کنکور غولی که ۵۰ سالی هست دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه مجبور به مبارزه با آن هستند، این روزها یک رقیب ضعیف پیدا کرده است. قانون حذف کنکور براساس پذیرش براساس سوابق تحصیلی در آبان‌ماه ۸۶ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، این نوع پذیرش قرار بود تا پایان سال اول برنامه پنج‌ساله توسعه پنجم کشور (حدود سال ۹۱) جای کنکور را بگیرد.
اما مسائلی مانند عدم‌تهیه نمرات امتحانات سراسری در سه سال دوره متوسطه و یک سال پیش‌دانشگاهی که قرار بود ملاک پذیرش دانشجو قرار بگیرد، مانع از اجرایی شدن این قانون شد، مجلس نیز تصمیم گرفت با اصلاح قانون خود این‌بار بدون اشاره به حذف کنکور، از ارائه ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش آموزش عالی براساس سوابق تحصیلی خبر دهد.
در این سال‌ها همواره یکی از مشکلات قانون حذف کنکور، سوابق تحصیلی دانش‌آموزان به‌عنوان معیار اصلی سنجش داوطلبان بوده است. خدایی در گفت‌وگویی با اشاره به وظایف وزارت آموزش‌وپرورش به‌عنوان مسئول ارائه سوابق تحصیلی از طریق آزمون‌های نهایی و سراسری استاندارد، مطابق اصول سنجش و اندازه‌گیری گفت: «از آنجا که هیچ پیشرفتی در نحوه تهیه سوابق تحصیلی از سوی وزارت آموزش‌وپرورش صورت نگرفت، مجلس در سال ۹۵ یک اصلاحیه دیگر بر قانون قبلی اعمال کرد، به این ترتیب که شرط «تاثیر قطعی» سوابق تحصیلی را به «تاثیر مثبت» تغییر داد و اعلام کرد که میزان ۲۵ درصد، به شرط تحت‌پوشش قرار گرفتن سوابق تحصیلی، قابل افزایش خواهد بود. با این اوصاف، سوابق تحصیلی داوطلبان که در رتبه کنکور سال‌های ۹۳ و ۹۴ دارای تاثیر قطعی بود، از سال ۹۵ به صورت تاثیر مثبت اعمال شد.» اما درنهایت در سال ۹۷ پس از جنجال‌های فراوان درخصوص تغییرات تاثیر سوابق تحصیلی و قطعی و مثبت بودن تاثیر سوابق، طرح موضوع درآمدهای نجومی موسسات آموزشی کنکوری، تغییر نظام آموزش متوسطه و ورود اولین خروجی‌های دو نظام آموزشی متوسطه به فرآیند، شورای سنجش و پذیرش دانشجو تصمیم گرفت که شیوه جدیدی برای پذیرش براساس سوابق تحصیلی بیازماید. براساس قانون سنجش و پذیرش دانشجو مصوب ۱۰ شهریورماه ۱۳۹۲ و مصوبات پانزدهمین و شانزدهمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو باید پذیرش حداقل ۸۵ درصد از ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور در تمام زیرنظام‌های آموزش عالی صرفا براساس سوابق تحصیلی با ملاک معدل کتبی دیپلم داوطلبان و بدون نیاز به شرکت در کنکور انجام شود. این شیوه که از سال ۱۳۹۲ تاکنون در کنار پذیرش از طریق کنکور اجرا می‌شد، از سال ۹۸ برای پذیرش مهرماه ۱۳۹۸ در فرآیندی خارج از کنکور اجرا می‌شود. این تغییر در اجرا برای اولین‌بار به داوطلبان این امکان را می‌دهد که در یک فرصت زمانی ۶ ماهه دانشگاه مورد علاقه خود را انتخاب کنند.
پذیرشی با علامت‌های سوال
دی‌ماه بود که بطحایی، وزیر وقت آموزش‌وپرورش در فضای مجازی خبر از خداحافظی با کنکور داد، او در توئیت خود نوشت: «امروز چهارشنبه، ساعت ۶:۳۰ صبح جلسه تعیین‌تکلیف نهایی کنکور سال آینده برگزار شد. ورود به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها نیازی به شرکت در کنکور و تحمل اضطراب‌های طاقت‌فرسا ندارد و صرفا سوابق تحصیلی ملاک عمل است. از همراهی وزارت علوم برای این موفقیت متشکرم. خداحافظ کنکور!» خبری که هرچند ابتدا خوشحال‌کننده به نظر می‌رسید، اما با گذر زمان روند «خداحافظی با کنکور» یعنی پذیرش دانشجو براساس سوابق تحصیلی بیشتر مورد سوال قرار گرفت. در این روند که قرار بود مشکلات کنکور را به‌خصوص در روند عدالت آموزشی برطرف کند، اما در برخی همان ایرادات را داشت، برای مثال برخی مخالفان معتقدند از آنجا که هنوز سطح آموزشی در همه مدارس یکسان نیست، ملاک قرار دادن سوابق تحصیلی می‌تواند به ضرر برخی داوطلبان تمام شود. در این روند دانش‌آموزانی که در مدارسی تحصیل می‌کنند که از لحاظ آموزشی در سطح پایینی قرار دارند، یا آن‌دسته از دانش‌آموزان که در مناطق کم‌برخوردار کشور تحصیل می‌کنند، قطعا نمی‌توانند معدلی را که دانش‌آموزان در برخی مدارس خاص به دست می‌آورند، کسب کنند و درنتیجه روند بی‌عدالتی همچنان ادامه پیدا خواهد کرد. از طرفی دیگر تضمین صحت و سلامت برگزاری امتحانات نهایی و مساله ترمیم معدل و سودجویی موسسات کنکوری و احتمال فروش سوالات نهایی به این معنی که موسسات کنکوری به‌راحتی به مساله ارتقای معدل شیفت پیدا می‌کنند، نگرانی‌ها را درمورد سوابق تحصیلی افزایش داد.
تمدید مهلت ثبت‌نام و گلایه دانشگاه‌ها
از ابهامات دیگر تاریخ ثبت‌نام در پذیرش دانشجو صرفا براساس سوابق تحصیلی آزمون سراسری در مهرماه است، طبق اطلاعیه این سازمان در ۱۹ اسفندماه ۹۷، ثبت‌نام و انتخاب‌رشته داوطلبان برای این نوع پذیرش از طریق سایت اینترنتی سازمان از ۲۰ اسفندماه لغایت ۶ شهریورماه خواهد بود. از طرفی ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش در گفت‌وگو با ایسنا در ششم مردادماه از مهلت ثبت‌نام تا ۱۰ شهریورماه صحبت کرده و گفته بود: «داوطلبان بعد از مشاهده نتیجه کنکور خود می‌توانند در رشته‌های بدون آزمون نیز ثبت‌نام کنند. بنابراین استقبال از این رشته‌ها نه‌تنها کم شده بلکه پیش‌بینی خواهیم کرد داوطلبان بعد از اعلام نتایج کنکور برای ثبت‌نام اقدام کنند.» درحالی که پس از پایان مهلت انتخاب‌رشته باآزمون دانشگاه‌ها، داوطلبان رغبتی برای انتخاب‌رشته براساس سوابق تحصیلی از خود نشان ندادند. حسین توکلی، مشاور عالی سازمان سنجش در سوم شهریورماه ضمن آنکه اعلام کرد تنها حدود ۱۷۰هزار نفر از داوطلبان در رشته‌های بدون آزمون کنکور ثبت‌نام کرده‌اند، از ثبت‌نام در کدرشته‌هایی که براساس سوابق تحصیلی پذیرش می‌کند تا ۲۸ شهریورماه خبر داده است.
ابراهیم خدایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ضمن تایید مهلت ثبت‌نام تا ۲۸ شهریورماه در رشته‌های بدون آزمون دانشگاه‌ها، گفت: «به دلیل اعلام نتایج در هفته سوم شهریورماه فرصتی یک هفته‌ای به داوطلبان داده شده است تا بعد از مشاهده نتایج نهایی آزمون سراسری بتوانند درصورت تمایل در رشته‌های بدون آزمون ثبت‌نام کنند، این کار هم براساس برنامه‌ریزی و مصوبات شورای سنجش انجام شده است و مشکلی برای دانشگاه‌ها به وجود نمی‌آید.» هرچند خدایی در این گفت‌وگو از نبود مشکلی برای دانشگاه‌ها صحبت کرده است، اما برخی دانشگاه‌ها نسبت به اعلام دیرهنگام نتایج کنکور ابراز نگرانی کرده‌اند. مسئولان این دانشگاه‌ها دیر اعلام شدن نتایج رشته‌های بدون آزمون را به معنای عدم‌برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها دانستند. حال اگر نزدیک بودن معدل در داوطلبان دیگر وجود داشته باشد، انتخاب داوطلبان یقینا با مشکلات بیشتری نیز مواجه خواهد شد.
شکست سیاست حذف کنکور
تمدید مهلت ثبت‌نام رشته‌های بدون آزمون دانشگاه‌ها درحالی که استقبال چندانی نسبت به این رشته‌ها دیده نمی‌شود شاید بتوان تلاشی جهت فرار از شکست سیاست حذف کنکور دانست که در ابتدا با شعارهایی مانند خداحافظی با کنکور بیان شد، اما امروز حتی نتوانسته نیمی از ظرفیت خود را تکمیل کند. باید توجه داشت از ۸۵ درصد ظرفیت اعلام‌شده برای رشته‌های بدون آزمون تنها ۲۰ درصد به رشته‌های روزانه اختصاص دارد، که طبق گفته مسئولان این ۲۰ درصد نیز جزء رشته‌هایی کم‌طرفدار بوده است. طبق گفته حسین توکلی تا یکشنبه سوم شهریور ۹۸ تعداد ۱۶۰ هزار و ۸۷۴ نفر نسبت به تکمیل فرم ثبت‌نام و انتخاب‌رشته خود اقدام کرده‌اند، که این میزان تنها به معنای انتخاب‌رشته کمتر از ۲۸ درصد ظرفیت اعلامی برای رشته‌های بدون آزمون است. از منظری دیگر باید گفت هرچند ظرفیتی ۵۶۸ هزار نفری برای رشته‌های بدون آزمون در نظر گرفته شده است، داوطلبان کنکور سراسری نسبت به سال گذشته افزایشی ۱۰۰ هزار نفری داشته‌اند و داوطلبان بدون توجه به ظرفیت اعلام‌شده برای پذیرش بدون آزمون ترجیح داده‌اند فرصت خود را برای شرکت در آزمون سراسری امتحان کنند و انتخاب‌رشته‌های بدون آزمون را برای بعد از کنکور سراسری بگذارند. بررسی آمار کنکور سراسری نشان‌دهنده آن است که از ظرفیت ۸۲۳ هزار و ۲۸۹ نفری کنکور تنها ۴۵۱ هزار و ۸۵۶ نفر اقدام به انتخاب‌رشته کرده‌اند. از طرفی دیگر تعداد افراد شرکت‌کننده در کنکور تجربی بیش از نیمی از تمامی دیگر رشته‌هاست، تمامی این موضوعات بیانگر تغییر در اولویت‌های انتخاب‌رشته است. این که داوطلبان حتی حاضر نیستند پا به عرصه رقابت بدون آزمون بگذارند، نشان‌دهنده اشتباه در سیاستگذاری‌هایی است که از پایان کنکور گفته‌اند و حال داوطلبان حاضر نیستند حتی درصورت داشتن فرصت به رشته‌هایی ورود پیدا کنند که چند سالی است ظرفیت‌شان خالی است. به نظر می‌رسد خرید وقت برای طرحی که مدتی‌هاست شکست خورده، تنها می‌تواند هزینه‌هایی را برای آغاز سال تحصیلی برای دانشگاه‌ها به همراه داشته باشد.
- 14
- 3
