«یکشنبه سیاه» شاید کلیدواژه دقیقی باشد از آنچه در دومین روز هفته بر سر بازار بورس آمد. روزی که بزرگ‌ترین ریزش شاخص کل در تمامی سال‌های فعالیت بورس تهران رقم خورد تا همچنان سایه ریسک‌های سیستماتیک و البته ابهام در تصمیم‌گیری‌ها بر سر بازار بماند.
ماجرا از آنجا آغاز شد که شاخص بورس بعد از دو سال بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار داشت رفته‌رفته به مدار صعود باز‌می‌گشت که یک نامه از شورای رقابت سبب شد تا دوباره چینی نازک اعتماد ترک بردارد و شاخص بورس منفی شود. این اتفاق سه‌شنبه هفته گذشته رخ داد و تا دیروز ادامه داشت. در نهایت شاخص بورس روز گذشته ۵۷ هزار واحد افت کرد و بازار سراسر قرمز شد؛ مساله‌ای که البته می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. اما شروع این افت از مناقشه‌ای بود که بر سر عرضه خودرو در بورس رخ داد. جایی که شورای رقابت طی نامه‌ای عرضه خودرو در بورس را به دلیل غیررقابتی بودن غیرقانونی دانست و هرچند بعد از آن سعی شد تا این نامه جبران و تکذیب شود اما آب رفته دیگر به جوی بازنگشت.
اما در ریزش تاریخی روز گذشته نمی‌توان سایه ریسک‌های سیاسی را نادیده گرفت. ماجرای انفجار اصفهان و البته حمله روز جمعه به سفارت آذربایجان این بار هم پول ترسو را از بازار سرمایه فراری داد. پیش از این تحلیلگران در پیش‌بینی‌های خود معتقد بودند که بازار قبل از پایان سال به رشد خود ادامه می‌دهد و حتی برخی بر این عقیده بودند که شاخص می‌تواند سقف قبلی خود را نیز بشکند. این تحلیل‌ها اما عموما تغییر یافته و حالا برخی می‌گویند که تا عید نوروز ۱۴۰۲ بازار همچنان بر مدار نوسانی باقی خواهد ماند و باید منتظر شکوفایی بورس در اردیبهشت سال جدید بود.
همچنان اما سایه ابهام عرضه خودرو در بورس بیشتر از هر چیز بر سر بازار سنگینی می‌کند. اخبار غیررسمی از جلسه معاون اول رییس‌جمهور با وزرای صمت و اقتصاد منتشر و اعلام شد که مخبر بر توقف عرضه دنا، شاهین و ۲۰۷ تاکید کرده است. موضوعی که نه تنها توسط هیچ نهادی به صورت رسمی تایید نشد بلکه سخنگوی وزارت صمت اعلام کرد معاون اول رییس‌جمهوری دستوری برای توقف عرضه خودرو در بورس نداده است. این مساله یادآور ریزش تاریخی بورس در سال ۹۹ است که از ماجرای اختلاف نظر وزارت نفت و اقتصاد بر سر عرضه پتروشیمی‌ها در بورس آغاز شد و این روند تا دو سال ادامه یافت. به نظر می‌رسد دولت فعلی نیز از تجربه قبلی درس نگرفت و همچنان با تشتت در تصمیم‌گیری، ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بالاست.
ریسک‌هایی که تا به حال تجربه نشده است
اما از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که ریسک‌های سیاسی عامل مهم‌تری برای ریزش بازار است. هرچند به قاعده اقتصادی و در شرایط تورمی رشد شاخص بورس امری طبیعی است، اما به نظر می‌رسد زور ریسک‌های سیاسی بر قواعد اقتصادی چربیده است.
پیمان مولوی تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» در این خصوص می‌گوید: واقعیت این است که باید به فکر و اندیشه سرمایه‌گذاران، چه نهادی، چه حقوقی و چه حقیقی احترام بگذاریم. متاسفانه تصور بر این است که سرمایه‌گذاران در بورس آگاه نیستند و فقط مفهوم تورم را می‌فهمند و هیچ ریسک دیگری را نمی‌بینند.
وی می‌افزاید: درست است که بورس در شرایط تورمی رشد می‌کند، اما در بازار نباید ریسک‌های سیاسی و کشوری را دست کم گرفت. به واقع این ریسک‌ها در اوج خود قرار دارند.
مولوی تاکید می‌کند: فارغ از این ریسک‌ها باید گفت که در حوزه اقتصاد دستوری هم دچار مشکل هستیم. تابستان با قطعی برق و زمستان با قطعی گاز روبه‌رو هستیم. اگر برآورد درستی شود معلوم می‌شود که تا چه حد این مسائل به بنگاه‌ها لطمه وارد می‌کند.
این کارشناس اقتصادی عامل سوم را شرایط تورمی اقتصاد می‌داند و می‌گوید: در وضعیتی که تورم نقطه به نقطه ۵۱ درصد است بسیاری از سرمایه‌گذاران دست نگه داشته و کاری را شروع نمی‌کنند و با وجود ترس از آینده پول را نگه می‌دارند. این پول تبدیل به سهام نمی‌شود، بلکه تبدیل به کالاهایی می‌شود که نقدشوندگی بالاتری از بورس دارند که شامل طلا، دلار و… است.مولوی تصریح می‌کند: البته در میان‌مدت و بلندمدت به واسطه بالا رفتن ارزش دارایی شرکت‌ها، بازار بورس از همه بازارها جلوتر حرکت کرده است، ولی این ریسک‌ها از جنس جدیدی است و اقتصاد ایران تا به حال با آن برخورد نداشته است.
وی با بیان اینکه نمی‌توان از الگوهای گذشته به صورت قطعی برای تحلیل امروز استفاده کرد، می‌افزاید: وضعیت امروز با گذشته تفاوت دارد و این مقایسه غلطی است.
مولوی در عین حال خاطرنشان می‌کند: البته باید حواسمان باشد که بسیاری از سرمایه‌گذارانی که بین سال ۹۸ تا ۹۹ سودی را کسب کردند آنقدر زیاد بود که حالا به روند کنونی بازار جذب نشوند.این اقتصاددان تشریح می‌کند: به بیان دیگر بازدهی که فعالان بازار بزرگ به دست آوردند که نزدیک به ۶۰۰ درصد (متوسط رشد بازار بورس) بود را در بازارهای موازی پارک کرده‌اند و علاقه‌ای به ورود آن به بازار ندارند.
دلایل آن هم ریسک‌های سیاسی و سیستماتیک است.مولوی یادآور می‌شود: شکی نیست که در میان‌مدت بورس خود را با تورم منطبق خواهد کرد چرا که دارایی‌های شرکت‌ها رشد کرده و صورت‌های مالی جدید عرضه خواهد شد، اما این موضوع در کوتاه‌مدت و ظرف یک ماه آینده رخ نخواهد داد. همچنان که ریسک‌ها هم به زودی دست از سر اقتصاد و بازار برنمی‌دارند.
- 10
- 3
