوری غیرعضو اوپک که در کنار عربستان سعودی نقش مهمی در اجرای توافق کاهش تولید بر عهده دارد، تا پیش از اعلام موضع پوتین، از اظهارنظری معنادار در رابطه با آینده توافق کاهش تولید خودداری می‌کرد. اما تاثیر فعال شدن کانال مالی اینستکس میان ایران و اروپا بر بازار نفت چیست و چرا نشست جی۲۰ و حواشی آن از اظهارنظر در رابطه با اوپک گرفته تا گفت‌وگوی روسای جمهور آمریکا و چین، حساسیت بازار نفت را برانگیخته است؟

چشم‌انداز فروش نفت از کانال اینستکس

برای مرور اتفاقاتی که در روزهای پایانی فعالیت بازار جهانی نفت در هفته گذشته عملکرد معامله‌گران را تحت تاثیر قرار داد؛ ابتدا به آنچه در روز جمعه (هفتم تیر) رقم خورد نگاهی می‌اندازیم. در این روز اتحادیه اروپا اعلام کرد در حال انجام عملیات مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. این اظهارنظر پس از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام شد. بر اساس گزارش‌های موجود، اجرایی شدن اینستکس، از مهم‌ترین خبرهای منتشر شده در جریان برگزاری این نشست بود. طبق آنچه کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند، این کانال مالی که هدف از ایجاد آن انجام مبادلات مربوط به مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی است، گسترش خواهد یافت. گسترش اینستکس می‌تواند به معنای ایجاد راه‌هایی تازه برای فروش نفت ایران و دریافت پولآن باشد.

 این خبر در شرایطی برای فعالان بازار نفت از اهمیت زیادی برخوردار است و در ساعات پایانی معاملات روز جمعه فشار به قیمت‌ها را در پی داشت که بر اثر تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، میزان عرضه نفت خام از سمت ایران با کاهش مواجه بوده است. خروج نفت ایران از بازار به توافق کاهش تولید که حالا در سطحی قابل توجه در حال انجام است و همچنین کمبود عرضه‌های دیگر به خصوص از سمت ونزوئلا دامن زد و تقویت بیشتر قیمت‌ها را به همراه داشت. به این ترتیب چنانچه راهکاری تازه برای فروش نفت بیشتر از سمت ایران اجرایی شود، می‌تواند به معنای عرضه بیشتر و قیمت‌های ارزان‌تر باشد. واکنش روز جمعه بازار نفت به این احتمال، حکایت از اهمیت نقش نفت ایران در بازار جهانی این کالا دارد.

 به گزارش رویترز از وین، یکی از مقامات ایرانی حاضر در نشست کمیسیون مشترک برجام به این خبرگزاری اعلام کرده که بحث محوری ایران در این نشست، فروش نفت در سطوح پیش از خروج آمریکا از برجام بوده است. ایران تا پیش از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق بین‌المللی برجام، به‌طور میانگین روزانه ۷/ ۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر می‌کرده است. بر اساس آمارهای اعلام شده از ردیابی کشتی‌ها، ارقامی که حالا برای صادرات روزانه نفت خام ایران اعلام می‌شود به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. این ارقام از سوی وزیر نفت ایران رد شده و اخیرا رئیس‌بانک مرکزی ایران از روند افزایشی صادرات نفتایران با وجود فشار آمریکا برای صفر کردن آن گفته است. آمریکا پس از خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، به مدت شش ماه به خریداران نفت خام ایران معافیت از تحریم‌ها را اعطا کرد. با این حال این معافیت‌ها از دوم مه (ماه گذشته میلادی) به‌طور کامل لغو شد تا وضعیت فروش نفت ایران، آن‌طور که بیژن زنگنه، وزیر نفت عنوان کرده، از دوران جنگ تحمیلی نیز دشوارتر شود.

 در چنین شرایطی خواسته اصلی ایران در نشست روز جمعه وین با سران اتحادیه اروپا، تامین راه‌هایی برای فروش نفت و رساندن پول آن به کشور بوده و پیام این خواسته و اجرای آن نیز برای بازار نفت، افزایش عرضه است. آن‌طور که یک مقام ایرانی به رویترز گفته است: اینستکس شرکتی است که وظیفه آن ایجاد ارتباط مالی میان واردکنندگان و صادرکنندگان است و مهم‌ترین واردات اروپا از ایران نیز نفت خام است. بنابراین اگر اروپایی‌ها نفتی از ایران نخرند، پولی برای جابه‌جایی از طریق این کانال مالی وجود نخواهد داشت.  قیمت هر دو شاخص نفت خام در بازار جهانی، روز جمعه در پی داده‌های ضعیف تولید در آمریکا و همچنین ادعای اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران، حدود ۵/ ۱ درصد کاهش پیدا کرد.

پوتین موضع نفتی روسیه را روشن کرد

در کنار اثری که نشست کمیسیون مشترک برجام در وین بر معاملات بازار نفت داشته، دو عامل مهم دیگر که این بازار را با خود درگیر کرده، از ژاپن  برخاسته است. به گزارش بلومبرگ، کارشناسان دو رویداد بسیار قوی را به‌عنوان پیشرانان بازار نفت معرفی می‌کنند که تکلیف آنها تا حدود زیادی در جریان مذاکرات رهبران اقتصادهای بزرگ دنیا در نشست جی‌۲۰ در ژاپن مشخص خواهد شد. دیدار رئیس‌جمهوری آمریکا با همتای چینی‌اش در حاشیه نشست جی‌۲۰ در حالی پیام بهبود روابط تجاری دو کشور و فرونشستن آتش جنگ تعرفه‌ای بین آنها را به همراه دارد که موضوع مهم دیگر به دیدار سران کشورهای تولیدکننده نفت حاضر در توافق کاهش تولید بازمی‌گردد. نشست رسمی ۱۷۶ اوپک به فاصله‌ای کوتاه پس از نشست جی‌۲۰، در دو روز نخست جولای در مقر اوپک در وین برگزار خواهد شد.

به این ترتیب نشست کشورهای عضو جی‌۲۰ تبدیل به محلی برای انجام مذاکرات اولیه درخصوص توافق نفتی اوپک پلاس و ارسال سیگنال‌هایی در رابطه با آن شد. دیدار رئیس‌جمهوری روسیه و ولیعهد عربستان پیش از نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش، در حاشیه نشست گروه ۲۰ در اوزاکای ژاپن از جمله اتفاقات اثرگذار در آینده توافق کاهش تولید بود. پس از این دیدار بود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، بالاخره موضع این کشور را در رابطه با آینده توافق نفتی مشخص کرد.

 به گزارش بلومبرگ، پوتین بعد از این دیدار اعلام کرد با ولیعهد عربستان در رابطه با توافق کاهش تولید موافق است. به گفته او روسیه و عربستان سعودی با تمدید توافق کاهش تولید تا ۹ ماه دیگر موافقند. این محدوده زمانی اگرچه یک پیشنهاد است، اما با توجه به افزایش نقش روسیه در توافق کاهش تولید، چنانچه در نهایت در نشست پیش روی کشورهای عضو و غیرعضو اپک بر سر این پیشنهاد اجماع صورت گیرد، به معنای ادامه داشتن توافق کاهش تولید تا سه ماه نخست ۲۰۲۰ است. مهلت اجرای توافق کاهش تولید ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای که از ابتدای امسال از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک جریان داشته، امروز به پایان می‌رسد و تا دو روز آینده سرنوشت آن از سوی حاضران در این توافق تعیین می‌شود.

 اظهارنظر پوتین به‌عنوان مقام ارشد کشوری که نقشی پررنگ در شکل گرفتن و تداوم توافق کاهش تولید داشته، در حالی ادامه حیات این توافق را به‌طور نسبی تضمین می‌کند که وزیر نفت عراق نه تنها تمدید توافق کاهش تولید در نشست عادی ۱۷۶ اوپک را پیش‌بینی کرده بلکه احتمال مذاکره برای کاهش تولید بیشتر را مطرح کرده است.

به گفته ثامر الغضبان، تمدید این توافق حداقل در همین سطح خواهد بود زیرا چندان موثر نبوده است، اما اکنون دیدگاه‌ها و درخواست‌هایی مبنی بر کاهش بیشتر تولید داریم. بنابر اعلام منابع مطلع از موضوع، الجزایر ایده کاهش روزانه ۶۰۰ هزار بشکه‌ بیشتر در روز را مطرح کرده است. به این ترتیب چنانچه سیگنال‌های ارسالی از نشست جی‌۲۰ در رابطه با اوپک و جنگ تجاری به حقیقت بپیوندد، نه‌تنها توافق کاهش عرضه ادامه پیدا خواهد کرد بلکه سمت تقاضای نفت در پی بهبود روابط تجاری چین و آمریکا تقویت خواهد شد. این دو اتفاق به معنای قیمت‌هایی بالاتر در نیمه دوم سال جاری میلادی خواهد بود، اتفاقی که پیش از این از سوی برخی موسسات مطالعاتی پیش‌بینی شده بود.