قاچاق روغن موتور به اشكال مختلف چوب لای چرخ صنعت بازیافت این محصول گذاشته است. برای كمبود ماده اولیه این صنعت، سه دلیل شامل فعالیت واحدهای زیرپله ای غیرمجاز، قاچاق روغن كاركرده و افزایش صدور مجوز برای واحدهای بازیافت، بدون توجه به ظرفیت مواد اولیه موجود در كشور ذكر می شود؛ اما گویا فعالیت كارتل هایی در داخل كشور با هدف قاچاق روغن كاركرده به اشكال مختلف به خارج، نقش پررنگی در كمبود مواد اولیه این صنعت بازی می كند. قاچاقچیان به شیوه های مختلف روغن كاركرده را از كشور خارج می كنند. روغن موتور بعنوان فراورده ای نفتی كه بارها قابلیت بازیافت و استفاده دارد، وقتی از مراكز تعویض روغن جمع آوری می شود؛ یا با سوخت سنگین نظیر مازوت تركیب شده و عمدتاً از مرزهای شرقی و گاهی هم از غرب كشور قاچاق می شود تا بعنوان سوخت مصرف شود و چرخ صنایع دیگر كشورها را بچرخاند یا با گازوئیل تركیب شده و با عنوان روغن سوخته( اما بخوانید گازوئیل مرغوب) به خارج صادر می شود؛ زیرا قاچاقچیان به راحتی با استفاده از یك دستگاه تقطیر، گازوئیل این تركیب را جدا كرده و هر لیتر گازوئیل ۵۰۰ تومانی ایرانی را به قیمت بیش از هشت هزار تومان به فروش می رسانند.
كسب وكار واحدهای بازیافت روغن كاركرده این روزها به دلیل كمبود ماده اولیه با ركود مواجه شده است؛ اما گویا باز هم پای اختلاف قیمت مواد سوختی و افت ارزش ریال در مقابل دلار در میان است. آن طور كه فعالان این صنعت می گویند، روغن های كاركرده به جای اینكه چرخ این صنعت در داخل را بچرخانند، از طرف گروه هایی جمع آوری شده و به خارج از كشور قاچاق می شوند. این افراد چه انگیزه ای از كار خود دارند؟ و اساسا فعالیت آنها چقدر در كمبود ماده اولیه نقش داشته است؟
دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار
ولی الله غلامی نجف آبادی، رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور، در گفت وگو با« شرق» سه دلیل برای كمبود روغن كاركرده در بازار ذكر می كند كه یكی از این دلایل، به قاچاق این فراورده نفتی به خارج از كشور اشاره دارد.
او می گوید:در كشور سالانه یك میلیون و ۲۰۰ هزار تُن روغن مصرف می كنیم كه این روغن را نمی توانیم دور بریزیم؛ زیرا به شدت آلاینده است و زمین ها را نابود می كند؛ بنابراین چنین محصولی باید بازیافت شود. این كار در كل دنیا هم انجام می شود.
غلامی نجف آبادی می گوید:روغن كار كرده علاوه بر ماشین، در موتورهای زمینی مثل چاه آب ، موتورهای برق، كشتی ها و هر جایی كه روغن مصرف می كند، تولید می شود و تمام این روغن ها قابلیت بازیافت دارد.
او اضافه می كند:در صنعت بازیافت روغن های كاركرده، واحدهایی به وجود آمده اند كه با تخصص خود این روغن ها را پالایش می كنند و مثل روغن دست اول آن را به چرخه كاربردی باز می گردانند؛ اما این صنایع با مشكلی مواجه شده اند و به تازگی خوراك برای آنها كم شده است.
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور درباره دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار عنوان می كند:یكی از دلایلش این است كه وزارت صنعت، معدن و تجارت هر جا رسیده، برای چنین واحدهایی پروانه داده است. با اتحادیه ما وارد صحبت نشده است كه بر اساس توان بازیافت واحدها، به آنها مجوز بدهد و بدون محاسبه خوراك اینها، مجوزهای زیادی داده است. او تأكید می كند:یكی از مجموعه هایی كه مشكل آفریده است، خود وزارت صمت است.
غلامی نجف آبادی می گوید:به تازگی به دلیل افزایش قیمت دلار، مقداری از روغن های كاركرده را مخلوط با مواد سوختی سنگین می كنند و آن را از مرزها قاچاق می كنند.
قاچاقی درآمدزا
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور هدف قاچاقچیان از اختلاط روغن موتور كاركرده با سوخت سنگین را درآمدزایی اعلام می كند.
به گفته او سوخت سنگین شامل مازوت است. ارزش دلاری یك لیتر سوخت كه از كشور خارج می شود ، باعث می شود برای افراد انگیزه ایجاد شود. سوخت در آن سوی مرزها خیلی گران تر است و درآمد بیشتری از اینكه روغن موتور در كارخانه بازیافت شود و به چرخه مصرف بازگردد، ایجاد می كند. غلامی نجف آبادی ادامه می دهد:وقتی روغن كاركرده با سوخت سنگین مخلوط می شود، به صورت سوخت در صنایع آن سوی مرزها استفاده می شود. چنین تركیبی بیشتر از مرزهای شرقی كشور به افغانستان و پاكستان كه سوخت ندارند، قاچاق می شود. در این كشورها سوخت خیلی گران است. برخی موارد هم از مرزهای غربی كشور قاچاق می شود؛ اما در غرب كشور قاچاق كمتر است.
خرید روغن سوخته در انحصار ۳ نفر
اگرچه رئیس انجمن بازیافت، قاچاق روغن موتور كاركرده به صورت تركیب شده با سوخت های سنگین را مهم ترین شیوه متخلفان برای قاچاق اعلام می كند؛ اما حسین شجاعی، عضو انجمن بازیافت، در گفت وگو با« شرق» به شكل دیگری از قاچاق روغن های كاركرده به آن سوی مرزها اشاره می كند. به گفته او برآوردهای غیر دقیقی از قاچاق روغن موتور به خارج از كشور وجود دارد؛ اما چون آمار در اختیارش نیست، درباره این برآوردها اطلاعاتی ارائه نمی دهد.
شجاعی می گوید:قاچاق روغن كاركرده به صنعت بازیافت بسیار آسیب زده است و او اگر در ماه چهار هزار بشكه روغن سوخته جمع می كرده است، در اسفند گذشته فقط توانسته ۴۰ بشكه روغن سوخته جمع كند. بشكه های جمع آوری روغن ۲۲۰ لیتر بوده و هر كدام ۱۸۵ كیلوگرم وزن دارد.
او درباره دلیل ناكامی واحدهای رسمی برای جمع آوری روغن های سوخته یادآور می شود:در استان خراسان رضوی( منطقه فعالیت او) دو تا سه نفر هستند كه قیمت روغن سوخته را تعیین می كنند. واحدهای تعویض روغنی برای شان فرقی نمی كند كه شما با روغن چه كاری انجام می دهید. هركس به قیمت بالاتر خریداری كند، صاحب روغن كاركرده می شود.
این عضو انجمن بازیافت اضافه می كند:از آنجا كه این سه نفر تعیین كننده قیمت بازار هستند، همواره قیمت های آنها بالاتر از قیمت واحدهای تصفیه است. ما اگر روغن كاركرده را گران تر بخریم، دیگر برایمان نمی صرفد؛ زیرا باید انرژی مصرف كنیم، هزینه كارگری بدهیم و... تا این روغن ها را تصفیه كنیم و دوباره به چرخه مصرف بازگردد؛ ولی كسی كه قاچاق می كند، می تواند به قیمت بالاتر چنین محصولی را خریداری كند.
به گفته او، سه نفری تعیین كننده قیمت روغن كاركرده در خراسان رضوی هستند و صدتا وانت دارند كه روغن ها را از سطح شهر با قیمت هایی كه آنها تعیین می كنند، جمع کرده و به انبار این سه نفر منتقل می كنند؛ در حالی كه عوامل این عضو اتحادیه بازیافت كه ۳۰ تا ۴۰ وانت آر م دار و HSE دارند، موفق به خرید محصولات واحدهای تعویض روغن نمی شوند.
قاچاق روغن سوخته به صورت مخلوط با گازوئیل
شجاعی می گوید:در خراسان روغن سوخته را می گیرند، با گازوئیل مخلوط می كنند و به عنوان اسلاج، روغن سوخته یا هرچه اسمش را می گذارید، رد می كنند. در آن سوی مرزها می توانند گازوئیل را از داخل چنین محلولی برش بدهند. مشابه كاری كه پالایشگاه می كند. او ادامه می دهد:در ایران گازوئیل ۵۰۰ تومانی داخل روغن سوخته زده می شود و آن سوی مرزها كه قیمت گازوئیل هشت هزار تومان است، تصفیه انجام می شود. این عضو انجمن بازیافت می گوید:مخلوط كردن روغن سوخته با سوخت سنگین یك سوخت بی كیفیت تولید می كند؛ اما در عمل جداسازی، با حرارت دادن مخلوط روغن و گازوئیل در بشكه و استفاده از دستگاه تقطیر، گازوئیل به دست می آید كه در خودرو استفاده می شود.
او درباره تفاوت قیمت گازوئیل در ایران و آن سوی مرزها بیان می كند:اختلاف قیمت بستگی به قیمت جهانی نفت دارد و گاهی بین هشت تا ۱۲ هزار تومان در هر لیتر است. البته دوره ای كه قیمت نفت منفی شد، دیگر قاچاق به صرفه نبود و انجام نمی شد.
انتقال روغن سوخته به واحدهای زیرپله ای
شجاعی تأكید می كند:ما تمام حرف و بحثمان این است كه باید واحدهای جمع آوری كننده روغن سوخته مجوز بگیرند. روغن سوخته طبق قانون جزء پسماندهای ویژه است و حتما باید طبق اصول و استاندارد جمع آوری شود. یك قطره روغن سوخته چهار لیتر آب زیرزمینی را می تواند آلوده كند. به همین خاطر به آن پسماند ویژه گفته می شود. در حالی كه واحدهای جمع آوری كننده روغن كاركرده اصلا لازم نیست مجوز داشته باشند و تعویض روغنی ها این محصول را به هر كسی می فروشند.
او اضافه می كند:تمام بحث ما این است كه اگر وانت باری حامل روغن سوخته بود، باید مجوز داشته باشد و پلیس راه باید از راننده سؤال كند كه چرا روغن سوخته یا اسلاج راجابه جا می كند.
این عضو انجمن بازیافت بیان می كند:روغن های سوخته اگر قاچاق نشوند، به گرمسار می رود. این شهر مركز تخلفات در زمینه تصفیه روغن است. اگرچه آنجا حدود ۱۰ تا ۱۵ واحد تصفیه را در سه تا چهار ماه اخیر پلمب كردند، اما تقلب ها آنجا انجام می شود و روغن غیر استاندارد راهی بازار می شود.
تعدد واحدهای غیر مجاز، معضلی دیگر
غلامی نجف آبادی نیز مانند دیگر عضو اتحادیه بازیافت، واحدهای متعدد غیر مجاز را معضل دیگری برای این حوزه معرفی می كند.
او اضافه می كند:واحدهای زیادی به صورت بدون پروانه به وجود آمده و فعالیت زیرزمینی می كنند. واحدهای بازیافت روغن موتور باید در شعاع صد تا ۱۲۰ كیلومتری شهرها باشند؛ در حالی كه واحدهای غیر مجاز زیادی در اشتهارد كرج فعالیت می كنند كه متأسفانه به شهر هم نزدیك هستند. کسی بر اینها نظارت ندارد و سوخت تولیدی در این واحدها استاندارد نیست.
رئیس اتحادیه بازیافت بیان می كند:این واحدها در همه ابعاد خوراك می گیرند و باعث می شوند كه واحدهای مجاز دچار كمبود خوراك شوند.
تلاش های« شرق» برای دریافت نظر وزارت صمت درباره دلیل صدور مجوز بیش از حد برای واحدهای بازیافت و نحوه نظارت بر واحدهای بدون مجوز بدون پاسخ باقی ماند.
- 16
- 5
