بررسی‌ آماری نسبت دانشجو به خوابگاه: اوضاع خراب است

در مساله ورود دانش‌آموزان ۱۷ یا ۱۸ ساله به دانشگاه و دانشجو شدن قیدهای بسیاری وجود دارد که شاید برخی مهم و برخی دیگر کم‌اهمیت‌تر باشند که پیش از این در چندین گزارش متفاوت آنها را تشریح و منتشر کردیم، اما نکته‌ای که در این گزارش قصد پرداختن به آن را داریم، وضعیت خوابگاهی دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.

تا زمانی که دانش‌آموز در مدرسه مشغول به تحصیل است، همه تسهیلات رفاهی اعم از مسکن، خوراک و پوشاک توسط خانواده برای او تامین می‌شود، اما اگر او شهر یا استان دیگری را برای ادامه تحصیل دانشگاهی خود انتخاب کند، از آنها محروم می‌شود و باید در آن دانشگاه به نحوی هم برای خود مادری کند هم پدری؛ این مساله مختص افرادی است که دانشگاه به آنها خوابگاه دانشجویی می‌دهد و آن‌طور که رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم در سال ۹۶ بیان کرده، ۵۰ هزار نفر پشت در خوابگاه‌های دانشگاه مانده‌اند و وزارت علوم با کمبود ۲۰۰ ساختمان خوابگاهی روبه‌رو است و شاید در سال ۹۷ بتواند تعدادی خوابگاه که توسط خیرین ساخته شده‌ را به دانشگاه‌ها تحویل دهد.

البته نباید از یادآوری این نکته غافل ماند که صندوق رفاه دانشجویان دوسالی است که به صورت تمام‌قد برای تجهیز و رتبه‌بندی خوابگاه‌های دانشگاه تلاش می‌کند و آنهایی را که نیاز به مرمت داشته‌اند بازسازی کرده و تعدادی هم که رتبه‌های نامناسبی را در میان کل خوابگاه‌های کشور به دست آورده‌اند به رتبه‌های بهتری رسانده است.

اما دسته‌ای دیگر که در میان همان ۵۰ هزار نفر جای دارند، علاوه‌بر پدری و مادری کردن برای خود باید برای تامین هزینه‌ها نیز تا حدودی وقت بگذارند و در جایی مشغول کار برای کسب درآمد شوند، چراکه آن‌طور که آمارهای اعلام‌شده نشان می‌دهد، به‌طور میانگین ۳۵ درصد دانشجویان هر استان غیربومی هستند و از طرفی تعداد دانشجویان غیربومی هر استان بیشتر از ظرفیت خوابگاهی همان استان است؛ یعنی اگر بخواهیم ساده‌تر عنوان کرده باشیم، باید گفت به‌طور مثال در استان خراسان رضوی بیش از ۳۹ هزار دانشجو وجود دارد که حدود ۱۳ هزار نفر آنان غیربومی هستند و آن ۱۳ هزار نفر یا در یک استان دیگر یا در شهری دیگر که محل سکونت‌شان نیست تحصیل می‌کنند، اما در همین استان تنها حدود پنج هزار و ۵۰۰ تخت خوابگاهی دولتی وجود دارد که حدود هفت هزار و ۵۰۰ نفر بلاتکلیف هستند، چراکه دانشگاه در ساخت و اجاره خوابگاه یا تجهیز خوابگاه‌های گذشته نوعی درماندگی دارد.

این مساله را هم باید در نظر گرفت که آن ۵۰ هزار نفر همگی دانشجوی روزانه و مستحق خوابگاه هستند که اگر به این آمار، دانشجویان پردیس و شبانه را که دانشگاه تعهد خوابگاه برای آنان ندارد نیز اضافه کنید وضعیت کمی وخیم‌تر می‌شود، اما چون دانشگاه‌ها در تامین اسکان دانشجویان دچار مشکل هستند، برای دانشجویان غیربومی متقاضی خوابگاه شروطی را در نظر می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به رتبه‌های برتر کنکور، نمرات برتر هر گروه درسی، دانشجویان جدیدالورود یا دانشجویان سال آخر تحصیلی اشاره کرد.

طبق بررسی‌ها و آمار‌های اعلام‌شده وضعیت دانشجویی در استان مرکزی به نوعی بهتر است، چراکه در این استان بیش از ۱۱ هزار دانشجو درحال تحصیل هستند که حدود چهار هزار نفر از آنان را دانشجویان غیربومی تشکیل می‌دهند، اما ظرفیت خوابگاهی استان در حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر است که مسئولان با کمی فشار توانسته‌اند تمام آن چهار هزار نفر را در خوابگاه دانشجویی دانشگاه‌های دولتی جای دهند، به این صورت که در اتاق‌های ۱۵ متری که گنجایش چهار تخت و متعلقات آنها را دارد، با اضافه کردن دو یا چهار تخت دیگر ظرفیت را بالا برده‌اند که این مساله بازهم چندان جای تقدیر ندارد، چراکه وقتی گنجایش اتاق و به تبع آن ظرفیت خوابگاه افزایش پیدا کند، باعث پایین آمدن آسایش و رفاه دانشجو و حتی افت تحصیلی او می‌شود.

استفاده از مثال استان خراسان رضوی و استان مرکزی از آن جهت بود که نشان دهد خیرین در این زمینه باید ورود جدی داشته باشند تا شاهد ساخت‌وساز خوابگاه‌های مجهز باشیم و در صورت انتخاب دانشجو برای رفتن به دانشگاهی در شهر دیگر غیر از مشکلات اجتماعی شاهد مشکلات اسکان نباشیم، اما در شرایط فعلی که کمبود در این زمینه فراوان است، بومی‌گزینی تنها راهکار مطلوب و امیدبخش است که نه‌تنها فرد را از هزینه‌های اضافه در امان نگه می‌دارد، او را به نوعی از مشکلات اجتماعی از قبیل اعتیاد، فساد اخلاقی و افت تحصیلی نیز حفظ می‌کند. در زیر وضعیت دانشجویی چند استان مختلف را بررسی کرده‌ایم و برای مثال از هر استان یک دانشگاه را نیز تحلیل کرده و نتایج آن را به شکل نمودار ارائه داده‌ایم.

صدیقی: به نیازهای خوابگاهی دانشجویان پاسخ می‌دهیم

با همه این تفاسیر اما مجتبی صدیقی، معاون وزیر علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «در حوزه خوابگاه‌های مجردی تقریبا مشکل را به طرق مختلف حل کرده‌ایم، حال یا از خوابگاه‌های ملکی، استیجاری یا خودگردانی که مورد تایید دانشگاه است، استفاده می‌کنیم اما معمولا شاید در شروع ترم و نیمسال اول دانشگاه‌ها نتوانند به ۱۰ درصد از نیاز دانشجویان مجرد پاسخ دهند که در نیمسال دوم نیز مشکلی در این زمینه نداریم و معمولا همه دانشجویانی که خواهان اسکان در خوابگاه هستند، به نیازشان پاسخ داده می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «در حوزه خوابگاه متاهلی با مشکل جدی روبه‌رو هستیم، یعنی تعداد خوابگاه‌ها محدود هستند.البته در مقابل بحث ودیعه مسکن را برای این دانشجویان در نظر گرفته‌ایم که صندوق رفاه دانشجویان کمک می‌کند تا دانشجویان متاهل بتوانند خانه‌ای برای خود رهن کنند. این مبلغ در تهران تا ۱۵ میلیون ریال ودیعه مسکن، در شهرهای بزرگ ۱۲ میلیون ریال و در شهرهای کوچک ۹ میلیون ریال است که بعد از پایان تحصیل دانشجو باید این ودیعه را به صندوق رفاه بازگرداند.»

صدیقی درباره تاثیر سیاست بومی‌گزینی در بحث نیاز دانشجویان به خوابگاه می‌گوید: «متاسفانه این سیاست چندان تاثیر نداشته است، چراکه غیر از دانشجویانی که در مرکز شهر حضور دارند و نیازی به خوابگاه ندارند، مابقی به خوابگاه نیاز دارند و از طرفی دانشجوی دختری که فاصله محل زندگی او تا تحصیلش ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر است، باید برای او خوابگاه فراهم کرد، پس ما در این زمینه موفق نبوده‌ایم.»

یزدان محمدی